Srengéngé: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
→‎Prominènsa (lathi latu srengéngé): éjaan, replaced: pérangan saking → péranganing
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: sekedhik → sakedhik, sacara → kanthi (10)
Larik 130:
| separator =
| postscript =
}}</ref> Konsèp [[fusi nuklir]] ingkang dipunajengaken déning [[Subrahmanyan Chandrasekhar]] lan [[Hans Bethe]] nalika taun [[1930]] pungkasanipun saged njelasaken punapa punika srengéngé sacarakanthi tepat.<ref name="cainf"/>
 
== Karakteristik umum srengéngé ==
Larik 256:
| publisher = Cambridge University Press
|ISBN=9780521813068}} ({{google books with page|RdCUsMy3l7EC|pirsani|183| 4,6 yuta taun}})
</ref> Sauntawisipun punika, conto batuan srengéngé dèrèng naté dipunpikantuk saéngga pangétangan dipunlampahaken sacarakanthi [[matématika]] migunakaken modhèl interior srengéngé.<ref name="Seeds">
{{Citation
| first = MA
Larik 271:
| place = Canada
| publisher = Thompson Learning Inc.
|ISBN=9780495387879}} ({{google books with page|EckCC-x6024C|pirsani|183| pangétangan dipunlampahaken sacarakanthi matématika}})
</ref> Adhedhasar asil pangétangan matématika inggih punika srengéngé dipunkintenaken yuswanipun 5 ± 1,5 yuta taun.<ref name="Seeds"/> Nanging, amargi tata surya dipunkawruhi kawangun minangka satunggil kasatuwan salebetipun wekdal ingkang cecaketan mila sapunika sacarakanthi umum srengéngé dipunanggep yuswanipun 4,6 yuta taun.<ref name="Lang"/><ref name="Seeds"/> Srengéngé kagolong lintang tipe G V, kanthi ciri gadhah suhu lumahipun watawsis 6.000 K lan umumipun tahan salaminipun 10 yuta taun.<ref name="jcoffey"/> Srengéngé dipunkintenaken yuswanipun watawis 7 yuta taun malih, sadèrèngipun hidrogen ing intinipun telas.<ref name="fcain"/> Manawi perkawis kasebat dumados, srengéngé bakal èkspansi dados lintang raseksa warna abrit ingkang asrep lan mangan planit-planit alit ing sakupengipun (manawi kalebet bumi) sadèrèngipun pungkasanipun wangsul dados lintang kerdhil warna pethak malih.<ref name="fcain"/>
 
Gaya gravitasi ing srengéngé sabandhing kaliyan kaping 28 gravitasi ing bumi.<ref name="fcain3">{{cite web
Larik 400:
| separator =
| postscript =
}}</ref> Pamandhapan suhu kasebat nyebabaken dumadosipun saya alonipun obahan atom saéngga paobahan sacarakanthi radhiasi dados kirang èfisièn malih.<ref name="cohen"/> Ènèrgi saking inti srengéngé mbetahaken wekdal 170.000 taun kanggé nggayuh zona konvèktif.<ref name="solar nasa"/> Nalika wonten ing zona konvèktif, paobahan atom bakal dumados sacarakanthi [[konvèksi]] ing aréa sadawanipun sapérangan atus kilomèter ingkang kasusun saking sèl-sèl gas raseksa ingkang teras sirkulasi.<ref name="cohen"/> Atom-atom kanthi suhu inggil ingkang nembé medal saking zona radhiatif bakal obah kanthi alon nggayuh lapisan paling njawi zona konvèktif ingkang langkung asrep nyebabaken atom-atom kasebat "dhawah" malih dhumateng lapisan paling inggil zona radhiatif ingkang panas ingkang salajengĞipun minggah malih.<ref name="yohkoh3"/> Prastawa punika bola-bali teras nyebabaken wontenipun paobahan wolak-walik ingkang nyebabaken transfer ènèrgi kados déné ingkang dumados nalika manasaken toya ing salebetipun panci.<ref name="yohkoh3"/> Mila, zona konvèktif dipuntepangi ugi kanthi nami zona pangumuban (''the boiling zone'').<ref name="yohkoh3"/> Matèri ènèrgi bakal dumugi pérangan inggil zona konvèktif salebetipun wekdal sapérangan minggu.<ref name="yohkoh3"/>
 
=== Fotosfèr ===
Larik 603:
| separator =
| postscript =
}}</ref> Partikel-partikel kasebat gadhah ènèrgi ingkang inggil, nanging prosès paobahanipun medal médhan gravitasi srengéngé ing kacepetan ingkang inggil sanget dèreng dipunmangertos sacarakanthi sampurna.<ref name="frasercain"/> Kacepetan angin srengéngé kapérang dados kalih, inggih punika angin rikat ingkang nggayuh 400&nbsp;km/s lan angin rikat ingkang nggayuh langkung saking 500&nbsp;km/s.<ref name="radiman">Radiman I, Soegiatini E, Sungging E. Soegianto E. 2007. The motion of solar wind charged particle in a sinusoidal vibrating magnetic field. ''J Mat Sains 12:127:133.</ref> Kecepetan punika ugi saya tambah sacarakanthi èksponènsial selaras letipun saking srengéngé.<ref name="radiman"/> Angin srengéngé ingkang umum dumados gadhah kacepetan 750&nbsp;km/s lan asalipun saking bolongan korona ing atmosfèr srengéngé.<ref name="radiman"/>
 
