Sajarah Prancis: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: menawi → manawi (2)
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: bangunan → yasan (3), bèntèng → bètèng, cairan → cuwèran, dusun → dhusun (10), enggal → énggal, kaperang → kapérang, manggen → manggèn (2), sae → saé (2), Sejarah → Sajarah, tandhuran → tanduran, utaminipu...
Larik 1:
[[Gambar:Rosny - La Guerre du feu.djvu|thumb|200px|Roman La Guerre du Feu ingkang ngemot ringkesan évolusi Néolitik ing Prancis]]
== Saking Jaman Watu Tumuju Jaman Wesi ==
Tapak tilasipun kawontenan [[manungsa]] ing [[Prancis]] sampun wonten 1.800.000 warsa kapengker <ref name="buku 1">Carpentier, Jean. 2011. ''SejarahSajarah Prancis''. Jakarta: Balai Pustaka. Kaca 27-30. ISBN 13:978-979-91-0347-5</ref>. Kinten-kinten wekdal punika nedahaken manawi évolusi ngengingi sajarah Prancis punika panjang sanget <ref name="buku 1"/>. Warsa 600.000 SM manungsa ngginakaken [[geni]]<ref name="buku 1"/>. Ing antawisipun warsa 35.000-10.000 SM, évolusi sajarah wiwit katingal langkung cetha nalika mlebet satunggaling tahap pangrembakan ingkang dipunwastani jaman [[Palaeolitikum|Palaéolitikum]]<ref name="buku 1"/>. Jaman Palaéolitik ingkang tinandha kanthi karya-karya seni rupa ingkang nggadhahi mutu saesaé paling wiwitan kados ta ingkang katingal saking manéka pethétan ing gebyoking guwa ing [[Lascaux]] utawi réca-réca alit kados ta réca Venus saking [[Brassempouy]]<ref name="buku 1"/>. Warsa 10.000 SM, kawontenan iklim ngalami ewah-ewahan ingkang ageng <ref name="buku 1"/>. Jaman ès sampun paripurna lan kagantosaken déning periode ingkang iklimipun langkung sedeng<ref name="buku 1"/>. Mammaouth ugi sampun kandeg, déné rusa kutub tumuju lèr<ref name="buku 1"/>. Sapérangan jinising kéwan sanesipun wiwit dipundadosaken kéwan pangingon kados ta [[asu|segawon]] ing warsa 800 SM<ref name="buku 1"/>. Kususipun [[wedhus|ménda]] lan ménda gibas ing warsa 6000 SM ing wewengkon kiduling Prancis lan [[sapi|lembu]] ing warsa 5.000 SM<ref name="buku 1"/>. Ing antawisipun warsa 10.000 dumugi 5.000 SM punika dipunwastani minangka periode [[Epipaleolitik]] utawi Mesolitik ingkan puncakipun ing révolusi [[Neolitikum|Néolitik]] lan dusundhusun-dusundhusun purba, manungsa lajeng dados pambudidaya [[alam]]<ref name="buku 1"/>. Évolusi lamat-lamat punika ingkang dipunlukisaken lumantar ringkesan kronologis ingkang ngiket salebetipun roman ''La Guerre du Feu'' anggitanipun [[J.-H. Rosny]]<ref name="buku 1"/>.
 
== Révolusi Neolitik (6000 SM) ==
Wiwit milenium kaping 6 SM kadadosan pergeseran pola pagesangan pendhudhuk ing Barat<ref name="buku 1"/>. Wiwit jaman punika Prancis kenging kalih prabawa ingkang salajengipun dados ciri ajeg sajarah inggih punika arus prabawa ingkang dhateng saking kawasan Laut Tengah lumantar pangrembakan pelayaran maritim paling wiwitan, lan arus prabawa saking kawasan lembah Kali Danube ing [[Éropah Tengah]]<ref name="buku 1"/>. Lumantar kaling alur hubugan punika ingkang asalaipun saking Wétan<ref name="buku 1"/>. Senajan kadar prabawa ing saben wewengkon bènten-bènten, ananging asil patemon kanthi unsur-unsur njawi punika dadosaken sadaya ing satunggal tipé évolusi ingkang sami, inggih punika komunitas-komunitas petani purba ingkang nglompok mbentuk ''satuan-satuan'' dusundhusun, sarta nerapaken satunggaling sistem produksi campuran antawisipun peternakan, pertanian, lan kerajinan, tuladhanipun pandamelan tembikar<ref name="buku 1"/>. Kawontenan punika ngeteraken tiyang-tiyang ingkang kathah-kathahipun tasih nindakaken pola pagesangan pindhah-pindhah punika sangsaya dadosaken masarakat nindakaken pola pagesangan kanthi ajeg<ref name="buku 1"/>. Kanthi ajeg wonten satunggaling wewengkon tartemtu, ingkang strukturipun dipuntemtokaken piyambak, pramila kadadosan ewahing tata pagesangan ingkang utami sanget salebeting komunitas-komunitas padusunan punika kanthi nerapaken pola hierarki sosial ingkang adhedhasar paclathon, jinising pagaweyan, lan peranan saben-saben tiyang<ref name="buku 1"/>. Kanthi cara punika dadosaken tiga satuan wewengkon ageng ing gadhahi ciri kas<ref name="buku 1"/>.
 
