Gègèr Pacinan: Béda antara owahan
Konten dihapus Konten ditambahkan
éjaan using AWB |
éjaan using AWB |
||
Larik 1:
[[Gambar:Chinezenmoord van stolk (2).jpg|thumb|300px|Pambantéan tahanan Tionghoa]]
'''Gègèr Pacinan''' (uga dikenal minangka '''Tragedi Angke'''; ana ing {{lang-nl|'''Chinezenmoord'''}}, sing tegesé "Matèni wong Cina") ya iku
Kabingungan masyarakat Tionghoa iku amarga réprèsi pamaréntah lan kurangé asil kerja akibat saka mudhuné rega [[gula]] rikala semana. Kanggo nanggepi kabingungan iku, ana ing patemon [[Dhéwan Hindhia]] ({{lang|nl|''Raad van Indië''}}), badan pemimpin [[Vereenigde Oostindische Compagnie]] (VOC), [[Dhaptar Panguwasa Hindhia-Walanda|Gubernur-Jendral]] [[Adriaan Valckenier]] ngumumaké yen ontran-ontran apa waé bisa diwales karo kakerasan uga patèn-patènan. Pangumuman saka Valckenier iku ditindhakaké saka tanggal 7 Oktober 1740 sakwisé wong-wong Tionghoa akèh sing dadi buruh pabrik gula matèni 50 pasukan Walanda. Panguwasa Walanda ngirim pasukan tambahan, sing njupuk senjata saka wong-wong Tionghoa lan ngaleksanakaké jam wengi. Ésuké sakwisé diwedèni kejemé wong-wong Tionghoa, klompok ètnis Batavia mulai mbakar omah-omahé wong Tionghoa ing Kali Besar. Déné pasukan Walanda nyerang wong Tionghoa nganggo [[mriem]]. Ontran-ontran iki langsung nyebar ing kutha Batavia saéngga akèh wong Tionghoa sing mati. Valckenier ngumumaké yèn ana pengampunan kanggo wong Tionghoa tanggal 11 Oktober, nanging kelompok pasukan isih mburu wong Tionghoa nganti tanggal 22 Oktober, nalika Valckenier ngumumaké yèn ontran-ontran wajib dibubaraké. Ing njaba kutha pasukan Walanda perang karo buruh pabrik gula. Sakwisé ontran-ontran, pasukan Walanda nyerang markas Tionghoa ing manéka warna pabrik gula. Wong Tionghoa kanthi slamet ngungsi menyang [[Kutha Bekasi|Bekasi]].
Kira-kira luwih saka 10.000 wong katurunan Tionghoa dipatèni. Gunggung wong slamet kurang luwih 600 nganti 3000. Sabanjuré ontran-ontran kadadéyan ing kabèh tlatah Jawa lan ana kadadéyan [[Perang Jawa (1741—1743)|perang sing suwené rong taun]], kanthi tentara gabungan Tionghoa lan [[Suku Jawa|Jawa]] nglawan pasukan [[Walanda]]. Sawisé iku, Valckenier diundang menyang [[Walanda]] lan dituntut amarga katuté dhèwèké ing ontran-ontran; [[Gustaaf Willem baron van Imhoff|Gustaaf Willem van Imhoff]] nggantèkaké dadi [[Gubernur-Jendral|gubernur-jendral]]. Tekan jaman modern, ontran-ontran iki kerep ditemokaké ing sastra Walanda. Ontran-ontran iki uga dadi asal muasal jeneng tlatah ing [[Jakarta]].