Sapérangan bukti wontenipun angin srengéngé ingkang saged dipunraosaken utawi dipuntingali saking bumi inggih punika badhai géomagnetik kanthi ènèrgi inggil ingkang nrisak satelit lan sistem listrik, [[aurora]] ing [[Kutub Lèr]] utawi [[Kutub Kidul]], lan partikel mèmper buntut panjang ing komèt ingkang mesthi ngedohi srengéngé amargi siliran angin srengéngé.<ref name="frasercain"/> Angin srengéngé saged mbebayani kanggé kagesangan ing Bumi manawi boten wonten médhan magnèt bumi ingkang ngreksa saking radhiasi.<ref name="frasercain"/> Ing sanyatanipun, ukuran lan wangun médhan magnèt bumi ugi dipuntemtokaken déning kakiyatan lan kacepetan angin srengéngé ingkang liwat.<ref name="frasercain"/>
Larik 924:
}}</ref> Atusan obelisk Mesir ingkang gadhah fungsi minangka jam srengéngé ing jamanipun ugi saged kapanggih ing Luxor lan Heliopolis (kitha srengéngé).<ref name="Lang"/>
* Salah satunggil yasan misuwur ingkang dipundhèdhikasikaken kanggé Surya dipunyasa nalika abad kaping 13 kanthi nami Surya Deula (Candhi Srengéngé) ingkang wonten ing Konarak, India.<ref name="Prophet"/>
* [[Pilar Intihuatana]] ingkang wonten ing kawasan [[Machu Picchu]] inggih punika yasan ingkang dipundegaken déning bangsa Inca.<ref name="Roza"/> Nalika tengah dinten saben tanggal 21 Maret lan 21 September, posisi srengéngé bakal wonten mèh tepat ing sainggiling pilar saéngga boten badhé wonten ayang-ayang pilar sekedhiksakedhik kémawon.<ref name="Roza"/><ref name="macchu pichu">Sacred Place. 2010. Macchu Pichu [terhubung berkala]. http://www.sacredsites.com/americas/peru/machu_picchu.html [dipunaksès tanggal 22 Juni 2011]</ref> Ing wekdal punika, masarakat Inca bakal ngawontenaken upacara ing papan kasebat amargi masarakat kasebat pitados bilih srengéngé nembé dipuniket ing langit.<ref name="Roza"/><ref name="macchu pichu"/> Intihuatana dipunpigunakaken kanggé nemtokaken dinten ing pundi dumados ''equinox'' (laminipun siang sami kaliyan ndalu) lan périodhe-périodhe astronomis sanèsipun<ref name="macchu pichu"/>
* Bangsa [[Maya]] misuwur kanthi kalèndher isi 365 dinten lan 260 dinten ingkang dipundamel adhedhasar pangamatan astronomis, kalebet dhumateng srengéngé.<ref name="Clow">
{{Citation
Larik 948:
Srengéngé punika sumber ènèrgi kanggé kagesangan.<ref name="Lang"/> Srengéngé gadhah kathah mupangat lan peran ingkang wigatèos sanget kanggé kagesangan kados ta:
* Panas srengéngé maringi suhu ingkang pas kanggé kalangsungan gesang [[organisme]] ing bumi.<ref name="Lang"/> Bumi ugi nampi ènèrgi srengéngé kanthi cacah ingkang samadya kanggé damel [[banyu|toya]] tetep wangun cuwèr, ing pundi arupi salah satunggil panyokong kagesangan.<ref name="Lang"/> Sasanèsipun punika panas srengéngé mungkinaken wontenipun angin, siklus [[udan|jawah]], cuaca, lan iklim.<ref name="Lang"/>
* Cahya srengéngé dipunmupangataken sacarakanthi langsung déning tetanduran mawi [[klorofil]] kanggé nglangsungaken fotosintesis, saéngga tetanduran saged tuwuh sarta ngasilaken oksigen lan gadhah peran minangka sumber pangan kanggé kéwan lan manungsa.<ref name="Lang"/> Makluk gesang ingkang sampun mati bakal dados fosil ingkang ngasilaken [[lenga bumi]] lan [[batu bara]] minangka sumber ènèrgi.<ref name="Lang"/> Perkawis punika arupi peran saking ènèrgi srengéngé sacarakanthi boten langsung <ref name="Lang"/>
* [[Pambangkit listrik tenaga srengéngé]] inggih punika modhèl énggal pambangkit listrik kanthi sumber ènèrgi kaénggalaken.<ref name="greenpeace">Greenpeace. 2011. Energi srengéngé [terhubung berkala]. http://www.greenpeace.org/seasia/id/campaigns/perubahan-iklim-global/Energi-Bersih/Energi_matahari/ [diakses 23 Juni 2011]</ref> Pambangkit listrik punika kapérang saking kaca-kaca ageng utawi panèl ingkang bakal nangkep cahya srengéngé lan ngonsèntrasikaken dhumateng satunggal titik.<ref name="greenpeace"/> Panas ingkang dipuntangkap salajengipun dipun-ginakaken kanggé ngasilaken uwap panas mawi tekanan, ingkang bakal dipunpigunakaken kanggé nglampahaken turbin saéngga ènèrgi listrik saged dipunasilaken.<ref name="greenpeace"/> Prinsip panèl surya inggih punika panggunaan [[sèl surya]] utawi sèl ''photovoltaic'' ingkang kadamel saking [[silikon]] kanggé nangkep sinar srengéngé.<ref name="greenpeace"/> Sèl surya sampun kathah dipungunakaken kanggé [[kalkulator]] tenaga surya. Panèl surya sampun kathah dipunpasang ing atep yasan lan griya ing laladan pakuthan kanggé pikantuk listrik kanthi gratis.<ref name="greenpeace"/>
* Paobahan rotasi bumi nyebabaken wonten pérangan ingkang nampi sinar srengéngé lan wonten ingkang boten.<ref name="wilson">{{cite web