Indhonésia: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
→‎Étimologi: éjaan, replaced: pedunung → sing ndunungi
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: ing sekitar → ing kiwa-tengené, komunis → kuminis (2), paling gedhé → gedhé dhéwé (6)
Larik 98:
}}
 
'''Indonésia''', resmine '''Républik Indonésia''' ([[basa Indonésia]]: ''Republik Indonesia''), iku sawijining [[nagara berdaulat]] [[Pratélaning nagara transkontinéntal|transkontinéntal]] dumunung mligi ing [[Asia Kidul-Wétan]] karo sawetara wilayah ing [[Oséania]]. Dumunung ing antarané [[Samodra Hindia]] lan [[Samodra Pasifik|Pasifik]], iku nagara [[kapuloan]] paling gedhé dhéwé ing donya, kanthi punjul [[Pratélaning pulo ing Indonésia|telulas èwu pulo]].<ref name="NG-Indonésia-Island">{{cite news| title = Hanya ada 13.466 Pulau di Indonésia | date = 8 Fébruari 2012 | work = National Geographic Indonésia | url=http://nationalgeographic.co.id/berita/2012/02/hanya-ada-13466-pulau-di-indonesia | language = Indonésia}}</ref><ref>"The Naming Procedures of Indonésia's Islands", ''Tenth United Nations Conference on the Standardization of Geographical Names'', New York, 31 July – 9 August 2012, United Nations Economic and Social Council</ref> Indonésia nduwé kira-kira populasi liwat 258 yuta wong lan [[Pratélaning nagara miturut cacah jiwa|nomer papat nagara paling akèh populasiné ing donya]], nagara [[Bangsa Austronésia|Austronésia]] paling akèh populasiné, uga [[Islam miturut nagara|nagara mayoritas Muslim]] paling akèh populasiné. Pulo paling padhet sa donya [[Jawa]] ngandhut punjul setengah saka populasi.
 
Wangun pamaréntahan republik Indonésia kalebu [[Majelis Permusyawaratan Rakyat|législatur]] lan [[Présidhèn Indonésia|Présidhèn]] kapilih. Indonésia duwé [[Pratélan provinsi ing Indonésia|34 provinsi]], kang lima duwe status administratif mirunggan. Kutha krajan lan paling akèh sing ndunungi yakuwi [[Jakarta]]. Nagara duwé tapel wates karo [[Papua Nugini]], [[Timor Wétan]], lan [[Malaysia]] [[Malaysia Wétan|sisih wétan]]. Nagara tanggané kalebu [[Singapura]], [[Filipina]], [[Australia]], [[Palau]], lan wilayah [[India]] [[Kapuloan Andaman lan Nicobar]]. Indonésia iku sawijining anggota pangadeg [[ASEAN]] lan anggota saka ékonomi utama [[G-20]]. Ékonomi Indonésia iku [[Pratélaning nagara miturut PDB (nominal)|peringkat 16]] PDB nominal donya lan [[Pratélaning nagara miturut PDB (PPP)|paling gedhé dhéwé ka-8]] PDB ing [[Paritas daya tuku|PPP]].
 
