Batur tukon: Béda antara owahan
Konten dihapus Konten ditambahkan
c busak cithakan, per Special:Diff/1146451; panggantèn kosmètik |
éjaan, replaced: utamané → mligi, Téori → Téyori, Senadyan → Sanajan (2), nduwèni → duwé, menawa → manawa (11), kayata → kaya ta, Britania → Karajan Manunggal (2), biasané → biyasané |
||
Larik 1:
[[Gambar:Child labour Nepal.jpg|thumb|Buruh bocah ing Népal]]
'''Batur tukon''' utawa ing krama '''réncang tumbas''' iku sawijining fénoména hukum utawa ékonomi ing ngendi prinsip sistim hukum kapamilikan ditrapaké marang manungsa. Dadi manungsa iku digolongaké minangka bandha sing bisa diduwèni, didol lan dituku. Banjur wong sing dadi batur tukon ora bisa njabel kahanan iki sacara sapéhak. Menawa sawijining wong iku dadi batur tukon, sing duwèni ndarbèni hak kinèrjané si batur tukon tanpa perlu mbayar gaji awaké. Hak-hak lan pangreksané si batur tukon bisa diatur déning undhang-undhang utawa adat ing sawijining wektu utawa papan, lan sawijining wong bisa dadi batur tukon sawisé dicekel, dituku utawa wiwit lair.
Saiki iki, kahanan batur tukon wis dilarang ing kabèh nagara sadonya, nanging sawijining wong bisa kahanggep batur tukon
Batur tukon iku wis ana ing mangsa prasajarah lan ugi ana ing akèh kabudayan. Mbiyèn praktèk iki diakoni minangka lembaga absah déning akèhé maskapé utawa masarakat, nanging saiki dilarang ing kabèh nagara.<ref name="Bales2004">[https://books.google.com/books?id=8Cw6EsO59aYC&pg=PA4 Kevin Bales, ''New Slavery: A Reference Handbook''], (2004:4), ISBN 978-1-85109-815-6, diaksès tanggal 11 Februari 2016]</ref><ref name="WhiteWhite2014">[https://books.google.com/books?id=GsruAwAAQBAJ&pg=PA43 Shelley K. White, Jonathan M. White, Kathleen Odell Korgen, ''Sociologists in Action on Inequalities: Race, Class, Gender, and Sexuality''], (2014:43), SAGE Publications, ISBN 978-1-4833-1147-0</ref> Sing pungkasan nglarang iku [[Mauritania]] ing taun [[2007]]. Nanging senadyan mengkono praktèk iki isih lestari minangka utang, batur sing dikurung, bocah-bocah sing diadopsi lan dipeksa nyambut gawé, prajurit bocat, slundupan manungsa, lan kawin peksa.<ref>[http://www.bbc.co.uk/ethics/slavery/modern/modern_1.shtml#section_2 ''Religion & Ethics – Modern slavery: Modern forms of slavery'', BBC, 30 Januari 2007, diaksès tanggal 16 Agustus 2016]</ref> Diprakirakaké jaman saiki, gunggungé batur tukon paling akèh sajroning sajarah manungsa, cacahé sadonya ana sakiwa-tengené 45 yuta.<ref>[http://www.nytimes.com/2016/06/01/world/asia/global-slavery-index.html?_r=0 ''Modern slavery estimated to trap 45 million people worldwide'', NY Times, 31 Mei 2016, diaksès tanggal 1 Juni 2016]</ref>
Baris 12 ⟶ 11:
Ing basa Mlayu tembung kanggo batur tukon iku 'hamba'. Ing basa Indonésia modèren tembung kanggo batur tukon iku 'budak'. Tembung 'budak' iki ing basa Sundha tegesé 'bocah'.
Ing basa Inggris tembung ''slave'', basa Walanda ''slaaf'' lan basa Jerman ''der Sklave'' iku kajupuk sama basa Prancis Kuna ''sclave'', saka basa Latin Abad Tengahan ''sclavus'', saka basa Yunani Bizantum σκλάβος. Tembung iki kajupuk saka jeneng ètnonim ''Slavia''. Bangsa Slavia iku mbiyèn akèh sing kacekel lan didadèkaké batur tukon.<ref>''[[Oxford English Dictionary]]'', 2nd edition 1989, ''s. v.'' 'slave'</ref><ref>Encyclopædia Britannica, [https://www.britannica.com/topic/history-of-Europe/The-bishops-of-Rome#toc276189 History of Europe – Middle Ages – Growth and innovation – Demographic and agricultural growth]</ref>
== Jinis batur tukon ==
Miturut ''[[Encyclopaedia Britannica]]'' ana rong jinis batur tukon ing sadawaning sajarah manungsa. Sing lumrah dhéwé iku bisa diarani batur tukon gegriya, patriarkal utawa domèstik.<ref name="Britannica">[https://www.britannica.com/topic/slavery-sociology 'Enclycopaedia Britannica', ''Slavery'', diaksès tanggal 13-8-2016]</ref>
Batur tukon domèstik sakala-kala ya nyambut gawé sajabaning omah, contoné yèn didhawuhi ngundhuh panèn utawa dami suket, nanging fungsi
Jinis batur tukon utama liyané iku, ya iku batur tukon produksi. Jinis kaya mengkéné iki ora patiya kerep dumadi, lan akèhé ing mangsa Klasik Yunani Aténa lan Kakaisaran Romawi saha ing bawana Amérika sawisé ditemokaké déning Kolumbus. Saliyané iku, jinis kaya mengkéné uga ditemokaké ing Irak ing abad kaping 9, antara Suku Indian Kwakiutl ing Amérika lor-wétan lan sawetara laladan ing Afrika sakiduling Sahara.
