Bendha

jinising tuwuhan
Bendha
Woh bendha, ing Ngayogyakarta
Klasifikasi ngèlmiah
Karajan: Plantae
Dhivisi: Magnoliophyta
Klas: Magnoliopsida
Ordho: Rosales
Famili: Moraceae
Génus: Artocarpus
Spésies: A. elasticus
Jeneng binomial
Artocarpus elasticus
Reinw. ex Blume

Bendhå (Artocarpus elasticus) sijining wit kang isih nunggal marga karo nangka (Artocarpus). Wohé saèmper karo sukun lan kluwih, kanthi 'rambut' kang lemes lan semu pliket.

Ing Malaysia diarani tekalong utawa terap, sanajan ana wit liya kang uga diarani terap, Artocarpus odoratissimus. Jeneng liyané: torop (Karo); tarok (Mink.); bĕnda, teureup (Sd.); kokap (Md.); taéng (Mak.)[1]. Ing Kalimantan karan terap, kapua, kumut, pekalong[2]. Wong Dayak ing sakiwa tengen Kali Pesaguan lan Kali Gerunggang duwé sebutan torap (tumrap wit kang enom), utawa punuk tumrap wit kang wis awoh.

Pengenalan besut

 
Daun pohon mudha bercangap

Pohon berukuran sedang; jarang-jarang mencapai tinggi 45(-65) m, batang bébas cabang bisa mencapai 30 m dan gemang batang hingga 125(-210) cm. Banir mencapai tinggi 3 m di atas tanah. Pepagan kelabu-cokelat, pérangan dalamnya kekuningan hingga cokelat pucat; lateksnya berwarna putih kekuningan.[2][3]

Ranting-ranting tebalnya 8-20 mm, berambut rapat keemasan. Daun penumpu membungkus ujung ranting, 6–20 cm, berambut panjang kuning hingga merah. Daun-daun kaku menjangat, bundar telur jorong, 12,5-60 × 10–35 cm; pertulangan daun dengan rambut kasar keemasan di sisih atas dan rambut keemasan rapat di sisih bawah; ujungnya runcing hingga meruncing; bertepi rata hingga menggelombang; pangkalnya membulat hingga menyempit. Daun padha anak pohon berbeda bentuk, berbagi atau bercangap 7-9 taju, panjang 60–120 cm.[2]

 
Banir (akar papan) pohon punuk mudha

Perbungaan dalam bongkol di ketiak, padha ranting yang berdaun. Bongkol lanang serupa jari gemuk, 6-20 × 2,5-3,8 cm; kuning, kemudian cokelat. Buah semu (syncarp) kuning-cokelat, kemudian cokelat; silindris, lk. 11,5 x 5,5 cm, tertutup rapat olèh tonjolan-tonjolan serupa duri pendek dalam dua ukuran; bertangkai 6,5–12 cm; buah berbau kurang énak jika masak. Biji-biji elipsoid, 10 × 6 mm, terbungkus ‘daging buah’ (sebetulnya perkembangan tenda bunga) berwarna putih.[2]

Kagunan besut

Woh bendha bisa dipangan, wijine uga bisa dipangan sawisé idgodhog utawa digoreng. Pulut bendha kang pliket lan ora gambang garing ngluwihi pulut saka tuwuhan liya asring minangka nyekel manuk kanthi cara dipulut..[3]

Cathetan sikil besut

 
Kayu terap; gubal dan terasnya tak dapat dibedakan
  1. Heyne, K. 1987. Tumbuhan Berguna Indonesia, jil. 2: 674-676. Yay. Sarana Wana Jaya, Jakarta.
  2. a b c d   Austria. t.t. Manual of the Larger and More Important Non-Dipterocarp Trees of Central Kalimantan, Indonesia. Vol. 2: 433. Forest Research Institute, Samarinda.
  3. a b   Austria 1995. Artocarpus J.R. Forster & J.G. Forster. in R.M.H.J. Lemmens, I. Soerianegara and W.C. Wong (eds.). Timber Trees: minor commercial timber. Plant Resources of South-East Asia (PROSEA) 5(2): 65.

Pranala njaba besut