Atom: Béda antara owahan
Konten dihapus Konten ditambahkan
éjaan, replaced: Satuan → Ékan (2), satuan → ékan (10) |
éjaan, replaced: kasebut → mau (31) |
||
Larik 41:
{{main|Téyori atom|Atomisme}}
Konsèp yèn matèri kapérang saka ékan-ékan kapisah kang ora bisa dibagi manèh dadi ékan kang luwih cilik wis ana suwéné sak[[milenium]]. Nanging, pamikiran
Rujukan paling awal ngenani konsèp atom bisa ditilik manèh ing jaman [[Sajarah India|India kuna]] nalika taun 800 sadurungé masèhi,<ref name="isbn0415179955">{{cite book
Larik 73:
| url = http://books.google.com/books?id=iZQy2lu70bwC&lpg=PA189&dq=Vaisheshika%20atom%20anu%20paramanu&hl=id&pg=PA189#v=onepage&q=Vaisheshika%20atom%20anu%20paramanu&f=false
| accessdate = 2010-06-09
}}</ref> Saabad sabanjuré mijil rujukan ngenani atom ing donya Kulon déning [[Leukippos]], kang sabanjuré déning muridé [[Demokritos]] pandhangan
Kamajuan luwih adoh ing pamahaman babagan atom diwiwiti kanthi ngrembakané èlmu [[kimia]]. Nalika taun 1661, [[Robert Boyle]] mublikasikaké buku ''[[The Sceptical Chymist]]'' kang duwé argumèn yèn matèri-matèri ing donya iki kapérang saka manéka kombinasi ''"corpuscules"'', ya iku atom-atom kang béda. Iki béda karo pandelengan klasik kang duwé pendhapat yèn matèri kapérang saka unsur-unsur udara, lemah, geni, lan banyu.<ref>Siegfried (2002:42–55).</ref> Nalika taun 1789, istilah ''element'' (''unsur'') didhéfinisikaké déning sawijining bangsawan lan panliti Prancis, [[Antoine Lavoisier]], minangka bahan dhasar kang ora bisa dibagi-bagi luwih adoh manèh kanthi migunakaké métodhe-métodhe kimia.<ref>{{cite web
Larik 83:
[[Gambar:A New System of Chemical Philosophy fp.jpg|right|thumb|Manéka atom lan molekul kang digambaraké ing buku [[John Dalton]], ''A New System of Chemical Philosophy'' (1808).]]
Nalika taun 1803, [[John Dalton]] migunakaké konsèp atom kanggo njlèntrèhaké ngapa unsur-unsur mesthi silih réaksi sajeroning pabandhingan kang bulat lan tetep, sarta ngapa gas-gas tinentu luwih larut sajeroning banyu dibandhingaké karo gas-gas liyané. Dhèwèké ngajokaké pendhapat yèn saben unsur ngandhut atom-atom tunggal unik, lan atom-atom
Téyori partikel iki banjur dikonfirmasikaké luwih adoh manèh nalika taun 1827, ya iku nalika [[botani]]wan [[Robert Brown]] migunakaké [[mikroskop]] kanggo ngamati lebu-lebu kang ngambang ing sandhuwuré banyu lan nemu yèn lebu-lebu
| last=Einstein | first=Albert
| title=Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen
Larik 112:
| accessdate=2007-12-20 }}</ref> Thomson percaya yèn èlèktron-èlèktron kadhistribusi kanthi rata ing saindhenging atom, lan momotan-muatané diseimbangaké déning anané lautan momotan positif ([[modhèl pudhing prem]]).
Nanging nalika taun 1909, para panliti ing sangisoré arahan [[Ernest Rutherford]] némbakaké ion hélium menyang lembaran tipis emas, lan nemu yèn sapérangan cilik ion
Nalika taun 1913, nalika lagi èkspèrimèn kanthi asil prosès [[paluruhan radhioaktif]], [[Frederick Soddy]] nemu yèn ana punjul sakjinis atom ing saben posisi tabèl périodhik.<ref>{{cite web
| url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1921/soddy-bio.html
Larik 118:
| publisher=Nobel Foundation
| accessdate=2008-01-18
}}</ref> Istilah [[isotop]] banjur diciptakaké déning [[Margaret Todd]] minangka jeneng kang trep kanggo atom-atom kang béda nanging arupa sawijining unsur kang padha. J.J. Thomson sabanjuré nemu tèhnik kanggo misahaké jinis-jinis atom
| last=Thomson | first=Joseph John
| title=Rays of positive electricity
Larik 140:
| accessdate=2008-02-16 }}</ref>
Banjur ing taun 1916, [[roncèn kimia]] antar atom dijlèntrèhaké déning [[Gilbert Newton Lewis]] minangka interaksi antarané èlèktron-èlèktron atom
| last=Lewis | first=Gilbert N.
| title=The Atom and the Molecule
Larik 151:
| isbn=0195305736 }}</ref> kimiawan Amérika [[Irving Langmuir]] taun 1919 duwé pendhapat yèn iki bisa dijlèntrèhaké yèn èlèktron-èlèktron ing sawijining atom silih gegandhèngan utawa kumpul sajeroning wangun-wangun tinentu. Saklompok èlèktron diprakirakaké nglungguhi saksèt [[kelopak èlèktron]] ing saubengé inti atom.