Larik 11:
Sawetara iku wong Batavia (Betawi) asli dadi mèlu sujana marang wong Tionghoa. Sing ndadèkaké tambah sujana ya iku masalah ékonomi, wong pribumi mlarat déné wong Tionghoa sugih-sugih. {{sfn|Raffles|1830|pp=233–235}}{{sfn|van Hoëvell|1840|pp=461–462}} Sejarwan Walanda A.N. Paasman ngandaraké manawa wong Tionghoa iku kaya wong Yahudiné Asia.,{{sfn|Paasman|1999|pp=325–326}} Sejatiné ora kabèh wong Tionghoa iku sugih, ana uga sing mlarat ya iku sing dadi buruh pabrik gula.{{sfn|Kumar|1997|p=32}} Wong Tionghoa sing sugih nduwèni pabrik lan dadi tambah sugih amarga dol tinuku, uga dhistribusi [[tuak|arak]], ombenan saka molase lan beras. {{sfn|Kumar|1997|p=32}}{{sfn|Dobbin|1996|pp=53–55}} Nanging panguwasa Walanda nemtokaké rega gula sing ndadèkaké resah.{{sfn|Mazumdar|1998|p=89}} Akibaté rega gula ing donya mudhun, disebabaké ekspor gula menyang [[Éropah]] mundhak {{sfn|Ward|2009|p=98}} industri gula ing Hindhia-Walanda banjur rugi. Tekan taun [[1740]], rega gula ing pasar global tikel loro saka rega taun 1720 nganti taun 1740. Amarga gula dadi salah sawijining èkspor Hindhia-Walanda, nagara jajahan iku ngalami krisis finansial.{{sfn|von Wachtel|1911|p=200}}
Awité anggota [[Dhéwan Hindhia]] ({{lang|nl|''Raad van Indië''}}) nganggep yèn wong Tionghoa ora bakal nyerang Batavia,{{sfn|Pan|1994|pp=35–36}} lan kawicaksanan sing luwih tegas bab ngatur wong Tionghoa, ditentang fraksi sing kapimpin déning mantan gubernur Zeylan [[Gustaaf Willem baron van Imhoff]], sing bali menyang Batavia taun 1738.{{sfn|Dharmowijono|2009|pp=297–298}}{{sfn|van Hoëvell|1840|p=460}}{{sfn|Encyclopædia Britannica 2011, Gustaaf Willem}} Nanging, katurunan wong Tionghoa tekan ing piggiran Batavia, lan tanggal 28 September Valckenier lan anggota dhéwan rapat darurat. Ing rapat iku, Valckenier mréntah supaya ontran-ontran sing asalé saka wong Tionghoa bisa diaké kanthi kakerasan. {{sfn|Setiono|2008|pp=111–113}} Nanging kaputusan iku ditentang déning fraksi van Imhoff; Vermeulen (1938){{efn|Dalam {{cite book|title = De Chineezen te Batavia en de troebelen van 1740|trans_title = Warga Tionghoa di Batavia dan Masaalah Pada Tahun 1740|last = Vermeulen|first = Johannes Theodorus|year = 1938|language =
Tanggal 1 Oktober wengi wong-wong Tionghoa wis padha kumpul ing ngarep gedhung Batavia, wong-wong Tionghoa ngamuk amarga omongané Valckenier limang dina kapungkur.{{sfn|van Hoëvell|1840|pp=465–466}} Nanging sawisé mateni sersan keturunan Bali ing wates kutha, dhéwan mutusaké kanggo nambah pasukan sing njaga kutha.{{sfn|Dharmowijono|2009|p=298}}{{sfn|van Hoëvell|1840|pp=466–467}} Rong klompok saka wong Éropah lan kuli pribumi dikirim menyang pos penjagaan sisih kidul lan wétan Batavia {{sfn|van Hoëvell|1840|p=468}} banjur rencana perang digawé.{{sfn|Dharmowijono|2009|p=298}}{{sfn|van Hoëvell|1840|pp=466–467}}
Larik 33:
== Asil ==
[[Gambar:Trapping of three councilmen of Dutch East Indies.jpg|thumb|200px|Van Imhoff lan anggota Dhéwan Hindhia liya ditangkap sakwisé nentang Valckenier.]]
