Évolusi: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
ganti isi, replaced: perkara → prakara (3)
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
ganti isi, replaced: tetanduran → tetuwuhan (3)
Larik 9:
[[Gregor Mendel]] iku pendeta lan ilmuwan saka [[Ceko]], kang nyinaoni èlmu keturunan. Kanthi ngobservasi utawi nliti kacang polong pirang-pirang taun suwené, Mendel njupuk kesimpulan manawa ana sawijining [[patron]] ning keturunan. Asil penyelidikan [[Mendel]] dadi dhasar èlmu [[genetika]].
 
[[Charles Darwin]] iku naturalis [[Inggris]] kang mèlu ekplorasi kapal ''HMS Beagle'' kanggo nggawé péta pelabuhan donya ing taun [[1831]]. Sakwéné perjalanan iku Darwin nliti kéwan warna-warna lan tetandurantetuwuhan kang ditemoni. Darwin ana ing [[Kapuloan Galapagos]] kurang luwih 2 sasi lan nglakoni warna-warna pangamatan tumrap warna-warna kéwan kang ana ing kapuloan terpencil iku. Seka pangamatan iki, lan uga warna-warna pangamatan terusané kang dilakoni sakjroné puluhan taun tumrap koléksi kéwan lan tetandurantetuwuhan kang diéntuki iku Darwin nggawé embrio téyori évolusi. Ing taun [[1859]], Darwin nerbitaké ''"On the Origin of Species by means of Natural Selection"'', kang nyajèkaké bukti-bukti kang nunjukaké manawa kauripan wis ngalami évolusi sakjrone sajarahé lan manawa mékanisme kang njalari dumadiné évolusi iku [[seleksi alam]].
 
[[Alfred Russel Wallace]] iku naturalis [[Inggris]] kang sugeng samangsa Darwin. [[Wallace]] kanthi kapisah uga mikiraké téyori évolusi idhentik kaliyan Darwin. Darwin lan [[Wallace]] cekap suwé koréspondhensi kanthi ilmiah. Wallace malah akèh ngirim spésies-spésies panemon anyar saka [[Asia]] tinuju Darwin supaya ditliti. Wallace téyori bab évolusi, miturut dhèwèké, iku asil pamikiran kang tumeka kanthi spontan. Ing pihak liya, téyori évolusi Darwin iku asil pamikiran kanthi métodis kan suwéné mataun-taun. Ironisé, Darwin dadi misuwur banget tinimbang Wallace dhéwé. Nanging, Wallace iku pambela Darwin lan téoriné ing mangsa kontrovérsial sawisé buku "[[The Origin of Species]]" katerbitaké.
Larik 24:
==Garis Besar==
[[Image:Darwin's_finches.jpeg|250px|thumb|right|Darwin Finches]]
Évolusi njelasaké sajarah makluk urip, [[kéwan]], [[tetandurantetuwuhan]], [[jamur]] (fungi), [[mikroba]]. Bukti panyengkuyungé akèh banget lan asalé saka manéka warna cabang biologi: hiérarki [[taksonomi]] kaya kang katemokaké ''Linnaeu''s lan para ''panerusé'', fosil-fosil kang nunjukaké manawa kauripan ing mangsa biyèn béda wanguné karo kauripan mangsa saiki, nganti bukti génétika kang nunjukaké pepadhan antarané manéka warna makluk urip. Saiki évolusi bisa dikandhakaké wis dadi téyori sentral ing biologi modhérn—ora luput manawa ahli génétika [[Theodosius Dobzhansky]] ngendika, ''"Nothing in biology makes sense except in the light of evolution"''.
 
Cucuk manuk finch (sakjinis manuk manyar) dadi topik pamikiran [[Darwin]] kang ndhasari évolusi téoriné (priksani gambar)<ref>Bryson, B: "A Short History of Nearly Everything", Transworld, London, 2003.</ref>. Nalika manggon ing kapuloan [[Galapagos]], péranganing ekspedhisi [[HMS Beagle]], Darwin mriksani manawa cucuk manuk finch béda-béda, gumantung saka pulo ngendi asalé. Iki salah sawijining conto kepriyé manuk finch nyesuèkaké dhiri karo kondhisi pulo kang béda-béda. Contoné, ing pulo sijiné, cucuk manuk finch kuwat lan cendhak lan cocog kanggo mecah kulit kacang sing atos. Ing pulo liyané, cucuk manuk finch luwih dawa sithik lan luwih tipis, cocog kanggo ngisep jinis panganan kang ana ing pulo iku. Perkara iki njalari Darwin mikir sawijining kamungkinan manawa manuk finch ora kaciptaaké mangkono waé, nanging ngliwati prosès adhaptasi.