Révisi kala 5 Maret 2016 03.14 besut BeeyanBot (parembugan \| pasumbang) 6.697 suntingan c éjaan, replaced: maneh → manèh (6) using AWB Tenger: Wiki Mrebawani ← Besutan sadurungé		Révisi kala 6 Maret 2016 16.09 besut wurungaké Top4Bot (parembugan \| pasumbang) Bot 352.737 suntingan éjaan using AWB Besutan sawisé →
Larik 10: Kawicaksanan dhéportasi diketataké ing taun 1970-an, sawisé ana wabah [[malaria]] sing ndadèkaké èwonan wong mati. [[Dhaptar Panguwasa Hindhia-Walanda\|Gubernur-Jendral]] [[Dirk van Cloon]].{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=297}}{{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}} Miturut sejarawan Indonésia Benny G. Setiono, epidemik iki bebarengan karo mundhaké rasa curiga lan duwé endhem-endheman (''dendam'') marang ètnis Tionghoa, sing cacahé saya akèh lan saya sugih. {{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}} Akibaté, Komisaris Urusan Orang Pribumi Roy Ferdinand, manut printahé Gubernur-Jendral [[Adriaan Valckenier]], mutusaké yèn tanggal 28 Juli 1740 warga Tionghoa sing ora resmi arep di dhéportasi menyang Zeylan (saiki [[Sri Lanka]]) lan dipeksa dadi tani [[kayu manis]].{{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}}{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=298}}{{sfn\|Paasman\|1999\|pp=325–326}}{{sfn\|Hall\|1981\|p=357}} Wong Tionghoa sing sugih diperes panguwasa Walanda lan diancem arep di dhéportasi;{{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}}{{sfn\|Pan\|1994\|pp=35–36}}{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=302}} [[Stamford Raffles]], ahli sejarah saka [[Inggris]] lan ahli sejarah [[Jawa]], nyathet yen wong Walanda diwènèhi pangertèn [[Kapitan Cina]] (pemimpin etnis Tionghoa sing ditemtokaké Walanda) kanggo Batavia, Ni Hoe Kong, supaya ndhéportasèkaké kabèh wong Tionghoa sing nganggo klambi ireng utawa biru, sebab sing nganggo klambi kaya mangkono sing wong ora nduwé. {{sfn\|Raffles\|1830\|p=234}} Ana uga désas-desus yen wong sng dirim menyang Zeylan ora tekan Zeylan nanging dibuwang ing [[segara]], {{sfn\|Armstrong\|Armstrong\|Mulliner\|2001\|p=32}}{{sfn\|Pan\|1994\|pp=35–36}} utawa wong-wong iku mati nalika nggawé ontran-ontran ing kapal.{{sfn\|Raffles\|1830\|p=234}} Anceman dhéportasi iki ndadekaké wong Tionghoa bingung, lan akèh buruh sing malih ora nyambut gawé. {{sfn\|Armstrong\|Armstrong\|Mulliner\|2001\|p=32}}{{sfn\|Pan\|1994\|pp=35–36}} Sawetara iku wong Batavia (Betawi) asli dadi mèlu sujana marang wong Tionghoa. Sing ndadèkaké tambah sujana ya iku masalah ékonomi, wong pribumi mlarat déné wong Tionghoa sugih-sugih. {{sfn\|Raffles\|1830\|pp=233–235}}{{sfn\|van Hoëvell\|1840\|pp=461–462}} Sejarwan Walanda A.N. Paasman ngandaraké ~~menawa~~manawa wong Tionghoa iku kaya wong Yahudiné Asia.,{{sfn\|Paasman\|1999\|pp=325–326}} Sejatiné ora kabèh wong Tionghoa iku sugih, ana uga sing mlarat ya iku sing dadi buruh pabrik gula.{{sfn\|Kumar\|1997\|p=32}} Wong Tionghoa sing sugih nduwèni pabrik lan dadi tambah sugih amarga dol tinuku, uga dhistribusi [[tuak\|arak]], ombenan saka molase lan beras. {{sfn\|Kumar\|1997\|p=32}}{{sfn\|Dobbin\|1996\|pp=53–55}} Nanging panguwasa Walanda nemtokaké rega gula sing ndadèkaké resah.{{sfn\|Mazumdar\|1998\|p=89}} Akibaté rega gula ing donya mudhun, disebabaké ekspor gula menyang [[Éropah]] mundhak {{sfn\|Ward\|2009\|p=98}} industri gula ing Hindhia-Walanda banjur rugi. Tekan taun [[1740]], rega gula ing pasar global tikel loro saka rega taun 1720 nganti taun 1740. Amarga gula dadi salah sawijining èkspor Hindhia-Walanda, nagara jajahan iku ngalami krisis finansial.{{sfn\|von Wachtel\|1911\|p=200}} Awité anggota [[Dhéwan Hindhia]] ({{lang\|nl\|''Raad van Indië''}}) nganggep yèn wong Tionghoa ora bakal nyerang Batavia,{{sfn\|Pan\|1994\|pp=35–36}} lan kawicaksanan sing luwih tegas bab ngatur wong Tionghoa, ditentang fraksi sing kapimpin déning mantan gubernur Zeylan [[Gustaaf Willem baron van Imhoff]], sing bali menyang Batavia taun 1738.