Gègèr Pacinan: Béda antara owahan
Konten dihapus Konten ditambahkan
éjaan using AWB |
c yen -> yèn using AWB |
||
Larik 1:
[[Gambar:Chinezenmoord van stolk (2).jpg|thumb|300px|Pambantéan tahanan Tionghoa]]
'''Gègèr Pacinan''' (uga dikenal minangka '''Tragedi Angke'''; ana ing {{lang-nl|'''Chinezenmoord'''}}, sing tegesé "Matèni wong Cina") ya iku pogram kanggo wong katurunan Cina ing kutha plabuhan [[Batavia]], [[Hindhia-Walanda]] (saiki [[Daerah Khusus Ibukota Jakarta|Jakarta]]). Panindhesan ing [[kutha]] saka 9 Oktober 1740 nganti 22 Oktober; manéka warna paprangan cilik-cilik nganti tekan sasi November 1740.
Kabingungan masyarakat Tionghoa iku amarga réprèsi pamaréntah lan kurangé asil kerja akibat saka mudhuné rega [[gula]] rikala semana. Kanggo nanggepi kabingungan iku, ana ing patemon [[Dhéwan Hindhia]] ({{lang|nl|''Raad van Indië''}}), badan pemimpin [[Vereenigde Oostindische Compagnie]] (VOC), [[Dhaptar Panguwasa Hindhia-Walanda|Gubernur-Jendral]] [[Adriaan Valckenier]] ngumumaké
Kira-kira luwih saka 10.000 wong katurunan Tionghoa dipatèni. Gunggung wong slamet kurang luwih 600 nganti 3000. Sabanjuré ontran-ontran kadadéyan ing kabèh tlatah Jawa lan ana kadadéyan [[Perang Jawa (1741—1743)|perang sing suwené rong taun]], kanthi tentara gabungan Tionghoa lan [[Suku Jawa|Jawa]] nglawan pasukan [[Walanda]]. Sawisé iku, Valckenier diundang menyang [[Walanda]] lan dituntut amarga katuté dhèwèké ing ontran-ontran; [[Gustaaf Willem baron van Imhoff|Gustaaf Willem van Imhoff]] nggantèkaké dadi [[Gubernur-Jendral|gubernur-jendral]]. Tekan jaman modern, ontran-ontran iki kerep ditemokaké ing sastra Walanda. Ontran-ontran iki uga dadi asal muasal jeneng tlatah ing [[Jakarta]].
Larik 8:
Ing periode wiwitan kolonialisasi Hindhia-Walanda, akèh wong [[Tionghoa]] didadèkaké tukang bangunan nalika mbangun kutha Batavia ing pinggir [[Segara Jawa]];{{sfn|Tan|2005|p=796}} uga ana sing dadi bakul, buruh pabrik gula utawa duwé toko. {{sfn|Ricklefs|2001|p=121}} Tumindak dol tinuku Hindhia-Walanda lan [[Tiongkok]], sing pusaté ing Batavia, nguwataké ékonomi lan imigrasi wong Tionghoa menyang Tanah Jawa. Cacahé wong Tionghoa ing Batavia taun 1740 ana luwih saka 10.000 wong, èwonan manèh omah ing jaban kutha.{{sfn|Armstrong|Armstrong|Mulliner|2001|p=32}} Pamaréntah kolonial Walanda majibaké wong-wong Tionghoa nduwé layang idhèntifikasi, lan wong sing ora duwé layang bakal dibalèkaké menyang Tiongkok. {{sfn|Dharmowijono|2009|p=297}}
Kawicaksanan dhéportasi diketataké ing taun 1970-an, sawisé ana wabah [[malaria]] sing ndadèkaké èwonan wong mati. [[Dhaptar Panguwasa Hindhia-Walanda|Gubernur-Jendral]] [[Dirk van Cloon]].{{sfn|Dharmowijono|2009|p=297}}{{sfn|Setiono|2008|pp=111–113}} Miturut sejarawan Indonésia Benny G. Setiono, epidemik iki bebarengan karo mundhaké rasa curiga lan duwé endhem-endheman (''dendam'') marang ètnis Tionghoa, sing cacahé saya akèh lan saya sugih. {{sfn|Setiono|2008|pp=111–113}} Akibaté, Komisaris Urusan Orang Pribumi Roy Ferdinand, manut printahé Gubernur-Jendral [[Adriaan Valckenier]], mutusaké yèn tanggal 28 Juli 1740 warga Tionghoa sing ora resmi arep di dhéportasi menyang Zeylan (saiki [[Sri Lanka]]) lan dipeksa dadi tani [[kayu manis]].{{sfn|Setiono|2008|pp=111–113}}{{sfn|Dharmowijono|2009|p=298}}{{sfn|Paasman|1999|pp=325–326}}{{sfn|Hall|1981|p=357}} Wong Tionghoa sing sugih diperes panguwasa Walanda lan diancem arep di dhéportasi;{{sfn|Setiono|2008|pp=111–113}}{{sfn|Pan|1994|pp=35–36}}{{sfn|Dharmowijono|2009|p=302}} [[Stamford Raffles]], ahli sejarah saka [[Inggris]] lan ahli sejarah [[Jawa]], nyathet
