Fisika: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Magioladitis (parembugan | pasumbang)
c →‎Pranala jawi: All info is kept in Wikidata, removed: {{Link FA|id}} (2) using AWB (10903)
c éjaan using AWB
Larik 2:
'''Fisika''' punika ngèlmu ingkang nyinaoni sedaya barang ingkang wonten gandhènganipun kaliyan [[fenomena|fénoména]] ngalam. Anggènipun nyinaoni nganggé pitulung ngèlmu [[matematika|matématika]].
 
Téori fisika kathah dipunnyataaken ing notasi [[matématis]], lan [[matématika]] ingkang kagunaaken biasanipun langkung rumit tinimbang matématika ingkang kagunaaken ing bidhang ngèlmu sanèsipun. Bèntenipun fisika lan matématika inggih punika fisika wonten gandhènganipun kalih jagad matérial, menawi matématika gandhèngapipun kalih pola-pola [[abstrak]] ingkang mboten mesthi wonten gandhènganipun kalih jagad matérial. Nanging, bèntenipun punika mboten mesthi cetha. Wonten kathah wilayahwewengkon penlitén ingkang gandhèngan antawisipun fisika lan matématika, inggih punika fisika matématis, ingkang ngembangaken struktur matématis kanggé téori-téori fisika.
 
Istilah fisika punika saking [[basa Yunani]]: φυσικός (physikos), "alamiah", lan φύσις (physis), "alam". [[Fisikawan]] punika ngèlmu ingkang nyinaoni pratingkah lan sifat matéri ing bidhang ingkang kathah macemipun, saking [[partikel]] submikroskopis ingkang mbentuk sedaya matéri (fisika partikel) ngantos pratingkah matéri [[jagad raya]] ingkang dados setunggal kesatuan [[kosmos]].
 
Sapérangan sifat ingkang dipunsinaoni ing fisika punika sifat ingkang wonten ing sedaya sistem matéri ingkang ana, kados hukum [[kekekalan energi]]. Sifat kados mekaten asring kasebut [[hukum fisika]]. Fisika asring kasebut “ngèlmu wigati dhasar”, amargi sedaya ngèlmu alam sanèsipun ([[biologi]], [[kimia]], [[geologi]], lan sanès-sanèsipun) nyinaoni jenis sistem matéri tartemtu ingkang manut hukum fisika. Contonipun, kimia punika ngèlmu prakawis [[molekul]] lan zat kimia ingkang dipunbentuk. Sifat setunggaling zat kimia dipuntemtokaken déning sifat molekul ingkang mbentuk, ingkang saget dipunjelasaken déning ngèlmu fisika kados [[mekanika kuantum]], [[termodinamika]], lan [[elektromagnetika]].
 
== Sekilas prakawis risèt fisika ==
=== Fisika téorètis lan fisika èkspèrimèntal ===
Budaya panlitén fisika bènten kaliyan ngèlmu sanèsipun amargi wontenipun pamisahan [[teori|téori]] lan [[eksperimen|èkspèrimèn]]. Kawit abad kalih dasa, kathah fisikawan piyambakkan ngususaken dhiri nliti ing [[fisika teoretis|fisika téorètis]] utawi [[fisika eksperimental|fisika èkspèrimèntal]] mawon, lan ing abad kalih dasa, sakedhik kémawon ingkang kasil ing kekalih bidhang punika. Sawalikipun, méh sedaya téorètis ing biologi lan kimia ugi dados èkspèrimèntalis ingkang suksès.
 
Gampangipun, téoris ngupados ngembangaken téori ingkang saget njelasaken hasil èkspèrimèn ingkang sampun dipuncobi lan saget nginten-inten hasil èkspèrimèn ingkang badhé dhateng. Ing wekdal ingkang sami, èkspèrimèntalis nyusun lan ngleksanani èkspèrimèn kagem nguji prakiraan téoretis. Téori lan èkspèrimèn saget dipunkembangaken piyambak-piyambak, nanging kekalihipun sesambetan. Kemajengan ing fisika biasanipun medal ing wekdal èkspèrimèntalis ndamel panemuan ingkang mboten saget dipunjelasaken téori ingkang sampun wonten, saéngga kedah dipunrumusaken téori-téori énggal. Tanpa èkspèrimèn, panlitén téorètis asring lumaku ing arah ingkang lepat; salah setunggaling conto inggih punika [[teori-M|téori-M]], téori populér ing fisika ènèrgi-tinggi, amargi èkspèrimèn kanggé nguji dèrèng naté dipunsusun.
 
