Atom: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Arupako (parembugan | pasumbang)
c éjaan, replaced: yaiku → ya iku (17), Desa → Désa using AWB
c éjaan using AWB
Larik 113:
 
Nanging nalika taun 1909, para panliti ing sangisoré arahan [[Ernest Rutherford]] némbakaké ion helium menyang lembaran tipis emas, lan nemokaké yèn sebagéan cilik ion kasebut dipantulaké kanthi pojok pantulan kang luwih lancip saka apa kang diprédhiksikaké déning téori Thomson. Rutherford banjur ngajokaké pendhapat yèn muatan positif sawijining atom lan akèh-akèhé massané kakonsèntrasi ing inti atom, kanthi èlèktron kang ngupengi inti atom kayadéné planèt ngupengi srengéngé. Muatan positif ion helium kang ngliwati inti padhet iki kudu dipantulaké kanthi pojok pantulan kang luwih lancip.
Nalika taun 1913, nalika lagi èkspèrimèn kanthi asil prosès [[paluruhan radhioaktif]], [[Frederick Soddy]] nemokaké yèn ana luwih saka sakjenissakjinis atom ing saben posisi tabèl périodhik.<ref>{{cite web
| url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1921/soddy-bio.html
| title=Frederick Soddy, The Nobel Prize in Chemistry 1921
| publisher=Nobel Foundation
| accessdate=2008-01-18
}}</ref> Istilah [[isotop]] banjur diciptakaké déning [[Margaret Todd]] minangka jeneng kang trep kanggo atom-atom kang béda nanging arupa sawijining unsur kang padha. J.J. Thomson sabanjuré nemokaké tèknik kanggo misahaké jenisjinis-jenisjinis atom kasebut lumantar asil kerjané ing gas kang kaionisasi.<ref>{{cite journal
| last=Thomson | first=Joseph John
| title=Rays of positive electricity
Larik 311:
Èlèktron jroning sawijining atom ditarik déning proton jroning inti atom lumantar [[gaya èlèktromagnètik]]. Gaya iki ngiket èlèktron jroning sumur potènsi èlèktrostatik ing sakupengé inti. Iki nduwèni teges yèn ènèrgi njaba diperlokaké supaya èlèktron bisa lolos saka atom. Saya cerak sawijining èlèktron menyang njero inti, saya gedhé gaya atraksiné, saéngga èlèktron kang ana cerak karo punjer sumur potènsi mbutuhaké ènèrgi kang luwih gedhé kanggo lolos.
 
Èlèktron, padha karo partikel liyané, duwé sifat kayadéné partikel uga kayadéné gelombang (dualisme gelombang-partikel). Méga èlèktron iku sawijining dhaérah jroning sumur potènsi ing ngendi saben èlèktron ngasilaké sajenissajinis gelombang meneng (ya iku gelombang kang ora obah rélatif marang inti) telung dhimènsi. Prilaku iki ditemtokaké déning [[orbital atom]], ya iku sawijining fungsi matématika kang ngétung probabilitas sawijining èlèktron bakal mijil ing sawijining lokasi tinentu nalika posisiné diukur.<ref>{{cite journal
| last=Mulliken | first=Robert S.
| title=Spectroscopy, Molecular Orbitals, and Chemical Bonding
Larik 360:
| title=Radioactives Missing From The Earth
| publisher=Don Lindsay Archive
| accessdate=2007-05-23 }}</ref> Ing unsur kimia, 80 saka unsur kang dikawruhi duwé siji utawa luwih [[isotop stabil]]. Unsur [[teknesium|43]], [[prometium|63]], lan kabèh unsur luwih dhuwur saka [[bismut|83]] ora duwé isotop stabil. Pitulikur unsur mung duwé siji isotop stabil, nalika gunggung isotop stabil kang paling akèh kadeleng ing unsur [[timah]] kanthi 10 jenisjinis isotop stabil.<ref name=CRC>CRC Handbook (2002).</ref>
 
=== Massa ===
Larik 387:
=== Ukuran ===
{{Main|Driji-driji atom}}
Atom ora duwé watesan njaba kang cetha, saéngga dhimènsi atom biyasané didhèskripsikaké minangka let antarané loro inti atom nalika loro atom silih gabung bebarengan jroning [[Roncèn kimia]]. Driji-driji iki manéka variasi gumantung marang jenisjinis atom, jenisjinis roncèn kang kalibat, gunggung atom ing sakupengé, lan spin atom.<ref>{{cite journal
| last = Shannon | first = R. D.
| title=Revised effective ionic radii and systematic studies of interatomic distances in halides and chalcogenides
Larik 427:
* [[Paluruhan gama]], diasilaké déning owah-owahan ing aras ènèrgi inti menyang kahanan kang luwih cendhak, nyebabaké èmisi radhiasi èlèktromagnètik. Iki bisa dumadi sawisé èmisi partikel alfa utawa uga beta saka paluruhan radhioaktif.
 