Kapuloan Indonésia wis wilayah wigati ing padagangan wiwit ing paling ing abad kaping 7, nalika [[Sriwijaya]] lan banjur mengko [[Majapahit]] dagang karo [[Tiongkok]] lan [[India]]. Panguwasa lokal nggunakaké modhèl budaya, agama lan pulitik manca saka awal abad [[Masèhi]], lan karajan [[Hindhu]] lan [[Buda]] ngrembaka. [[Sajarah Indonésia]] wis diprabawai déning kakuwasan manca kepincut karo sumber daya alam Indonésia. Pedagang [[Muslim]] lan sarjana [[Sufi]] nggawa [[Islam ing Asia Kidul-Wétan|Islam]] kang saiki dominan,<ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=Ma38W_8unrUC|title=Islam in Indonésia: Contrasting Images and Interpretations|first1=Jajat|last1=Burhanudin|first2=Kees van|last2=Dijk|date=31 January 2013|publisher=Amsterdam University Press|via=Google Books}}</ref><ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=nr3DuQKDfRYC|title=Indonésia: A Global Studies Handbook|first=Florence|last=Lamoureux|date=1 January 2003|publisher=ABC-CLIO|via=Google Books}}</ref> sawetara kakuwasan Eropah nggawa [[Kristen]] lan perang siji liyané kanggo monopoli dagang ing [[Kapuloan Maluku]] ing [[Jaman Penjelajahan]]. Sawisé telung lan setengah abad [[Indhiya Nèderlan|kolonialisme Walanda]] wiwit [[Pulo Ambon|Amboina]] lan [[Batavia, Indhiya Nèderlan|Batavia]], lan pungkasanipun kabèh [[Kapuloan Indonésia|kapuloan]] kalebu [[Timor]] lan [[Papua Kulon]], ing kaping diselani déning kakuwasan [[Portugis]], [[Prancis]] lan [[Inggris]], Indonésia [[Révolusi Nasional Indonésia|mardika]] sawisé [[Perang Donya II]]. Sajarah Indonésia kang wis wiwit ora tenang, karo tantangan bencana alam, [[Pembantaian ing Indonésia 1965-66|rojo pati massa]], [[Korupsi ing Indonésia|korupsi]], [[Pratélaning gerakan separatis aktif ing Asia#Indonésia|separatisme]], [[Éra Pasca-Soeharto|prosès démokratisasi]], lan pèriode saka owah-owahan ékonomi kanthi rikat.
 
Indonésia dumadi saka atusan [[Klompok ètnis ing Indonésia|golongan ètnis]] lan [[Basa-basa ing Indonésia|linguistik]] asli. Klompok ètnis paling gedhé dhéwé – lan dominan ing pulitik – ya iku [[Wong Jawa|Jawa]]. [[Idèntitas nasional]] wis dikembangaké, dikukuhaké déning [[basa nasional]], karagaman etnik, pluralisme agama ing populasi mayoritas Muslim, lan sajarah kolonial lan kraman marang iku. Sesanti nasional Indonésia, ''"Bhinneka Tunggal Ika"'' ("séjé-séjé nanging ajeg manunggal"), nuduhaké karagaman sing minangka nagara. Sanajan populasi gedhé lan wilayah padhet sing ndunungi, Indonésia duwé wilayah jembar ara-ara samun sing ndhukung [[karagaman hayati]] tingkat paling dhuwur kaping pindho ing donya. Indonésia duwé sumber daya alam kalubèran kaya [[lenga]] lan [[gas bumi]], [[timah]], [[tembaga]] lan [[emas]]. Pertanian mligi mrodhuksi [[beras]], [[tèh]], [[kopi]], [[rempah-rempah]] lan [[karèt]]. Partner dagang utama Indonésia ya iku [[Jepang]], [[Amérika Sarékat]] lan nagara tangga [[Singapura]], [[Malaysia]] lan [[Australia]].
 
==Étimologi==
Larik 116:
''Kanggo tulisan sabanjuré, pirsani [[Sajarah Indonésia]]''
 
Ing samadyaning prabawa agama [[Hindhu]] lan [[Buda]], sawetara [[karaton]] ngadeg ing pulo [[Sumatra]] lan [[Jawa]] wiwit [[abad kaping-7]] nganti [[abad kaping-14]]. Tekaning pedagang-pedagang Arab saka Gujarat, [[India]] sabanjuré nepungaké agama [[Islam]] kang pungkasané dadi agama paling gedhé dhéwé ing Indonésia.
 
Wong-wong Éropah teka ing pawitaning abad kaping-16 lan nalika iku nemu nagara-nagara cilik. Nagara-nagara iku banjur kanthi gampang dikuwasani supaya sabanjuré uga bisa nguwasani dol-tinuku rempah-rempah ing tlatah kono.
Larik 132:
Ing warsa [[1950-an]] lan [[1960-an]], pamarintah Soekarno wiwit mangayubagya blok sosialis, kaya ta [[Républik Rakyat Cina]] lan [[Yugoslavia|Yugoslawiya]]. Ing taun [[1960-an]] uga kedadèn konfrontasi adu tiyasa karo nagara tangga, [[Malaysia]], lan nggresulané para kawula amarga urip kecingkrangan tambah ndadra.
 
