Sumatra: Béda antara owahan

Pulau '''Sumatera'''Pulo (uga diéja '''Sumatra''') sing papané ing [[Indonésia]], arupaiku [[pulo]] [[Daftar pulo miturut wiyar wewengkon|kaenem paling gedhé ing donya]], kanthi wiyar 443.065,8 km². Pandunung pulo iki kurang luwih 42.409.510 jiwa (2000).

Ing pulo Sumatra naté ana kerajaankraton [[Samudera]] (saiki Aceh). Konon ing kunjungané nuju pulo kasebut, [[Ibnu Battuta]] (cendekiawan Islam asal [[Maroko]]) mesthi nglafalaké tembung ''Samudera'' dadi ''Sumatera'', wiwit wektu iku jeneng ''Sumatera'' dikenal wiyar minangka jeneng pulo kasebut.

Jeneng asli pulo Sumatra, kaya déné kacathet ing sumber-sumber sajarah lan carita-carita rakyat, ya iku “Pulo Emas”. Istilah pulo ameh ditemoni ing carita Cindur Mata saka Minangkabau. Ing carita rakyat Lampung kacantum jeneng tanoh mas kanggo nyebut pulo sing gedhé iku. I-tsing (634-713) wong Cina sing mataun-taun netep ing Sriwijaya (Palembang saiki) ing abad kaping 7, nyebut pulo Sumatra kanthi jeneng chin-chou sing artiné “negeri“nagari emas”.

Para musafir Arab nyebut pulo Sumatra kanthi jeneng Serendib (tepaté: Suwarandib), transliterasi saka jeneng Suwarnadwipa. Abu Raihan Al-Biruni, ahli geografi Pèrsi sing ngunjungi Sriwijaya taun 1030, nelaaké yèn negerinagari Sriwijaya ana ing pulo Suwarandib. Nanging mbuh kepriyé, ana uga wong sing ngidhentifikasi Serendib kanthi jeneng Srilanka, sing ora naté disebut Suwarnadwipa!

Ing kalangan bangsa Yunani purba, Pulo Sumatra wis dikenal kanthi jeneng Taprobana. Jeneng Taprobana Insula wis dipigunaaké déning Klaudios Ptolemaios, ahli geografi Yunani abad kaping pindho Masehi, tepaté taun 165, nalika panjenengané njlèntrèhaké laladan Asia Kidul-Wétan ing karyané Geographike Hyphegesis. Ptolemaios nulis yèn ing pulo Taprobana ana negerinagari Barousai. Mungel waé negerinagari sing dimaksudaké iku Barus ing pasisir kulon Sumatra, sing misuwur wiwit jaman purba minangka pangasil kapur barus.

Ing kitab umat Yahudi, Melakim (Raja-raja), pasal 9, diterangaké manawa Nabi Sulaiman a.s. raja Israil nampa 420 talenta emas saka Hiram, raja Tirus sing dadi andhahané. Emas iku diantuki saka negerinagari Ophir. Kitab Al-Qur’an, Surat Al-Anbiya’ 81, nerangaké manawa kapal-kapal Nabi Sulaiman a.s. ''berlayar'' nuju “tanah yang Kami berkati atasnya” (al-ardha l-lati barak-Na fiha).

Ing ngendi papan negerinagari Ophir sing diberkati Allah iku? Akèh ahli sajarah sing duwé pendapatpenemu yèn negerinagari Ophir iku papané ing Sumatra! Perlu dicathet, kutha Tirus iku pusat pamasaran barang-barang saka Timur Jauh. Ptolemaios uga nulis Geographike Hyphegesis kanthi dhasar informasi saka sawijining pedagang Tirus sing jenengé Marinus. Lan akèh petualang Éropah ing abad kaping 15 lan kaping 16 nggolèk emas ing Sumatra kanthi anggepan yèn ing kono papané negerinagari Ophir-é Nabi Sulaiman a.s.

Banjur saka ngendi jeneng “Sumatra” sing saiki umum digunaakédigunakaké sacara nasional utawa déning donya internasional? Pranyata jeneng Sumatra asalé saka jeneng Samudera, kerajaankraton ing Aceh abad kaping 13 lan kaping 14. Para musafir Éropah wiwit abad kaping 15 migunaakémigunakaké jeneng kerajaankraton iku kanggo nyebut kabèh pulo. Padha déné kaliyan pulo Kalimantan sing naté disebut Borneo, saka jeneng Brunai, laladan bagéan lor pulo iku sing ndhisikké ditekani wong Éropah. Semono uga pulo Lombok mauné jenengé Selaparang, éwadéné Lombok iku jeneng laladan ing pesisir wétan pulo Selaparang sing ndhisikké disinggahi pelaut Portugis. Pancèn wong Éropah sapénaké dhéwé ngowah-owahi jeneng papan. Mèh waé nagara Indonésia jenengé “Hindia Wétan” (East Indies), nanging untung ana George Samuel Windsor Earl lan James Richardson Logan sing nyiptaaké istilah Indonésia, saéngga awake dhéwé ora dadi wong “Indian”! (Pirsani artikel panulis, “Asal-Usul Jeneng Indonésia”, Harian Pikiran Rakyat, Bandung, tanggal 16 Agustus 2004, sing wus didadèaké salah sawijining réferénsi ing Wikipedia artikel “Indonésia”).

Paralihan Samudera (jeneng kerajaankraton) dadi Sumatra (jeneng pulo) narik kanggo ditelusuri. Odorico da Pardenone ing carita palayarané taun 1318 nyebutaké yèn panjenengané berlayar ngétan saka Koromandel, India, sakwéné 20 dina, banjur tekan ing kerajaankraton Sumoltra. Ibnu Bathutah certa ing kitab Rihlah ila l-Masyriq (Pangembaraan ngétan) yèn ing taun 1345 pajenengané mampir ing kerajaankraton Samatrah. Ing abad sabanjuré, jeneng negerinagari utawa kerajaankraton ing Aceh iku dijupuk déning musafir-musafir liya kanggo nyebutaké kabèh pulo iku.