Sawetara iku wong Batavia (Betawi) asli dadi mèlu sujana marang wong Tionghoa. Sing ndadèkaké tambah sujana ya iku masalah ékonomi, wong pribumi mlarat déné wong Tionghoa sugih-sugih. {{sfn|Raffles|1830|pp=233–235}}{{sfn|van Hoëvell|1840|pp=461–462}} Sejarwan Walanda A.N. Paasman ngandaraké manawa wong Tionghoa iku kaya wong Yahudiné Asia.,{{sfn|Paasman|1999|pp=325–326}} Sejatiné ora kabèh wong Tionghoa iku sugih, ana uga sing mlarat ya iku sing dadi buruh pabrik gula.{{sfn|Kumar|1997|p=32}} Wong Tionghoa sing sugih nduwèni pabrik lan dadi tambah sugih amarga dol tinuku, uga dhistribusi [[tuak|arak]], ombenan saka molase lan beras. {{sfn|Kumar|1997|p=32}}{{sfn|Dobbin|1996|pp=53–55}} Nanging panguwasa Walanda nemtokaké rega gula sing ndadèkaké resah.{{sfn|Mazumdar|1998|p=89}} Akibaté rega gula ing donya mudhun, disebabaké ekspor gula menyang [[Éropah]] mundhak {{sfn|Ward|2009|p=98}} industri gula ing Hindhia-Walanda banjur rugi. Tekan taun [[1740]], rega gula ing pasar global tikel loro saka rega taun 1720 nganti taun 1740. Amarga gula dadi salah sawijining èkspor Hindhia-Walanda, nagara jajahan iku ngalami krisis finansial.{{sfn|von Wachtel|1911|p=200}}
Larik 18:
=== Pambantéan ===
[[Gambar:Chinezenmoord van stolk (3).jpg|thumb|300px|Omah-omah wong Tionghoa padha diobong]]
Sakwisé klompok buruh pabrik gula katurunan Tionghoa brontak gawa gaman sing digawé dhéwé kanggo njarah lan mbakar pabrik,{{sfn|Kumar|1997|p=32}}{{efn|Atusan wong, tuladhané, pos penjagaan cilik ing Qual, cedhak Kali Tangerang lan dijaga 15 prajurit.{{sfn|van Hoëvell|1840|p=473}}}}sing jaréné kapimpin déning Kapitan Cina Ni Hoe Kong,{{efn|Miturut cathetan sejarah, Kong slamet saka serbuan lan pambantéan. Carané ora pati dingertèni, ana sing ngomong
Sawetara iku kabar ngenani wong Tionghoa sing arep matèni lan mrawasa wong pribumi wiwit nyebar ing ètnis liya, uga budhak saka [[Bali]] lan [[Sulawesi]] sarta pasukan [[Suku Bugis|Bugis]] lan [[Suku Bali|Bali]].{{sfn|Dharmowijono|2009|p=297}}{{sfn|Setiono|2008|pp=114–116}} Kanggo nyegah kadadéan iku, klompok-klompok ètnis liya wiwit ngobong omah-omahé wong Tionghoa ing Kali Besar. Banjur serangan saka Walanda marang wong Tionghoa ing Batavia. Pulitikus Walanda sing anti-kolonis [[Wolter Robert van Hoëvell|W.R. van Hoëvell]] nulis
Wadyabala pimpinané Letnan Hermanus van Suchtelen lan Kaptèn Jan van Oosten, serdhadhu Walanda sing slamet saka serangan ing serangan di Tanah Abang, mara menyang pacinan: Suchtelen lan widyabalané mara menyang pasar manuk, dene widyabalané van Oosten ing pos cedak kanal.{{sfn|van Hoëvell|1840|p=486}} Jam lima sore, serdadu Walanda mulai nembak meriem ing omah-omahé wong Tionghoa, saengga omah-omah padha kobong.{{sfn|Setiono|2008|p=117}}{{sfn|Hall|1981|p=357}} Wong Tionghoa padha mati nalika metu saka ngomah la nana uga sing bunuh diri. Sing bisa tekan kanal dipateni widyabala Walanda sing ngenteni ing prau cilik. {{sfn|Setiono|2008|p=117}} sawetara pasukan Walanda sing liya mondar-mandir ing omah-omah sing kobong, nggoleki lan mateni wong Tionghoa sing isih urip. {{sfn|van Hoëvell|1840|p=485}} Kadadean iku banjur nyebar ing kabeh wewengkon Batavia. {{sfn|Setiono|2008|p=117}}
Larik 27:
=== Prastawa manèh ===
[[Gambar:Chinezenmoord Van Stolk.jpg|thumb|left|200px|Tahanan Tionghoa dipateni wadyabala Walanda tanggal 10 Oktober 1740.]]