Akèh Sejarawan sing nyathet yèn 10.000 wong Cina sing ana ing kutha Batavia dipatèni. Watara 600 nganti 700 omah diobong lan dijarah. {{sfn|Setiono|2008|p=119}}{{sfn|van Hoëvell|1840|pp=491–492}} Vermeulen nyatet yen 600 wong Tionghoa slamet,{{sfn|Dharmowijono|2009|p=300}} déné sejarawan
Valckenier olèh layang yèèn dhèwèké arep digantèkaké déning van Imhoff dadi gubernur Jendral tahun 1741;{{sfn|Vanvugt|1985|p=106}} versi liya ya iku Heeren XVII ngganti Valckenier minangka ukuman akibat kakean ngekspor gula ora kopi taun 1739, sing ndadèkaké VOC rugi.{{sfn|Ricklefs|2001|p=124}}{{sfn|Raat|2010|p=82}} Nalika Valckenier oleh surat iku, van Imhoff isih
Produksi gula ing Batavia mudhun akeh sakwisé ontran-ontran, amarga wong Tionghoa sing biyen ngurusi wis padha mati utawa ilang. Industri iku mulai turun secara drastis setelah pambantéan, sebab banyak orang Tionghoa yang dulu mengurus industri tersebut sudah terbunuh atau hilang. Industri tersebut mulai maju manèh sakwisé Gubernur Jenderal van Imhoff "mengkolonisasi" Tangerang. Awalé dheweké nduwé maksud supaya wong sing asalé saka Walanda tetanen ana kana; dheweké nduwèni panemu yen wong Walanda sing ana ing Batavia iku males-males. Nanging dheweké ora bisa narik wong anyar amarga pajak Hindhia-Walanda dhuwur banget, banjur dheweké kapeksa adol lemah karo wong Walanda sing ana ing Batavia. Sing nduwèni lemah mau ora oleh ngerjakaké lemahé, banjur lemahé disewakaké marang wong Tionghoa. {{sfn|Ota|2006|p=133}} Produksi gula mundhak manèh sakwisv iku, nanging lagi taun 1760-an produksi gula padha karo taun 1740-an, sakwisv iku produksinv mulai kurang manèh. {{sfn|Ota|2006|p=133}}{{sfn|Bulbeck|Reid|Tan|Wu|1998|p=113}} Jumlah pabrik gula uga saya sithik. Taun 1710 ana 131 pabrik, nanging taun 1750 mung 66 pabrik. {{sfn|Dobbin|1996|pp=53–55}}
Larik 42:
Vermeulen kandha yèn ontran-ontran iki salah sawijining prastawa sing misuwur ing kolonialisme [[Walanda]] abad 18. {{efn|Asli: "''... markante feiten uit onze 18e-eeuwse koloniale geschiedenis tot onderwerp genomen''".}}{{sfn|Terpstra|1939|p=245}} Ing disertasiné, W. W. Dharmowijono ngadhakaké yèn pogrom iki nduwèni peran sing gedhé ing sastra Walanda. Dharmowijono nyathet ana puisi déning [[Willem van Haren]] sing ngritik ontran-ontran iki (saka taun 1742) lan puisi anonim, saka périodhe sing padha, sing ngritik wong Tionghoané.{{sfn|Dharmowijono|2009|p=304}} Raffles nulis taun 1830 yèn cathetan historis Walanda luwih pepak lan mirunggan.{{efn|Asli: "''... far from complete or satisfactory.''"}}{{sfn|Raffles|1830|p=231}}
Sejarawan asal Walanda [[Leonard Blussé]] nulis yèn Gègèr Pacinan ndadèkaké kutha Batavia tuwuh ngrembaka, nanging agawé dikotomi antarané [[ètnik|ètnis]] Tionghoa lan pribumi isih krasa nganti tekan pungkasan [[abad ka-20]].{{sfn|Blussé|1981|p=96}} Ontran-ontran iki uga ndadèkaké asal jeneng-jeneng sawetara
== Katrangan ==
Larik 54:
{{refbegin|colwidth=30em}}
* {{cite book|title = Chinese Populations in Contemporary Southeast Asian Societies: Identities, Interdependence, and International Influence|trans_title=Warga Tionghoa dalam Masyarakat Asia Tenggara Kontemporer: Identitas, Kesalingtergantungan, dan Pengaruh Internasional|language=Inggris|url = http://books.google.com/books?id=Th2LQXthyrsC&pg=PA32|first = M. Jocelyn|last = Armstrong|first2 = R. Warwick|last2 = Armstrong|first3 = K.|last3 = Mulliner|publisher = Curzon|location = Richmond|year = 2001|isbn = 978-0-7007-1398-1|ref = harv }}