{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|pp=297–298}}{{sfn\|van Hoëvell\|1840\|p=460}}{{sfn\|Encyclopædia Britannica 2011, Gustaaf Willem}} Nanging, katurunan wong Tionghoa tekan ing piggiran Batavia, lan tanggal 28 September Valckenier lan anggota dhéwan rapat darurat. Ing rapat iku, Valckenier mréntah supaya ontran-ontran sing asalé saka wong Tionghoa bisa diaké kanthi kakerasan. {{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}} Nanging kaputusan iku ditentang déning fraksi van Imhoff; Vermeulen (1938){{efn\|Dalam {{cite book\|title = De Chineezen te Batavia en de troebelen van 1740\|trans_title = Warga Tionghoa di Batavia dan Masaalah Pada Tahun 1740\|last = Vermeulen\|first = Johannes Theodorus\|year = 1938\|language = Belanda\|publisher = Proefschrift\|location = Leiden }}{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=298}}}} sing nduwèni panemu kategangan rong fraksi iku nduwèni peranan ing pambantéan.{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=298}} Larik 27: === Prastawa manèh === [[Gambar:Chinezenmoord Van Stolk.jpg\|thumb\|left\|200px\|Tahanan Tionghoa dipateni wadyabala Walanda tanggal 10 Oktober 1740.]] Tanggal 11Oktober, Valckenier ngakon opsir-opsir Walanda kanggo nglèrènaké penjarahan, nanging ora kasil. {{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=300}} Ngesuké Dhéwan Hindhia nemtokaké yen saben wong sing nggawa ndas wong Tionghoa arep diregani rong [[dukat]]; iku mau gawé mancing wong suku liya supaya melu mbantai wong Tionghoa.{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=300}} Akibaté, wong Tionghoa sing slamet saka serangan kapisan mulai digoleki “bandit” sing kepengen marang hadiahé.{{sfn\|Setiono\|2008\|pp=118–119}} Panguwasa Walanda lan klompok pribumi bareng-bareng ing Batavia; [[grenadir]] Bugis lan Bali sing dikirim kanggo nguwataké pasukan Walanda tanggal 14 Oktober.{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=300}} Tanggal 22 Oktober, Valckenier mrentahke supaya pambantéan dilereni. {{sfn\|Setiono\|2008\|pp=118–119}} Ing surat sing isiné kesalahan kabeh saka wong Tionghoa nalika ontran-ontran ing Batavia, dhèwèké ngajak wong Tionghoa damai, kajaba pamimpin pamberontakan, dhèwèke ngajokaké penghargaan 500 [[rijksdaalder]] kanggo saben pemimpin sing dipatèni.{{sfn\|van Hoëvell\|1840\|pp=493–496}} Ing pinggiran kutha ontran-ontran cilik isih ana antarane wong Tiongha lan widyabala Walanda. Tanggal 28 Oktober, sakwisé rong minggu, ontran-ontran cilik mau kadadean, 500 wong Tionghoa mangkat ing Cadouwang (saiki [[Angke, Tambora, Jakarta Barat\|Angke]]), nanging diusir déning [[kavaleri]] sing pimpinané ''Ridmeester'' Christoffel Moll sarta Kornet Daniel Chits lan Pieter Donker. Ngesuké kavaleri iku, sing anggotané 1.594 widyabala Walanda lan pribumi iku nyedhaki markasé wong Tionghoa ing Pabrik Gula Salapadjang. Ana ing kana widyabala Walnda iku ngumpul ing alas, banjur ngobong Pabrik sing isiné wong Tionghoa; salah sawijiné pabrik liya ing Boedjong Renje diobong déning widyabala Walanda liyané. {{sfn\|van Hoëvell\|1840\|pp=503–506}} Amarga wedi karo widyabala Walanda wong-wong Tionghoa ngungsi ing pabrik gula ing Kampung Melayu, sing kira-kira patang jam saka Salapadjang; nanging markas iki banjur diobong Walanda kanthi pimpinan Kapten Jan George Crummel. Sakwise ngalahaké wong Tionghoa, wadyabala Walanda bali menyang Batavia.{{sfn\|van Hoëvell\|1840\|pp=506–507}}Sauntara iku, wong Tionghoa dikurung, 3.000 prajurit saka [[Kasultanan Banten]], mlayu ngétan nuruti pesisir lor tanah Jawa;{{sfn\|Ricklefs\|1983\|p=270}} 30 Oktober ana laporan ~~menawa~~manawa wong Tionghoa wis ngliwati Tangerang. {{sfn\|van Hoëvell\|1840\|pp=506–507}} Préntah kanggo gencatan senjata tekan marang Crummel tanggal 2 November. Dheweké lan widyabalané bali menyang Batavia sakwisé 50 wong sing njaga ing Cadouwang. Nalika Crummel teka ing Batavia, wis ora ana manèèh pamberontak Tionghoa sing ana ing njaba tembok.{{sfn\|van Hoëvell\|1840\|pp=506–508}} Penjarahan banjur kadadean tekan tangga; 28 November lan widyabala pribumi bebas tugas akhir November{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=300}}

Gègèr Pacinan: Béda antara owahan