[[Panjanjalan Stern-Gerlach]] nalika taun 1922 mènèhaké bukti luwih adoh babagan sipat-sipat kuantum atom. Nalika sakberkas atom pérak ditembakaké lumantar médhan magnèt, berkas
| last=Scully | first=Marlan O.
| coauthors=Lamb Jr., Willis E.; Barut, Asim
Larik 197:
| accessdate=2008-01-31 }}</ref>
Watara taun 1985, [[Steven Chu]] sarèncang ing [[Bell Labs]] ngrembakakaké sawijining tèhnik kanggo ngedhunaké tèmperatur atom migunakaké [[laser]]. Ing taun kang padha, saklompok èlmuwan kang diketuwai déning [[William Daniel Phillips|William D. Phillips]] kasil nyekel atom natrium sajeroning [[prangkap magnèt]]. [[Claude Cohen-Tannoudji]] banjur nggabungaké kaloro tèhnik
| author=Staff | date=October 15, 1997
| url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1997/
Larik 225:
Saka kabèh partikel subatom iki, èlèktron iku kang paling ènthèng, kanthi massa èlèktron 9,11{{Esp|−31}} kg lan duwé momotan négatif. Ukuran èlèktron cilik banget mula durung ana tèhnik pangukuran kang bisa dipigunakaké kanggo ngukur ukurané.<ref>Demtröder (2002:39–42).</ref> Proton duwé momotan positif lan massa kaping 1.836 luwih abot tinambang èlèktron (1,6726{{Esp|−27}} kg). Neutron ora duwé momotan listrik lan massa bébasé kaping 1.839 massa èlèktron<ref>Woan (2000:8).</ref> atau (1,6929{{Esp|−27}} kg).
Sajeroning modhèl standhar fisika, proton lan neutron kapérang saka [[partikel èlemèntèr]] kang ingaran [[kuark]]. Kuark kalebu sajeroning golongan partikel [[fermion]] lan arupa salah siji saka rong bahan panyusun matèri dhasar (kang liyané ya iku [[lepton]]). Ana enem jinis kuark lan saben kuark
| author=Particle Data Group | year=2002
| url=http://www.particleadventure.org/
Larik 244:
[[Gambar:Binding energy curve - common isotopes.svg|thumb|350px|[[Ènèrgi pangiketan]] kang dibutuhaké déning nukleon kanggo lolos saka inti ing manéka isotop.]]<!-- A brief explanation is provided here because 'binding energy' is not explained until the end of the setion. -->
Inti atom kapérang saka proton lan neutron kang karoncé bebarengan ing punjer atom. Sacara kolèktif, proton lan neutron
|last=
|first=
Larik 255:
|id= ISBN 4-89073-170-9 C2040
}}</ref> Driji-driji inti diprakirakaké padha karo
<math>\begin{smallmatrix}1,07 \sqrt[3]{A}\end{smallmatrix}</math> [[femtometer|fm]], kanthi ''A'' iku gunggung nukleon.<ref>Jevremovic (2005:63).</ref> Iki cilik banget dibandhingaké karo driji-driji atom. Nukleon-nukleon
Atom saka [[unsur kimia]] kang padha duwé gunggung proton kang padha, ingaran [[nomer atom]]. Sawijining unsur bisa duwé gunggung neutron kang manéka variasiné. Variasi iki ingaran minangka [[isotop]]. Gunggung proton lan neutron sawijining atom bakal nemtokaké [[nuklida]] atom
| last=Wenner | first=Jennifer M. | date=October 10, 2007
| url=http://serc.carleton.edu/quantskills/methods/quantlit/RadDecay.html
Larik 274:
| title=Overcoming the Coulomb Barrier
| publisher=Case Western Reserve University
| accessdate=2008-02-13 }}</ref> [[Fisi nuklir]] arupa walikan saka prosès fusi. Ing fisi nuklir, inti dipecah dadi rong inti kang luwih cilik. Iki biyasané dumadi lumantar paluruhan radhioaktif. Inti atom uga bisa diowahi lumantar panémbakan partikel subatom kanthi ènèrgi dhuwur. Yèn iki ngowahi gunggung proton sajeroning inti, atom
| author=Staff | date=March 30, 2007
| url=http://www.lbl.gov/abc/Basic.html
Larik 406:
| title=Small Miracles: Harnessing nanotechnology
| publisher=Oregon State University
| accessdate=2007-01-07 }}—describes the width of a human hair as 10<sup>5</sup> nm and 10 carbon atoms as spanning 1 nm.</ref> Saktètès banyu uga ngandhut watara 2{{Esp|21}} atom oksigen.<ref>Padilla ''et al.'' (2002:32)—"There are 2,000,000,000,000,000,000,000 (that's 2 sextillion) atoms of oxygen in one drop of water—and twice as many atoms of hydrogen."</ref> [[Intan]] sak karat kanthi massa 2{{Esp|-4}} kg ngandhut watara 10<sup>22</sup> atom karbon.<ref group=catatan>Sak karat padha karo 200 miligram. Adhedhasar dhéfinisi, karbon-12 duwé 0,012 kg per mol. [[Tetapan Avogadro]] watara 6{{Esp|23}} atom per mol.</ref> Yèn sawijining apel digedhèkaké nganti saukuran gedhéné Bumi, mula atom sajeroning apel