* {{cite book|title = Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek|editor1-first = Petrus Johannes|editor1-last = Blok|editor2-first = Philip Christiaan|editor2-last = Molhuysen|year = 1927|publisher = A. W. Sijthoff|location = Leiden|language =
* {{cite journal|last = Blussé|first = Leonard|title = Batavia, 1619–1740: The Rise and Fall of a Chinese Colonial Town|trans_title=Batavia, 1619–1740: Muncul dan Runtuhnya Kota Kolonial Tionghoa|language=Inggris|journal = Journal of Southeast Asian Studies|location = Singapore|volume = 12|issue = 1|year = 1981|pages = 159–178|publisher = Cambridge University Press|issn = 0022-4634|doi = 10.1017/S0022463400005051|ref = harv }}
* {{cite book|last1 = Bulbeck|first1 = David|last2 = Reid|first2 = Anthony|last3 = Tan|first3 = Lay Cheng|last4 = Wu|first4 = Yiqi|year = 1998|title = Southeast Asian Exports since the 14th century : Cloves, Pepper, Coffee, and Sugar|trans_title=Ekspor Asia Tenggara Sejak Abad Ke-14: Cengkeh, Merica, Kopi, dan Gula|language=Inggris|publisher = KITLV Press|isbn = 978-981-3055-67-4|url = http://books.google.co.id/books?id=0q_r9aYSF_MC|location = Leiden|ref = harv }}
* {{cite thesis|location = Amsterdam|last = Dharmowijono|first = W. W.|url = http://dare.uva.nl/document/147345|year = 2009|language =
* {{cite book|last1 = Dobbin|first1 = Christine|year = 1996|title = Asian Entrepreneurial Minorities : Conjoint Communities in the Making of the World-Economy 1570–1940|trans_title=Minoritas Pengusaha Asia: Komunitas Bergabung dalam Pembentukan Ekonomi Dunia 1570–1940|language=Inggris|location = Richmond|publisher = Curzon|isbn = 978-0-7007-0404-0|url = http://books.google.co.id/books?id=kFS0Y54oi_gC|ref = harv }}
* {{cite book|last1 = van Eck|first1 = Rutger|year = 1899|title = "Luctor et emergo", of, de Geschiedenis der Nederlanders in den Oost-Indischen Archipel|trans_title="Luctor et emergo", atau, Sejarah Orang
* {{cite book|last1 = Geyl|first1 = P.|year = 1962|title = Geschiedenis van de Nederlandse Stam|trans_title=Sejarah Tuan
* {{cite book|url=http://books.google.com/?id=FrFGAAAAMAAJ|edition=ke-4, dengan gambar|year=1981|location=London|isbn=978-0-333-24163-9|title=A History of South-East Asia|trans_title=Sejarah Asia Tenggara|language=Inggris|last=Hall|first=Daniel George Edward|publisher=Macmillan|ref=harv}}
* {{cite journal|last = van Hoëvell|first = Wolter Robert|title = Batavia in 1740|trans_title=Batavia pada Tahun 1740|language =
* {{cite journal|last = Kemasang|first = A. R. T.|title = Overseas Chinese in Java and Their Liquidation in 1740|trans_title=Etnis Tionghoa di Jawa dan Pembubaran Mereka Pada Tahun 1740|language=Inggris|journal = Journal of Southeast Asian Studies|volume = 19|year = 1981|pages = 123–146|location = Singapore|publisher = Committee of Concerned Asian Scholars|issn = 0007-4810|ref = harv }}
* {{cite journal|last = Kemasang|first = A. R. T.|title = The 1740 Massacre of Chinese in Java: Curtain Raiser for the Dutch Plantation Economy|trans_title=Pembantaian Etnis Tionghoa di Jawa pada tahun 1740: Pengangkat Tirai untuk Ekonomi Perkebunan
* {{cite book|last1 = Kumar|first1 = Ann|title = Java and Modern Europe : Ambiguous Encounters|trans_title=Jawa dan Erop Modern: Pertemuan Ambigu|language=Inggris|url = http://books.google.co.id/books?id=qXayo7k3oakC|year = 1997|publisher = Curzon|location = Surrey|isbn = 978-0-7007-0433-0|ref = harv }}
* {{cite journal |location = Utrecht|language =
