|
'''Évolusi''' dhasaré nduweninduwèni teges prosès owah-owahan kang suwéné tinentu. Ing konteks biologi modhérn, évolusi tegesé owahé [[frekuensi]] gén ing sawijining [[populasi]]. Akumulasi owahé gen iki njalari dumadine owahé makhluk kang urip. Éwadéné teori evolusi mesthi diasosiasèké karo [[Charles Darwin]], nanging sanyatané gagasan téori évolusi wis berakar kawit jaman [[Aristoteles]]. Éwadéné mangkono, Darwin iku [[ilmuwan]] pisanan kang nyetusaké [[téori]] évolusi sing wis akèh kaboktèkaké mapan ngadhepi test-test ilmiah ("scientific testing"). Tekan saiki, téori évolusi Darwin kang dumadi amarga [[seleksi alam]], iku téori paling apik lan kemungkinan besar bakal tetep mengkono ing mangsa ngarep<ref>White, Michael & Gribbin, John: "Darwin: A Life in Science", Simon & Schuster, London, 1995.</ref>
==Tokoh Évolusi==
# Menawa kauripan ora langgeng kawit awal kaanané
# Pepadhan leluhur kanggo kabèh makhluk urip
# Évolusi nduwéninduwèni sifat gradual (berangsur-angsur)
# Dumadiné pertambahan jumlah spesies lan percabangan garis katurunan
# Seléksi alam iku arupa mékanisme évolusi
Cucuk manuk finch (sakjenis manuk manyar) dadi topik pamikiran [[Darwin]] kang ndhasari évolusi téoriné (priksani gambar)<ref>Bryson, B: "A Short History of Nearly Everything", Transworld, London, 2003.</ref>. Nalika manggon ing kapuloan [[Galapagos]], bagéyan saka ekspedhisi [[HMS Beagle]], Darwin mriksani menawa cucuk manuk finch béda-béda, gumantung saka pulo ngendi asalé. Iki salah sawijining conto kepriyé manuk finch nyesuèkaké dhiri karo kondhisi pulo kang béda-béda. Contoné, ing pulo sijiné, cucuk manuk finch kuat lan cendhak lan cocok kanggo mecah kulit kacang sing atos. Ing pulo liyané, cucuk manuk finch luwih dawa sithik lan luwih tipis, cocok kanggo ngisep jenis panganan kang ana ing pulo iku. Perkara iki njalari Darwin mikir sawijining kamungkinan menawa manuk finch ora kaciptaaké mangkono waé, ananging ngliwati prosès adhaptasi.
[[Wektu]] iku faktor penting ing évolusi. Prosès évolusi merlokaké wektu kang suwé banget. Miturut Darwin, ana loro mekanismé kang ndhasari évolusi. Angka siji, prosès évolusi nggawa spesies kang ana nduwéninduwèni interaksi karo kondhisi ékologiné. Contoné, amarga asil évolusi, sapérangan manuk nduweninduwèni cucuk kang mung isa dinggo ngisep madu kembang. Sakwéné kembang iku isih sumadya, manuk iku bakal urip. Nanging, menawa kembang iku, amarga ana sebabé, punah, manuk iku kamungkinan gedhé bakal punah uga. Mékanisme kang angka loro ya iku kalairan spesies anyar saka asil variasi ing spesies kang ana. Iki dumadi menawa sawijining grup mahluk urip dadi kapisah lan ing pungkasané nduwéninduwèni gaya urip kang béda banget. Conto klasik ya iku manuk finch ing dhuwur. Asal mulané, nénék moyang manuk saka manéka warna pulo ing Galapagos iku asalé saka dharatan [[Amérika Kidul]]. Amarga mencar ing manéka warna pulo, manuk iku pungkasané ngembangaké gaya urip kang béda-béda. Wéktu (ngliwati akèh génerasi manuk) lan perjuangan kanggo urip (survival) iku rong perkara kang dibutuhaké kanggo nglairaké génerasi anyar manuk finch. Wektu kang luwih dawa manèh lan ngliwati prosès sing padha, miturut Darwin bakal isa njelasaké évolusi saka ''kabèh'' mahluk urip ing muka bumi kang asalé saka siji "common ancestor".
== Sapérangan Salah Paham bab Evolusi ==
[[Gambar:Huxley_-_Mans_Place_in_Nature.jpg|300px|thumb|right|Famili [[Hominidae]] kang asalé saka nénék moyang sing padha]]
* Évolusi dudu, kaya kang dikira akèh uwongwong, nelaaké menawa 'menungsa asil évolusi saka munyuk'. Nanging, menungsa lan munyuk kang ana saiki nduwéninduwèni "moyang sing padha". Pangertèn "moyang" iki kudu dipahami kanthi moyang sacara fisik, dudu spiritual, paling ora nganti saiki.
* Évolusi ora nduwéninduwèni pangertèn nggawé makhluk urip tambah apik utawa tambah intelèk. Contoné, ula iku asil évolusi prosès saka sakjenis kadhal kang wis ora merlokaké 'tangan' lan 'sikil'.
* Évolusi ora nduwéninduwèni tujuan tinentu. Organismé iku asil saka [[mutasi]] kang suksès, utawa gagal, gumantung saka kondhisi lingkungan wektu iku.
* Menungsa ora nduwéninduwèni papan kang khusus ing "[[wit évolusi]]". Kita namung salah sawijining cabang saka wit iku.
* Évolusi ora mandheg. Évolusi iku prosès basis saka bilogi lan terus berlangsung.
* Akèh sing ngandhakaké menawa ora ana bukti-bukti évolusi. Evolusi wis akèh ditliti/diobservasi ing laboratorium utawa saka bukti-bukti fosil.
| 