Jendral [[Soeharto|Suharto]] dadi présidhèn ing taun [[1967]] kanthi alesan ngamanaké nagara saka anceman [[komunismekuminisme]] tumrap Soekarno sing nalika iku sansaya tanpa daya. Sawisé Soeharto nyekel kuwasa, [[PKI]] dibubaraké lan warga Indonésia sing dikira cawé-cawé lan mélu komuniskuminis akèh sing mati. Ing 32 taun pamaréntahan Soeharto iku kasebut [[Orde Baru]], kanggo mbèdakaké karo jaman Soekarno sing kasebut ''Orde Lama''.
 
Suharto kasil nyedhakaké manèh Indonesiya marang nagara-nagara manca - lan kasil nuwuhaké ékonomi sing manjila, ora kétang ora warata. Ing wiwitan Orde Baru, strategi ékonomi nagara digawé déning sapérangan ahli ékonomi lulusan fakultas ékonomi ''University of California at Berkeley'', sing diwènèhi gelar "golongan Berkeley". Nanging, Soeharto lan sakancané bisa dilèngsèraké sawisé unjuk rasa sing sumrambah ing sadhéngah papan. Tambah manèh, nagara lagi keblandhang utang amarga krisis. Soeharto mudhun ing taun [[1998]].
Larik 214:
Indonésia ana ing posisi antara 6º [[Lintang lor|LL]] – 11º [[Lintang kidul|LK]] lan 95º [[Bujur wétan|BW]] - 141º [[Bujur wétan|BW]], antara [[Samudra Pasifik]] lan [[Samudra Hindhia]], antara [[Bawana]] [[Asia]] lan Bawana [[Australia]], lan antara patemon 2 rangkeyan [[gunung|pagunungan]], ya iku Banjaran Pasifik lan Banjaran Mediteranian.
 
Indonésia nduwé luwih 18,000 pulo (watara 6000 ora dienggoni) kasebar ing sekitarkiwa-tengené [[khatulistiwa]], lan nduwé iklim [[tropika]]. Pulo sing paling padhet sing ndunungi ya iku pulo [[Jawa]], saparo sing ndunungi Indonésia ana ing pulo iki. Indonésia nduwé 5 pulo gedhé, ya iku: [[Jawa]], [[Sumatra]], [[Kalimantan]], [[Sulawesi]], lan [[Papua]].
 
Lokasi Indonésia uga ana ing pinggir [[lèmpèng tèktonik]] sing aktif kang ateges Indonésia asring kena [[lindhu]] lan uga [[tsunami]]. Indonésia uga nduwé akèh gunung geni, salah sijiné ya iku [[gunung Krakatau]] ing selat Sundha.
Larik 223:
Ing pungkasan taun 1990-an [[Ékonomi]] Indonésia ngalami kamunduran amarga [[krisis ékonomi]] sing ngenani sapérangan gedhé [[Asia]] wektu iku nanging Ékonomi Indonésia saiki wiwit stabil manèh.
 
Indonésia nduwé sumberdaya alam sing gedhé ing sanjabaning Jawa, antarané [[lenga mentah]], [[gas bumi]], [[timah]], [[tembaga]] lan [[emas]]. Indonésia iku eksportir gas bumi paling gedhé dhéwé nomer loro ing [[bumi|donya]], ning akir-akir iki wiwit dadi importir lenga mentah. Kasil tetanèn kang utama antarané [[beras]], [[tèh]], [[kopi]], rempah-rempah lan janganan [[lobak]].
 
Mitra dagang Indonésia paling gedhé dhéwé ya iku [[Jepang]], [[Amérika Sarékat]] lan nagara-nagara tanggané ya iku [[Malaysia]], [[Singapura]] lan [[Australia]].
 
Indonésia nduwé akèh sumberdaya alam lan sing ndunungi, nanging isih ngadhepi masalah kamiskinan sing sapérangan gedhéné disebabaké korupsi mligi ing pamaréntahan.