Artikel iki ngenani kalungguhan Dalai Lama, kanggo Dalai Lama kaping-14 sing katon ing foto, pirsani Tenzin Gyatzo

Sajeroning basa Tibetan Buddhism, para Dalai Lama (basa Tibet: ཏ་ཱལའི་བླ་མ་ taa-la’i bla-ma; Hanzi prasaja: 达赖喇嘛; Hanzi tradhisional: 達賴喇嘛; pinyin: Dálài Lǎmā) iku garis tulku saka pamimpin Gelugpa sing bisa dilacak manèh tekan taun 1391. Wong Buda Tibet percaya yèn Dalai Lama iku pawujudan insani saka Avalokiteśvara ("Chenrezig" [spyan ras gzigs] sajeroning basa Tibet), bodhisattva of compassion. Antarané abad XVII lan 1959, Dalai Lama iku kepala papréntahan Tibet, ngendhalèkaké sapérangan gedhé nagara saka ibukutha Lhasa. Dalai Lama iku pimpinan Buda Tibet, lan para pamimpin saka papat aliran percaya yèn Dalai Lama iku lama paling dhuwur sajeroning tradhisi Tibet. Panjenengané asring sinebut "His Holiness" (utawa HH) sadurungé gelaré.

Dalai Lama asring dikira kepala aliran Gelug, nanging kalungguhan iki resminé dicekel Ganden Tripa (dga' ldan khri pa).

Dalai Lama kaping-5, kanthi panyengkuyung Gushri Khan, sawijining panguwasa Mongol saka Khökh Nuur, manunggalaké Tibet. Para Dalai Lama mréntah ing Tibet nganti Républik Rakyat Tionghoa nginvasi tlatah iki taun 1949 lan nuli njupuk alih kendhali taun 1959. Dalai Lama kaping-14 nuli lumayu menyang India lan wis renounced temporal power. Dalai Lama kaping-14 méngénaké otonomi kanggo Tibet, dudu kamardikan. Pirsani Sajarah Tibet kanggo katrangan luwih lanjut.

"Dalai" tegesé "samudera" sajeroning basa Mongol, lan "Lama" (bla ma) iku basa Tibet kanggo "guru", lan bisa uga ateges "rahib". Gelar iki pisanan dianugerahaké déning panguwasa Mongol Altan Khan marang Sonam Gyatso, sawijining abbot ing biara Drepung sing dianggep lama paling misuwur ing mangsané. Sanajan Sonam Gyatso dadi lama pisanan sing nyandhang gelar "Dalai Lama", amarga panjenengané iku anggota katelu sajeroning garisé, panjenengané dadi "Dalai Lama kaping-3". Kaloro gelar sadurungé diwènèhaké marang loro inkarnasi sadurungé. Gelar "Dalai Lama" saiki diwènèhaké marang saben inkarnasi pamimpin agama mau. Wong Tibet ngundang Dalai Lama Gyawa Rinpoche (rgya ba rin po che) sing tegesé "Precious Victor," utawa Yeshe Norbu (ye shes nor bu) sing tegesé "Wisdom Jewel". Dalai Lama kaping-14, lan para pandhisiké, dianggep inkarnasi Buda of Compassion.

Pratélan Dalai Lama besut

Jeneng Urip Pawalian Basa Tibet/Wylie Transkripsi Resmi Éjaan Liya
1. Gedun Drub 1391-1474 × དྒེ་འདུན་འགྲུབ་
dge ‘dun ‘grub
Gêdün Chub Gedün Drup, Gendun Drup
2. Gendun Gyatso 1475-1541 × དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་
dge ‘dun rgya mtsho
Gêdün Gyaco Gedün Gyatso, Gendün Gyatso
3. Sonam Gyatso 1543-1588 15781588 བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་
bsod nams rgya mtsho
Soinam Gyaco Sönam Gyatso
4. Yonten Gyatso 1589-1616 [?] ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་
yon tan rgya mtsho
Yoindain Gyaco Yontan Gyatso
5. Lobsang Gyatso 1617-1682 16421682 བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
blo bzang rgya mtsho
Lobsang Gyaco Lobzang Gyatso, Lopsang Gyatso
6. Tsangyang Gyatso 1683-1706 [?]–1706 ཚང་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་
tshang dbyangs rgya mtsho
Cangyang Gyaco
7. Kelzang Gyatso 1708-1757 17511757 བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
bskal bzang rgya mtsho
Gaisang Gyaco Kelsang Gyatso, Kalsang Gyatso
8. Jamphel Gyatso 1758-1804 17861804 བྱམས་སྤེལ་རྒྱ་མཚོ་
byams spel rgya mtsho
Qambê Gyaco Jampel Gyatso, Jampal Gyatso
9. Lungtok Gyatso 1806-1815 (18081815 ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་
lung rtogs rgya mtsho
Lungdog Gyaco Lungtog Gyatso
10. Tsultrim Gyatso 1816-1837 ཚུལ་ཁྲིམ་རྒྱ་མཚོ་
tshul khrim rgya mtsho
Cüchim Gyaco Tshültrim Gyatso
11. Khendrup Gyatso 1838-1856 18441856 མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་
mkhas grub rgya mtsho
Kaichub Gyaco Kedrub Gyatso
12. Trinley Gyatso 1856-1875 [?] འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་
‘phrin las rgya mtsho
Chinlai Gyaco Trinle Gyatso
13. Thubten Gyatso 1876-1933 [?] ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་
thub bstan rgya mtsho
Tubdain Gyaco Thubtan Gyatso, Thupten Gyatso
14. Tenzin Gyatso 1935–saat ini 1950–saat ini བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་
bstan ‘dzin rgya mtsho
Dainzin Gyaco

Gelar "Dalai Lama" dianugerahaké kanthi anumerta marang Dalai Lama sing pisanan lan kapindho. Dalai Lama kaping sanga ditahtakaké kanthi resmi, nanging ora tau mréntah.