== Cara ndeleng agama marang batur tukon ==
Baris 34 ⟶ 33:
{{main|Gréja Katulik lan batur tukon}}
Ing [[Prajanjian Anyar]] fénoména batur tukon ora ditentang utawa dibéla, nanging ana sawetara fragmèn sing nuduhaké
Nanging para batur tukon sing mlayu ing sawetara wektu dilaknat lan ora pareng mèlu [[Komuni]] utawa Riyaya Pésta Dhahar.<ref>''Infallibility on Trial'' Christian Classics, Luis M. Bermejo, 1992, kaca 313, ISBN 0-87061-190-9</ref> Gusti Yésus dhéwé sajroning Prajanjian Anyar maringi sawetara paupaman ing ngendi dipratélakaké gegayutané antara batur tukon lan bendarané, nanging ora nentang fénoména batur tukon sacara èksplisit. Ing sabagéan gedhé ayat-ayat Alkitab ing ngendi si batur tukon iki diomongaké, dhèwèké kudu nurut bendarané ([[Injil Lukas|Lukas]] 12:47<ref>Awit abdi sing ngerti apa sing dikersakaké déning bendarané, mangka ora siyaga lan ora nglakoni kersané bendarané, abdi mau bakal dipecuti marambah-rambah (Alkitab Jawa, Lembaga Alkitab Indonesia (1994).</ref> , [[I Timotius]] 6:1<ref>Para batur-tukon Kristen kudu padha ngajèni marang bendarané, supaya asmané Gusti Allah lan piwulang kita aja diala-ala déning wong (Alkitab Jawa, Lembaga Alkitab Indonesia (1994).</ref>, [[Kitab Titus]] 2:9-10<ref>Para abdi padha mbangun-turuta marang dhawuhé bendarané lan ing sadhéngah prekara gawéa mareming atiné bendarané. Aja padha madoni bendarané, utawa nyolong barang-barangé bendarané. Malah para abdi selawasé kudu nélakaké yèn dhèwèké becik lan setya, supaya srana sadhéngah prekara sing ditindakaké kanthi becik mau, wong-wong padha ngalem piwulang bab Gusti Allah, Juru Slamet kita (Alkitab Jawa, Lembaga Alkitab Indonesia (1994).</ref>, [[Layang Paulus Éfesus|Éfesus]] 6:5<ref>Para batur, kowé padha mbangun-turuta marang bendaramu klawan wedi lan geter, sarta klawan tulusing ati; padha kaya enggonmu mbangun-turut marang Sang Kristus (Alkitab Jawa, Lembaga Alkitab Indonesia (1994)</ref>, [[I Pétrus]] 2:18-19<ref>Kowé para batur, padha sumuyuda kanthi pakéring marang para bendaramu, ora mung karo bendaramu sing luhur bebudèné lan sumanak, nanging uga karo sing kereng. Gusti Allah bakal mberkahi kowé samangsa padha betah nandhang panganiaya sing ora adil, merga ngerti yèn kuwi kersané Allah (Alkitab Jawa, Lembaga Alkitab Indonesia (1994).</ref>).
Baris 40 ⟶ 39:
Wiwit abad kaping 15 ana sawetara paus sing ngecam batur-tukon. Bulla kapausan ''[[Sicut Dudum]]'' tuwin bulla ''[[Sublimus Deus]]'' (1537) sing diwetokaké déning [[Paus Paulus III]] matrapi praktèk batur tukon kanthi èksplisit. Paus Pius II (1458-1464) ngarani batur tukon minangka “magnum scelus” ([[basa Jawa|Jawa]]: 'kadurjanan gedhé').
=== Islam ===
Jaman mbiyèn [[mazhab|mazhab-mazhab]] wigati maringi kasarujukané marang batur tukon.<ref name="Lewis">Lewis 1994, [http://www.fordham.edu/halsall/med/lewis1.html Ch.1]</ref> Nabi Muhammad lan akèh sobaté mundhut, ngadol, ngluwari lan nggawé batur tukon.