== Kadadosan satuan-satuan wewengkon ==
Wewengkon Prancis ingkang pisanan ngalami fenomena Neolitik wiwit milennium kaping 5 SM inggih punika wewengkon kidul (Midi)<ref name="buku 1"/>. Prabawa njawi ingkang nyawiji ing kawontenan punika utaminipunmliginipun saking kawasan Laut Tengah<ref name="buku 1"/>. Kawontenan tembikar kanthi tatahan pethétan kulit kerang saking wewengkon punika, ingkang dipunsebat cardium, saking istilah kabudayan ''cardiale''<ref name="buku 1"/>. Kabudayan punika sumebar ngantos sekubenging wewengkon pesisir Laut Tengah, sanajan namung kasil mlebet kirang saking 100 kilometer ing wewengkon terpencil<ref name="buku 1"/>. Pendhudhuk kanthi kabudayan ''cardiale'' punika tasih tumemplek kanthi kabiyasan lami kados ta methik tandhurantanduran, manggenmanggèn ing guwa-guwa watu, ngingu mendha lan mendha gibas, sarta nanem gandung lan Hordeum vulgare (orge)<ref name="buku 1"/>. Sampun wonten bentuk-bentuk panggenan ingkang kawangun ing dataran terbuka minangka perintis wujud dusundhusun, kados ta dipunpanggihi ing situs Couthezon ing wewengkon Vaucluse ingkang gubuk-gubukipun bunder<ref name="buku 1"/>. Lumebet millenium kaping 4 SM prabawa kabudayan ''cardiale'' punika sumebar ngantos njangko wewengkon-wewengkon ing sigaran lèr (situs Roucadour ing wewengkon Lot), senajan lingkup panyebaranipun tetep winates<ref name="buku 1"/>. Sejatosipun ingkang pisanan ngembangaken kabudayan pertanian inggih punika wewengkon-wewengkon ing belahan wétan Prancis<ref name="buku 1"/>. Kabudayan punika sinebat ''rubanée'' satunggaling istilah ingkang ugi saking name jinis kerajinan tembikar ingkang pinethétan goresan kanthi wujud spiral, uliran, utawi lengkungan. Kabudayan punika dipuntepangaken déning klompok-klompok pamdhateng saking Lembah Danube lan kawasan Éropah Tengah<ref name="buku 1"/>. Kelompok-kelompok ing pangrawuh saking lembah Danube lan kawasan Éropah Tengah<ref name="buku 1"/>. Klompok-klompok ingkang dumugi kanthi bekta uba rampe jangkep lan lajeng bikak tegalan ing nginggilipun lahan-lahan kanthi lapisan lemah endapan (loess) ingkang subur, lan bangun dusundhusun-dusundhusun kanthi gegriya ing dhawanipun ingkang mancik 8-40 meter<ref name="buku 1"/>. Tapak tilas leng tilasanipun saka pancang saking griya-griya kala wau dipunpanggihi ing sapérangan situs purbakala, ing Cuiry-lès-Chaudardes (Aisme) lan ing Charmoy (yonne)<ref name="buku 1"/>. Ing nginggilipun lahan ingkang tumata rapi lan dipunparingi pager semak belukar minangka panjagi, para petani kala wau tetanem (serealia) sarta ternak lembu lan [[babi]]<ref name="buku 1"/>. Ing mangsa punika laladan-laladan pesisir Samudra Atantik Tengah ngalami satunggaling fénomena budaya sanès, inggih punika kabudayan Megalitik<ref name="buku 1"/>.
Sampun dangu kabudayan punika tansah dipungayutaken kaliyan tiyang-tiyang Celt (ide ingkang ngantos sapunika tasih wonten ing tokoh Obelix ing serial komik Asterix)<ref name="buku 1"/>. Sejatosipun dolmèn-dolmèn ingkang paling sepuh saking milenium kaping 5 SM<ref name="buku 1"/>. [[Dolmen|Dolmèn]] utawi meja watu punika ingkang wiwitanipun dipundeleh ing salabetipun bangunanyasan tumulus utawi cairancuwèran inggih punika ruangan mayit<ref name="buku 1"/>. [[Menhir|Mènhir]] utawi tugu batu ngantos samangké tasih boten gampil dipunpastèkaken umuripun lan hambok manawi dipundamel paling wingking<ref name="buku 1"/>. Ginanipun tasih dados teka-teki, kalebet deretan menhir ingkang dipunpanggihi ing Carnac<ref name="buku 1"/>. Pandamelan monumen-monumen ageng kala wau kados ta ménhir-ménhir ingkang dipunpanggihi ing Barnenez caketipun Morlaix, utawi wewangunan-wewangunan tulus ing Bougon (Deux-Sèvres), nyirataken kawontenan satunggaling wujud masarakat ingkang gadhahi tatan organisasi lan hiérarki<ref name="buku 1"/>. Kawontenan bentuk-bentuk arsitéktur asli kados punika sejatosipun gegayutan kaliyan manéka éwah-éwahan pola ékonomi ingkang caket sesambetanipun kaliyan gejala manggenmanggèn netep lan pangrembakan pertanian<ref name="buku 1"/>.
 
