Atom: Béda antara owahan

}}</ref> Istilah [[isotop]] banjur diciptakaké déning [[Margaret Todd]] minangka jeneng kang trep kanggo atom-atom kang béda nanging arupawujud siji unsur kang padha. J.J. Thomson sabanjuré nemu tèhnik kanggo misahaké jinis-jinis atom mau lumantar asil kerjané ing gas kang kaionisasi.<ref>{{cite journal

Perkembangan ing [[spèktromètri massa]] ngidinaké dilakokaké pangukuran massa atom kanthi pas. Piranti spèktromèter iki migunakaké magnèt kanggo mbélokaké trayèktori berkas ion, lan akèhé deflèksi ditemtokaké kanthi rasio massa atom tumrap muatané. Kimiawan [[Francis William Aston]] migunakaké piranti iki kanggo nuduhaké yèn isotop duwé massa kang béda. Prabédan massa antar isotop iki arupawujud wilangan bulat, lan dhèwèké ingaran minangka [[kaidah wilangan bulat]].<ref>{{cite journal

Sajeroning modhèl standhar fisika, proton lan neutron kapérang saka [[partikel èlemèntèr]] kang ingaran [[kuark]]. Kuark kalebu sajeroning golongan partikel [[fermion]] lan arupawujud salah siji saka rong bahan panyusun matèri dhasar (kang liyané ya iku [[lepton]]). Ana enem jinis kuark lan saben kuark mau duwé momotan listrik fraksional +2/3 utawa uga −1/3. Proton kapérang saka rong [[kuark|kuark munggah]] lan siji [[kuark|kuark mudhun]], nalika neutron kapérang saka siji kuark munggah lan loro kuark mudhun. Prabédan komposisi kuark iki mangaruhi prabédan massa lan momotan antarané kaloro partikel mau. Kuark rinoncé bebarengan déning [[gaya nuklir kuwat]] kang diprantarani déning [[gluon]]. Gluon iku anggota saka [[boson tolok]] kang arupawujud prantara gaya-gaya fisika.<ref>{{cite web

| accessdate=2008-02-13 }}</ref> [[Fisi nuklir]] arupawujud walikan saka prosès fusi. Ing fisi nuklir, inti dipecah dadi rong inti kang luwih cilik. Iki lumrahé dumadi lumantar paluruhan radhioaktif. Inti atom uga bisa diowahi lumantar panémbakan partikel subatom kanthi ènèrgi dhuwur. Yèn iki ngowahi gunggung proton sajeroning inti, atom mau bakal malih unsuré.<ref>{{cite web

Yèn massa inti sawisé dumadiné réaksi fusi luwih cilik tinimbang gunggung massa partikel awal panyusuné, mula prabédan iki disebabaké déning pangeculan pancaran ènèrgi (umpamané [[sinar gamma]]), kaya déné kang tinemu ing rumus [[E=mc²|kasetaran massa-ènèrgi]] [[Einstein]], ''E''&nbsp;=&nbsp;''mc''², kanthi ''m'' iku massa kang ilang lan ''c'' iku [[karikatan cahya]]. Dhéfisit iki arupawujud péranganing [[ènèrgi pangiketan]] inti kang anyar.<ref>Shultis ''et al.'' (2002:72–6).</ref>

Amarga mayoritas massa atom asalé saka proton dan neutron, gunggung sakabèhé partikel iki sajeroning atom diarani [[nomer massa]]. Massa atom ing kaanan meneng asring dièksprèsikaké migunakaké [[ékan massa atom]] (u) kang uga diarani dalton (Da). Ékan iki didhéfinisikaké minangka saprarolas massa atom [[karbon-12]] nétral, kang kira-kira gedhéné 1,66{{Esp|−27}}&nbsp;kg.<ref name=iupac/> [[Hidrogen|Hidrogen-1]] kang arupawujud isotop paling ènthèng hidrogen duwé bobot atom 1,007825&nbsp;u.<ref>{{cite web

* [[Paluruhan alfa]], dumadi nalika siji inti mancaraké partikel alfa (inti hélium kang kapérang saka rong proton lan rong neutron). Asil peluruhan iki arupawujud unsur anyar kanthi [[nomer atom]] kang luwih cilik.

Saben isotop radhioaktif duwé karakteristik périodhe wektu paluruhan ([[wektu paro]]) kang arupawujud suwéné wektu kang diperlokaké déning setengah gunggung sampel kanggo ngluruh entèk. Prosès paluruhan asifat èksponènsial, saéngga sawisé loro wektu paro, mung bakal kasisa 25% isotop.<ref name=splung/>

Pangamatan cermat ing garis-garis spèktrum nuduhaké yèn sapérangan ngétokaké anané pamisahan alus. Iki dumadi amarga [[kopling spin-orbit]] kang arupawujud interaksi antarané spin karo obahing èlèktron paling njaba.<ref>{{cite web

| accessdate=2008-01-11 }}</ref> Roncèn kimia bisa dideleng minangka transfer èlèktron saka siji atom menyang atom liyané, kaya déné kang kadeleng ing [[natrium klorida]] lan garam-garam ionik liyané. Nanging, akèh uga unsur kang nuduhaké prilaku valènsi gandha, utawa kacendrungan mbagi èlèktron kanthi gunggung kang béda ing senyawa kang béda. Saéngga, [[roncèn kimia]] antarané unsur-unsur iki ''cenderung'' arupawujud pambagéyan èlèktron tinimbang transfer èlèktron. Contoné ngambah unsur karbon sajeroning [[senyawa organik]].<ref>{{cite web |url=http://www.chemguide.co.uk/atoms/bonding/covalent.html |title=Covalent bonding-Single bonds |publisher=chemguide |year=2000}}</ref>

Sapérangan atom tinemu sajeroning kaanan matèri kang béda-béda gumantung ing kondhisi fisik bandha, ya iku [[suhu]] lan [[tekanan]]. Kanthi ngowahi kondhisi mau, matèri bisa molah-malih dadi wangun [[padhet]], [[cuwèr]], [[gas]], lan [[plasma]].<ref>Goodstein (2002:436–438).</ref> Sajeroning saben kaanan mau uga matèri bisa duwé manéka fase. Minangka contoné ing karbon padhet, dhèwèké bisa arupawujud [[grafit]] uga [[inten]].<ref>{{cite journal

Akèh-akèhé atom kang nyusun [[Bumi]] lan kalebu uga kabèh makluk uripé tau ana sajeroning wangun kang saiki ing [[nébula]] kang runtuh saka [[awan molekul]] lan minangka [[Tata Surya]]. Sisané arupawujud akibat saka paluruhan radhioaktif lan proporsiné bisa kanggo nemtokaké [[umur Bumi]] lumantar [[pananggalan radhiomètrik]].<ref name = "Manuel_2001">Manuel (2001:407–430,511–519).</ref><ref>{{cite journal

| accessdate=2008-01-14 }}</ref> Akèh-akèhé [[hélium]] sajeroning kerak Bumi arupawujud prodhuk [[paluruhan alfa]].<ref>{{cite web

Ana saklumit atom ing Bumi kang ing awal pambentukané ora ana lan uga dudu arupawujud akibat saka paluruhan radhioaktif. [[Karbon-14]] kanthi kasinambungan diasilaké déning sinar kosmik ing atmosfèr.<ref>{{cite news