Ing [[Surat Al Balad]] wong-wong Muslim dianjuraké ngluwari batur tukon lan
Sajroning [[Saréngat Islam|saréngat]] perkara batur tukon iki dibabar akèh.<ref name="Lewis" /> Ing Alquran lan [[kadis]] batur tukon iku kaanggep minangka sawijining kahanan ora lumrah sing bisa dialamai kabèh umat manungsa.<ref name="eois">Brunschvig. 'Abd; ''Encyclopedia of Islam''</ref>
Baris 58 ⟶ 57:
Bukti-bukti batur tukon iku luwih dhisik ana tinimbang sajarah lan ana ing akèh kabudayan. Batur tukon antara wong-wong tegal lan beburon langka banget. Batur tukon masal perlu suplus ékonomi lan kapadhetan padunung supaya bisa ditrapaké. Déné faktor-faktor iki, praktèk batur tukon namung bisa kadadéan sawisé tetanèn diciptakaké nalika jaman Révolusi Néolitik, sakiwa tengené 11.000 taun kapungkur.<ref name="Britannica"/>
Ing cathetan-cathetan sajarah awal dhéwé, batur tukon wis dianggep minangka lembaga sing wis mapan. Kodèks Hammurabi (kurang luwih 1760 SM) contoné, nulis
Batur tukon iku ditepungi ing mèh kabèh kabudayan lan masarakat kuna
=== Mangsa klasik ===
{{utama|Batur tukon ing Yunani kuna}}
Cathetan perkara batur tukon ing Yunani Kuna kuwi lawasé nganti jamané Yunani Mykenéa. Wis bisa didhedhes
Mawa èkspansi Républik Romawi dadi saya amba, akèh padunung tlatah-tlatah sing kasoran didadèkaké batur tukon, nganti ana suplai gedhé saka saindhenging Éropah lan Sagara Tengah. Para batur tukon iku asliné antarané wong Yunani, Iliria, Bèrbèr, Jerman,
Ing mangsa Républik pungkasan, batur tukon wis dadi pilar wigati ékonomi sajroning kamakmuran Romawi, saha bagéan wigati masarakat Romawi. Diprakirakaké luwih saka 25% padunung Roma Kuna iku batur tukon, senadyan angka iki dipaido akèh sarjana lan béda-béda saka daérah siji karo sijiné.
Para batur tukon iku nmujudaké antara 15 - 25% padunung Italia, akèhé tawanan perang sing mliginé saka Gaulia lan Epirus. Prakiran cacahé batur tukon ing Kakaisaran Romawi katoné nuduhaké
Para batur tukon iki (mliginé sing wong ngamanca) ndarbèni kadar pati sing luwih dhuwur lan kadar lair sing luwih asor tinimbang wong pribumi. Terkadhang para batur tukon ngamanca iki uga diusiri sacara gedhèn-gedhènan. Umur batur tukon sing kacathet nalika mati ing Kutha Roma iku asor banget: 17,5 taun (17,2 kanggo lanang lan 17,9 kanggo wadon).
Baris 79 ⟶ 78:
Dagang ing batur tukon skala gedhé mliginé namung ana ing tlatah kidul lan wétan Éropah nalika jaman Abad Tengahan: Kakaisaran Bizantium lan Donya Islam iku patujoné batur tukon, kamangka sumber wigatiné iku Éropah Tengah lan Wétan sing isih kafir nganti tekan Kaukasus lan [[Tartaria]]. Para bakul Viking, Arab, Yunani lan Yahudi Radhani kabèh mèlu kagepokan. Padagangan batur tukon Éropah tekan ing puncaké ing abad kaping 10 sawisé Baléla Zanj sing ngakibataké suruté batur tukon Afrika ing Donya Arab.
Spanyol ing Abad Tengahan lan Portugal mèh tansah lan tanpa pegat diinvasi déning wong Muslim menyang tlatah-tlatah sing akèh dienggoni wong Kristen. Èkspedisi kerep dikirim saka Al-Andalus kanggo nempuh Karajan Kristen Ibéria, lan
Contonipun ing sawijining serangan menyang Lisboa, Portugal taun 1189, sang kalif Almohad Yaqub al-Mansur nggawa bali 3.000 wong wadon lan bocah tawanan, kamangka gubernur Córdoba ing serangan sawisé menyang Silves, Portugal ing taun 1191, njarah 3.000 batur tukon Kristen. Sawisé iku saka abad kaping 11 nganti abad 19, Bajag Afrika Lor nganakaké razia, serang ing kutha-kutha pasisir Éropah kanggo njarah batur tukon Kristen sing diadol ing pasar-pasar batur tukon in Aljazair lan Maroko.<ref>[https://web.archive.org/web/20080310231703/http://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/white_slaves_02.shtml "British Slaves on the Barbary Coast"] diarsip saka [http://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/white_slaves_01.shtml kéné] ing tanggal 10-3-2008]</ref>
Ing
Nalika jamané ''[[Domesday Book]]'', sawetara 10% padunung Inggris iku batur tukon. Batur tukon ing Abad Tengahan ing Éropah iku lumrah banget nganti Gréja Katulik Roma bola-bali nyoba nglarang. Saorané èkspor batur tukon Kristen menyang tlatah non-Kristen dilarang nalika contoné Konsili Koblenz (922), Konsili London (1102) lan Konsili Armagh (1171).
| |||