JenisJinis-jenisjinis [[paluruhan radhioaktif]] liyané kang luwih arang ngliputi pangeculan neutron lan proton saka inti, èmisi luwih saka siji [[partikel beta]], utawa uga paluruhan kang ngakibataké prodhuksi èlèktron kanthi kacepetan dhuwur kang dudu sinar beta, lan prodhuksi foton kanthi ènèrgi dhuwur kang dudu sinar gama
 
Saben isotop radhioaktif duwé karakteristik périodhe wektu paluruhan ([[wektu paro]]) kang arupa suwéné wektu kang diperlokaké déning setengah gunggung sampel kanggo ngluruh entèk. Prosès paluruhan asifat èksponènsial, saéngga sawisé loro wektu paro, mung bakal kasisa 25% isotop.<ref name=splung/>
Larik 440:
| accessdate=2007-01-07 }}</ref>
 
[[Médhan magnèt]] kang diasilaké déning sawijining atom (disebut [[momèn magnètik]]) ditemtokaké déning kombinasi manéka jenisjinis momèntum pojok iki. Nanging, kontribusi kang paling gedhé tetep asalé saka spin. Amarga èlèktron manut [[asas pengecualian Pauli]], yiku ora ana loro èlèktron kang bisa ditemokaké ing [[kahanan kuantum]] kang padha, pasangan èlèktron kang karoncé siji lan sijiné duwé spin kang lelawanan, kanthi siji mawa spin munggah, lan kang sijiné manèh mawa spin mudhun. Kaloro spin kang lelawanan iki bakal silih nétralaké, saéngga momèn dipol magnètik totalé dadi nol ing sapérangan atom kanthi gunggung èlèktron genep.<ref name=schroeder>{{cite web
| last=Schroeder | first=Paul A.
| date=February 25, 2000
Larik 597:
| url=http://map.gsfc.nasa.gov/m_uni/uni_101matter.html
| title=What is the Universe Made Of?
| publisher=NASA/WMAP | accessdate=2008-01-07 }}</ref> Jroning galaksi [[Bima Sakti]], atom ndhuwénduwé konsèntrasi kang luwih dhuwur, kanthi dhènsitas matèri jroning [[médhium antarlintang]] kisarané watara 10<sup>5</sup> nganti tekan 10<sup>9</sup> atom/m<sup>3</sup>.<ref>Choppin ''et al.'' (2001).</ref> Srengéngé dhéwé dipercaya ana jroning [[Gelembung Lokal]], ya iku sawijining dhaérah kang ngandhut akèh gas ion, saéngga dhènsitas ing sakupengé iku watara 10<sup>3</sup> atom/m<sup>3</sup>.<ref>{{cite journal
| last=Davidsen | first=Arthur F.
| title=Far-Ultraviolet Astronomy on the Astro-1 Space Shuttle Mission
Larik 722:
| title=How many atoms are there in the world?
| publisher=Jefferson Lab
| accessdate=2008-01-16 }}</ref> Ing atmosfèr planèt, ana sagunggung cilik atom [[gas mulia]] kayadéné [[argon]] lan [[neon]]. Sisa 99% atom ing atmosfèr bumi katalènan jroning wangun molekul, upamané [[karbon dioksida]], [[oksigen]] [[molekul diatomik|diatomik]], lan [[nitrogen]] diatomik. Ing lumahing Bumi, atom-atom tetalènan mbentuk manéka jenisjinis senyawa, ngliputi [[banyu]], [[garam]], [[silikat]], lan [[oksida]]. Atom uga bisa nggabung mbentuk bahan-bahan kang ora kapérang saka molekul, contohné [[kristal]] lan [[logam]] padhet utawa uga cuwèr.<ref>{{cite web
| last=Pidwirny | first=Michael
| url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/contents.html
Larik 775:
| accessdate=2008-01-14 }}</ref>
 
Ana uga atom-atom langka liyané kang digawé kanthi nggantèkaké sawijining proton, neutron, utawa uga èlèktron karo partikel liya kang muatané padha. Minangka conto, èlèktron bisa digantèkaké karo [[muon]] kang luwih abot, mbentuk [[muon|atom muon]]. JenisJinis atom iki bisa digunakaké kanggo nguji prédhiksi fisika.<ref>{{cite journal
| last=Barrett | first=Roger
| coauthors=Jackson, Daphne; Mweene, Habatwa