=== Téori fisika utama ===
Fisika punika mbahas macem-macem sistem, nanging wonten sapérangan sistem ingkang dipungunaaken sacara keseluruhan ing fisika, mboten namung ing satunggal bidhang mawon. Saben téori punika dipupitados leres wontenipun, ing wilayahwewengkon kesahihan tartemtu. Cotonipun, téori [[mekanika klasik]] saget njelasaken pergerakan [[benda]] kanthi tepat, nanging benda punika kedah langkung ageng tinimbang [[atom]] lan lumaku kanthi kecepatan ingkang langkung alon tinimbang [[kecepatan cahaya]]. Téori-téori punika tasih terus dipuntliti; contonipun , aspèk ngeramaken saking mekanika klasik ingkang dipunkenal kanthi sebutan [[teori chaos|téori chaos]] dipunpanggihi ing abad kalih dasa, tigang abad sasampunipun dipunrumusaken déning [[Issac Newton]]. Nanging, namung sakedhik fisikawan ingkang nganggep téori-téori dhasar punika nyimpang. Pramila, téori-téori punika dipungunaaken kagem dhasar panlitén tumuju topik ingkang langkung khusus, lan sadaya pelaku fisika, punapa kémawon spèsialisasinipun, dipunajeng-ajeng mahami téori-téori kasebat.
 
{| {{tabel bagus}}
Larik 83:
Kawit zaman purba, tiyang sampun nyobi supados mangertos sifat saking [[benda]]: kenapa obyek ingkang mboten dipuntopang tiba tumuju [[lemah]], kenapa [[material]] ingkang bènten nggadhahi properti ingkang bènten, lan salajengipun. Sanèsipun inggih punika sifat saking [[jagad raya]], kados bentuk [[Bumi]] lan sifat saking obyek celestial kados [[Srengenge|Srengéngé]] lan [[Mbulan]].
 
Sapérangan téori dipunusulaken lan kathah ingkang lepat. Téori punika kathah gandhènganipun saking istilah [[filosofi]], lan mboten naté dipunpesthèkaken kanthi èkspèrimèn sistematik kados ingkag populér sapunika. Wonten pangecualian lan [[anakronisme]]: contonipun, pamikir [[Yunani]] [[Archimedes]] nurunaken kathah dhèskrispi kuantitatif ingkang leres saking [[mekanik]] lan [[hidrostatik]].
 
[[Gambar:Galileo by Passignano.jpg|thumb|left|[[Galileo Galilei]]]]
Larik 95:
:''Artikel utama: [[Prakawis mboten kapecahaken ing fisika]]''.
 
Risèt fisika ngalami kemajengan konstan/tetep ing kathah bidhang, lan tasih badhé tetep mekaten tebih ing mangsa ngajeng.
 
Ing [[fisika benda kondensasi]], prakawis téorètis mboten kapecahaken paling ageng inggih punika panjelasan [[superkonduktivitas suhu-tinggi]]. Kathah upados dipuntindaaken kanggé ndamel [[spintronik]] lan [[komputer kuantum]] saget kagunaaken.
Larik 103:
Para téoris ugi nyobi nunggalaken [[mekanika kuantum]] lan [[relativitas umum]] dados téori [[gravitasi kuantum]], punika program ingkang sampun lumaku laminipun setengah abad, lan tasih dèrèng ngasilaken woh. Kandhidhat inggil salajengipun inggih punika [[Teori-M]], [[teori superstring]], lan [[gravitasi kuantum loop]].
 
Kathah fénoména [[astronomikal]] lan [[kosmologikal]] dèrèng njelasaken sacara muasaken, kalebet kawontenan [[sinar kosmik energi ultratinggi]], [[asimetri baryon]], [[pemercepetan alam semesta]] lan [[percepatan putaran anomali galaksi]].
 
Éwadéné kathah kemajengan sampun dipundamel ing energi-tinggi, kuantum, lan fisika astronimikal, kathah fénoména sedinten-dinten sanèsipun, nyangkut [[sistem kompleks]], [[chaos]], utawi [[turbulens]] tasih dipunmangertos sakedhik kéwamon. Prakawis rumit ingkang kadosipun saget dipunpecahaken déning aplikasi pandai saking dinamika lan mekanika, kados pambentukan tumpukan pasir, “node” ing [[banyu|toya]] “trickling”, [[teori katastrof]], utawi pangurutan-piyambak ing kolèksi heterogen ingkang bergetar tasih mboten kapecahaken. Fénoména rumit punika sampun nampi kawigatosan ingkang nambah kathah wiwit taun [[1970]]-an kanggé sapérangan alasan, mboten sanès amargi kirangipun metode [[matematika|matématika]] modhèrn lan [[komputer]] ingkang saget ngetang [[sistem kompleks]] supados saget dipundamelaken modhél kanthi cara énggal. Gandhèngan antar disiplin saking fisika komplèks ugi sampun ningkat, kados ing pelajaran [[turbulens]] ing [[aerodinamika]] utawi pangamatan [[pola]] pambentukan ing sistem [[biologi]]. Ing taun [[1932]], [[Horrace Lamb]] ngramalaken:
Larik 121:
* [http://www.physics.org/ Physics.org] – laman web yang dikendalikan oleh Institut Fizik]
 
{{stub}}
{{Artikel Dhasar}}
{{cabang ilmu alam}}
Baris 127 ⟶ 126:
[[Kategori:Fisika| ]]
[[Kategori:Artikel mawi basa krama]]
 
 
{{stub}}