* {{cite book|first = Lynn|last = Pan |year = 1994|title = Sons of the Yellow Emperor: A History of the Chinese Diaspora|trans_title=Anak Kaisar Kuning: Sejara Diaspora Etnis Tionghoa|language=Inggris|location = New York|publisher = Kodansha Globe|isbn = 978-1-56836-032-4|ref = harv }}
* {{cite book|title = Sugar and Society in China : Peasants, Technology, and the World Market|trans_title=Gula dan Masyarakat di Tiongkok: Orang Désa, Teknologi, dan Pasar Global|language=Inggris|last1 = Mazumdar|first1 = Sucheta|year = 1998|publisher = Harvard University Asia Center|location = Cambridge|isbn = 978-0-674-85408-6|url = http://books.google.co.id/books?id=qa7a68bIfPkC|accessdate =|ref = harv }}
* {{cite book|last = Ota|first = Atsushi|year = 2006|title = Changes of Regime and Social Dynamics in West Java : Society, State, and the outer world of Banten, 1750–1830|trans_title=Perubahan Rezim dan Dinamika Sosial di Jawa Barat: Masyarkat, Nagara, dan Dunia Luar Banten, 1750–1830|language=Inggris|url = http://books.google.co.id/books?id=0gOMTC8I7s4C|location = Leiden|publisher = Brill|isbn = 978-90-04-15091-1|ref = harv }}
* {{cite book|title = The Life of Governor Joan Gideon Loten (1710–1789) : A Personal History of a Dutch Virtuoso|trans_title=Kehidupan Gubernur Joan Gideon Loten (1710–1789): Sejarah Personal Seorang Virtuoso
* {{cite book|last1 = Raffles|first1 = Thomas Stamford|authorlink1 = Stamford Raffles|title = The History of Java|trans_title=Sejarah Pulau Jawa|language=Inggris|url = http://books.google.com/books/about/The_history_of_Java.html?id=gJEC2q7DzpQC|volume = 2|year = 1830|origyear = 1817|publisher = Black|location = London|ref = harv }}
* {{cite journal|last = Ricklefs|first = Merle Calvin|authorlink = M. C. Ricklefs|title = The Crisis of 1740–1 in Java: the Javanese, Chinese, Madurese and Dutch, and the Fall of the Court of Kartasura|trans_title=Krisis 1740–1 di Jawa: Orang Jawa, Tionghoa, Madura, dan
* {{cite book|last = Ricklefs|first = Merle Calvin|authorlink = M. C. Ricklefs|title = A History of Modern
* {{cite book|title = Tionghoa dalam Pusaran Pulitik|last1 = Setiono|first1 = Benny G.|year = 2008|publisher = TransMedia Pustaka|location = Jakarta|isbn = 978-979-96887-4-3|url = http://books.google.com/books?id=CH0p3zHladEC|accessdate =|ref = harv }}
*{{cite journal|last=Stellwagen|first=A. W.|year=1895|title=Valckenier en Van Imhoff|trans_title=Valckenier dan Van Imhoff|language=
* {{cite journal|last = Tan|first = Mely G.|authorlink = Mely G. Tan|contribution = Ethnic Chinese in
* {{cite journal|last = Terpstra|first = H.|editor = M. G. De Boer|work = Tijdschrift Voor Geschiedenis|title = Rev. of Th. Vermeulen, ''De Chinezenmoord van 1740''|language =
* {{cite book|last1 = Vanvugt|first1 = Ewald|title = Wettig opium : 350 jaar Nederlandse opiumhandel in de Indische archipel|year = 1985|publisher = In de Knipscheer|language =
* {{cite journal|url = http://books.google.ca/books?id=AhUgAQAAMAAJ|last = von Wachtel|first = August|contribution = Development of the Sugar Industry|transchapter=Perkembangan Industri Gula|language=Inggris|month = May|volume = 13|title = The American Sugar Industry and Beet Sugar Gazette|pages = 200–203|publisher = Beet Sugar Gazette Co|location= Chicago|year = 1911|ref = harv }}
* {{cite book|title = Networks of Empire : Forced Migration in the Dutch East India Company|last1 = Ward|first1 = Katy|year = 2009|publisher = Cambridge University Press|location = New York|trans_title=Jaringan Kekaisaran: Migrasi Paksa dalam Kompeni Hindia
{{refend}}
|