Tanggal 11Oktober, Valckenier ngakon opsir-opsir Walanda kanggo nglèrènaké penjarahan, nanging ora kasil. {{sfn|Dharmowijono|2009|p=300}} Ngesuké Dhéwan Hindhia nemtokaké
Préntah kanggo gencatan senjata tekan marang Crummel tanggal 2 November. Dheweké lan widyabalané bali menyang Batavia sakwisé 50 wong sing njaga ing Cadouwang. Nalika Crummel teka ing Batavia, wis ora ana manèèh pamberontak Tionghoa sing ana ing njaba tembok.{{sfn|van Hoëvell|1840|pp=506–508}} Penjarahan banjur kadadean tekan tangga; 28 November lan widyabala pribumi bebas tugas akhir November{{sfn|Dharmowijono|2009|p=300}}
Larik 33:
== Asil ==
[[Gambar:Trapping of three councilmen of Dutch East Indies.jpg|thumb|200px|Van Imhoff lan anggota Dhéwan Hindhia liya ditangkap sakwisé nentang Valckenier.]]
Akèh Sejarawan sing nyathet yèn 10.000 wong Cina sing ana ing kutha Batavia dipatèni. Watara 600 nganti 700 omah diobong lan dijarah. {{sfn|Setiono|2008|p=119}}{{sfn|van Hoëvell|1840|pp=491–492}} Vermeulen nyatet
Valckenier olèh layang yèèn dhèwèké arep digantèkaké déning van Imhoff dadi gubernur Jendral tahun 1741;{{sfn|Vanvugt|1985|p=106}} versi liya ya iku Heeren XVII ngganti Valckenier minangka ukuman akibat kakean ngekspor gula ora kopi taun 1739, sing ndadèkaké VOC rugi.{{sfn|Ricklefs|2001|p=124}}{{sfn|Raat|2010|p=82}} Nalika Valckenier oleh surat iku, van Imhoff isih ing ndalan arep menyang Wakanda. Valckenier lunga saka Hindhia-Walanda tanggal 6 November 1741, sakwisé milih [[Johannes Thedens]] dadi gantiné tekan van Imhoff bali menyang Batavia. Tanggal 25 Januari 1742 dheweké tekan [[Cape Town]] nanging ditangkep lan diselidiki déning Gubernur Hendrik Swellengrebel saka prentahé Heeren XVII. Valckenier dikirim manèh menyang Batavia Agustus 1742, dheweké ditahan ing Benteng Batavia, telung sasi banjur digugat marang pirang-pirang tuntutan kalebu tuntutan Gègèr Pacinan. {{sfn|Stellwagen|1895|p=227}} Maret 1744, dheweké disalahké lan dituntut ukuman mati lan bandhané disita. {{sfn|Blok|Molhuysen|1927|pp=1220–1221}} Desember 1744, Valckenier gawé pernyataan kanggo mbela awake dhewé. {{sfn|Geyl|1962|p=341}}{{sfn|Vanvugt|1985|pp=92–95, 106–107}}{{sfn|Blok|Molhuysen|1927|p=1220}} Valckenier njaluk luwih akeh bukti marang Walanda, nanging seda ing Tahanan tanggal 20 Juni 1751, sakdurungé penyelidikané rampung. Ukuman mati dibatalaké taun 1755.{{sfn|Setiono|2008|pp=125–126}}{{sfn|Blok|Molhuysen|1927|p=1220}} Vermeulen ngomong
Produksi gula ing Batavia mudhun akeh sakwisé ontran-ontran, amarga wong Tionghoa sing biyen ngurusi wis padha mati utawa ilang. Industri iku mulai turun secara drastis setelah pambantéan, sebab banyak orang Tionghoa yang dulu mengurus industri tersebut sudah terbunuh atau hilang. Industri tersebut mulai maju manèh sakwisé Gubernur Jenderal van Imhoff "mengkolonisasi" Tangerang. Awalé dheweké nduwé maksud supaya wong sing asalé saka Walanda tetanen ana kana; dheweké nduwèni panemu
== Pengaruh ==
|