=== Paluruhan radhioaktif ===
Larik 449:
}}</ref>
Ing atom kanthi èlèktron ganjil kaya déné [[wesi]], anané èlèktron kang ora duwé pasangan nyebabaké atom
| last=Goebel | first=Greg
| date=September 1, 2007
Larik 459:
}}</ref>
Inti atom uga bisa duwé spin. Biyasané spin inti kasusun kanthi acak amarga [[kasetimbangan tèrmal]]. Nanging, kanggo unsur-unsur tinentu (kaya déné [[xenon|xenon-129]]), iku mungkin kanggo molarisasi kahanan spin nuklir kanthi signifikan saéngga spin-spin
| last=Yarris | first=Lynn | title=Talking Pictures
| journal=Berkeley Lab Research Review
Larik 475:
| accessdate=2007-12-23 }}</ref>
Supaya sawijining èlèktron bisa mlumpat saka sawijining kahanan menyang kahanan liyané, dhèwèké kudu nyerep utawa mancaraké [[foton]] ing ènèrgi kang selaras karo prabédan ènèrgi potènsial antar rong aras
| last=Martin | first=W. C.
| coauthors=Wiese, W. L. | month=May | year=2007
Larik 508:
=== Valènsi lan prilaku roncèn ===
{{Main|Valensi (kimia)|Roncèn kimia}}
Klopak utawa kulit èlèktron paling njaba sawijining atom sajeroning kahanan kang ora kakombinasi diarani klopak valènsi lan èlèktron sajeroning klopak
| last=Reusch | first=William | date=July 16, 2007
| url=http://www.cem.msu.edu/~reusch/VirtualText/intro1.htm
Larik 515:
| accessdate=2008-01-11 }}</ref> Roncèn kimia bisa dideleng minangka transfer èlèktron saka sawijining atom menyang atom liyané, kaya déné kang kadeleng ing [[natrium klorida]] lan garam-garam ionik liyané. Nanging, akèh uga unsur kang nuduhaké prilaku valènsi gandha, utawa kacendrungan mbagi èlèktron kanthi gunggung kang béda ing senyawa kang béda. Saéngga, [[roncèn kimia]] antarané unsur-unsur iki ''cenderung'' arupa pambagéyan èlèktron tinimbang transfer èlèktron. Contoné ngliputi unsur karbon sajeroning [[senyawa organik]].<ref>{{cite web |url=http://www.chemguide.co.uk/atoms/bonding/covalent.html |title=Covalent bonding - Single bonds |publisher=chemguide |year=2000}}</ref>
[[Unsur kimia|Unsur-unsur kimia]] asring ditampilaké sajeroning [[tabèl pèriodhik]] kang nampilaké sipat-sipat kimia sawijining unsur kang duwé pola. Unsur-unsur kanthi gunggung èlèktron valènsi kang padha diklompokaké kanthi vèrtikel (ingaran golongan). Unsur-unsur ing pérangan paling tengen tabèl duwé klopak paling nabané kaisi kebak, nyebabaké unsur-unsur
| author=Husted, Robert et al. | date=December 11, 2003
| url=http://periodic.lanl.gov/default.htm
Larik 531:
{{Main|Kahanan matèri|Fase bandha}}
[[Gambar:Bose Einstein condensate.png|right|200px|thumb|Gambaran pambentukan [[kondhènsat Bose-Einstein]].]]
Sapérangan atom tinemu sajeroning kahanan matèri kang béda-béda gumantung ing kondhisi fisik bandha, ya iku [[suhu]] lan [[tekanan]]. Kanthi ngowahi kondhisi
| last=Brazhkin | first=Vadim V.
| title=Metastable phases, phase transformations, and phase diagrams in physics and chemistry
Larik 557:
[[Mikroskop panrowongan payaran]] (''scanning tunneling microscope'') iku sawijining mikroskop kang dipigunakaké kanggo ndeleng lumahing sawijining bandha ing tingkat atom. Piranti iki migunakaké fénoména [[panrowongan kuantum]] kang ngidinaké partikel-partikel nembus sawar kang biyasané ora bisa diliwati.
Sawijining atom bisa di[[ion]]isasi kanthi nguwalaké siji èlèktroné. [[Muatan listrik|Muatan kang ana]] nyebabaké trayèktori atom mlengkung nalika dhèwèké ngliwati sawijining [[médhan magnèt]]. Driji-driji trayèktori ion
| first=N. | last=Jakubowski
| coauthors = Moens, L.; Vanhaecke, F
|