== Kabudayan Chasséen ==
[[Kabudayan]] Chasséen asalipun saking satunggaling situs purbakala, Chassey, ingkang dumunung ing wewengkon Saône-et-Loire, sanajan kabudayan punika aslinipun saking wewengkon kidul (Midi)<ref name="buku 1"/>. Ing salebeting kabudayan punika unsur-unsur prabawa laut Tengah katingal punjul<ref name="buku 1"/>. Kanthi wekdal ingkang boten dangu, kabudayan punika sampun sumebar ing sapérangan wewengkon Prancis, kejawi ing wewengkon-wewengkon wétan<ref name="buku 1"/>. Ciri utami saking kabudayan Chasséen inggih punika punjulipun pangrembakan pendhudhuk sarta kagiyatan pertanian<ref name="buku 1"/>. Papan panggenan, sangsaya kathah awit dipunadegaken dusundhusun-dusundhusun ageng kados ta Saint-Michel-du-Touch lan Villeneuve-Tolosane ing lembah Kali Garonne, ingkang ambanipun 20 lan 15 hektar<ref name="buku 1"/>. Ing sapérangan wewengkon dipunbikak lahan-lahan pertanian enggalénggal kanthi ciri kas kanthi wujud perkampungan mawa bèntèngbètèng ing kawasan Wétan-Tengah, inggih punika kabudayan tiyang Matignons (Charente) lan Peu-Richardn(Charente-Maritime), ingkang bènten kaliyan budayan Chasséen<ref name="buku 1"/>. Ing wewengkon-wewengkon pinggiring danau ugi wonten dusundhusun-dusundhusun, tuladhanipun Charavines ing pinggiring Danau paladru (Isère)<ref name="buku 1"/>.
 
== Jaman Néolitik Pungkasan lan Mula Bukanipun Metalurgi ==
 
Ing antawisipun warsa 2500-2000 SM inggih punika mangsa pangrembakan peradapan-peradapan Neolitik ingkang tinandha kanthi mindhakipun intènsitas palenggahan lahan<ref name="buku 1"/>. Kabudayan Fontbouisse, ing wewengkon pedalaman Montpellier inggih punika tuladha saesaé kanthi cacah perkampungan ingkang kathah (20-25 perkampungan saben 100&nbsp;km²) kaperangkapérang dados babagan-babagan laham pinisah ingkang tumata nglompokaken para pendhuhuk dataran rendah lan pendhudhuk dataran tinggi, para peternak lan petani, perkampungan Fontbouisse lan Cambous (Hérault) ingkang nggadahi gubuk-gubuk kanthi wujud bunder sarta bangunanyasan-bangunanyasan ageng saking watu lonjong ingkang minangka kandhang ménda gibas<ref name="buku 1"/>. Gejala pangrembakan ingkang sami katingal ing wewengkon aliran Lèpèn Seine (Bassin Parisien), inggih punika lembah Lèpèn Seine, Oise lan Marne<ref name="buku 1"/>. Ananging babagan ingkang paling katingal ing mangsa punika inggih ngginakaken logam (emas lan tembaga)<ref name="buku 1"/>. Metalurgi sampun tinepang ing dunya Wétan wiwit warsa 6000 SM, lajeng dumugi Kilèn<ref name="buku 1"/>. Papan panggenan ingkang pisanan ngginakaken wiji tembaga inggih punika wewengkon Cévennes lan wewengkon Massif Central sisih Kidul-wétan <ref name="buku 1"/>. Papan panggenan punika ugi dipunpanggihi ciri kabudayan Fontbouisse ananging ingkang ngrembakakaken metalurgi ing sakubenging [[Éropah]] inggih punika klompok ingkang asal-usulipun tasih dadosaken silang pamanggih ingkang winastan tiyang Companiformes <ref name="buku 1"/>. Asma punika saking gelas kanthi wujud loncèng ingkang gegayutan kaliyan ekspansi klompok punika <ref name="buku 1"/>. Periode Néolitik punika ingkang nglarasaken anggenipun ngginakaken barang-barang tradisional saking watu kaliyan benda-benda logam ingkang nembé wonten ingkang ugi dipunwastani periode Chalcolitik<ref name="buku 1"/>.
 
== Cathetan suku ==