Pananggalan Hijriyah: Béda antara owahan

'''Pananggalan Hijriyah''' utawa '''Kalèndher Hijriyah''' utawa '''Kalèndher Islam''' ([[Basa Arab]]: التقويم الهجري; ''at-taqwim al-hijri''), iku [[kalèndher]] sing dipigunakaké déning umat [[Islam]], klebu jroningsajeroning nemtokaké tanggal utawa [[wulan]] sing magepokan karo ibadah, utawa dina-dina wigati liyané. Ing nagara-nagara sing padunungé mayoritas [[Islam]], Kalèndher Hijriyah uga dipigunakaké minangka sistem penanggalan sadina-dina. Kalèndher Hijriyah migunakaké sistem kalèndher lunar (komariyah).

Pananggalan iki dijenengaké Pananggalan Hijriyah, amarga ing taun pisanan kalèndher iki iku [[taun]] dumadiné prastawa [[Hijrah]] Nabi [[Muhammad]] saka [[Makkah]] menyang [[Madinah]], yakni ing taun [[622]] M.

Diwiwitiné dina/tanggal ing Pananggalan Hijriyah béda karo ing Pananggalan Masèhi. Ing sistem Pananggalan Masèhi, sawijining dina/tanggal diwiwiti ing jam 00.00 wektu saenggon. Nanging ing sistem Pananggalan HijriahHijriyah, sawijining dina/tanggal diwiwiti nalika srengéngé angslup ing panggonan kasebut.

Pananggalan Hijriyah dibangundiyasa miturut rata-rata silkus sinodik wulan [[pananggalan lunar]] (qomariyah), nduwèniduwé 12 [[Wulan (wektu)|wulan]] jroningsajeroning setahun. Kanthi migunakaké siklus sinodik wulan, wilangan [[dina]] jroningsajeroning sataun ana (12 x 29,53059 dina = 354,36708 dina).Bab iki sing njelasaké 1 taun Pananggalan HijriahHijriyah luwih cendhak watara 11 dina tinimbang 1 taun Pananggalan Masèhi.

Faktané, siklus sinodik wulan nduwèniduwé variasi. Cacahing dina jroningsajeroning sak wulan jroningsajeroning Pananggalan HijriahHijriyah gumantung ing posisi [[rembulan]], bumi lan srengéngé. Umur rembulan sing ngancik 30 dina trep karo dumadiné rembulan anyar (new moon) ing [[titik apooge]], ya iku jarak paling adoh antara rembulan lan bumi, lan ing wektu sing bebarengan, bumi dumunung ing let paling cedhak karo srengéngé [[(perihelion)]]. Sauntara iku, sak wulan sing lumangsung 29 dina trep karo wektu dumadiné rembulan anyar ing [[perige]] (let paling cedhak rembulan karo bumi) kanthi bumi dumunung ing titik paling adoh saka srengéngé (aphelion). Ing kéné katon yèn umur wulan ora tetep nanging owah-owah (29 - 30 dina) miturut karo kedhudhukan katelu ''bendabandha langit'' kasebut ([[rembulan]], [[Bumi]] lan [[Srengéngé]])

Panentuan awal wulan (''new moon'') ditandani déning munculé penampakan (visibilitas) Rembulan Sabit pisanan (''hilal'') sawisé wulan anyar (konjungsi utawa ''ijtimak''). Ing fase iki, rembulan angslup sawetara wektu sawisé angslupé srengéngé, saéngga posisi hilal dumunung ing ufuk kulon. Yèn hilal ora bisa dideleng ing dina ka-29, cacahing dina ing wulan kasebut dibulatna dadi 30 dina. Ora ana aturan khususmirunggan wulan-wulan ngendi waé sing nduwèniduwé 29 dina, lan ngendi sing nduwèniduwé 30 dina. Kabèh gumantung marang penampakan hilal.

# [[Bakdamulud|Rabiul akhirakir]]

# [[Jumadilakhir|Jumadil akhirakir]]

Kapan diwiwiti taun '''1 HijriahHijriyah''' ya iku 6 taun sawisé wafat Nabiséda [[Muhammad]]. SenadyanSanadyan mangkono, sistem sing ndhasari Pananggalan HijriahHijriyah wis ana wiwit jaman pra-Islam, lan sistem iki direvisi ing taun ka-9 periodekalamangsa Madinah.

Sadurungé tekaning Islam, ing tanah Arab dikenalkaloka sistem pananggalan mawa basis campuran antara [[rembulan]] (komariyah) lan [[Srengéngé]] (syamsiyah). Ubengé rembulan dipigunakaké, lan kanggo nyinkronaké karo mangsa diayahi penambahan cacahing dina ([[interkalasi]]).

Ing wektu itu, durung dikenalkaloka penomoran taun. Sawijining taun dikenalkaloka kanthi jeneng prastawa sing cukup wigati ing taun kasebut. Upamané, taun nalika [[Muhammad]] lair, dikenalkaloka kanthi sebutan "Taun Gajah", amarga ing wektu iku, kedadéyankadadéan panyerbuan Ka'bah ing Mekkah déning pasukanwadyabala gajah sing dipimpindipanggedhèni déning Abrahah, Gubernur Yaman (salah siji provinsi Krajaan [[Aksum]], saiki klebu wewengkon [[Etiopia]]).

Sawisé wafat Nabiséda Muhammad, diusulaké kapan diwiwiti Taun 1 [[Kalèndher]] Islam. Ana sing ngusulaké taun kelairan Muhammad minangka awal patokan penanggalan Islam. Ana sing ngusulaké uga wiwitan pathokan penanggalan Islam arupa taun wafaté Nabi Muhammad.

Pungkasané, ing taun 638 M (17 H), khalifah [[Umar bin Khatab]] netepaké wiwitan pathokan pananggalan Islam ya iku taun hijrahé Nabi Muhammad saka Mekkah menyang Madinah. Panentuan wiwitan pathokan iki diayahi sawisé ngilangaké kabèh wulan-wulan tambahan (interkalasi) jroningsajeroning periodekalamangsa 9 taun. Tanggal 1 Muharam Taun 1 HijriahHijriyah trep karo tanggal [[16 Juli]] [[622]], lan tanggal iki dudu tanggal hijrahé Nabi Muhammad. Prastawa hijrahé Nabi Muhammad kedadéyankadadéan wulan September 622. Dhokumèn paling tuwa sing migunakaké sistem Kalèndher HijriahHijriyah ya iku [[papirus]] ing [[Mesir]] ing taun 22 H, PERF 558.

Tanggal-tanggal wigati jroningsajeroning Pananggalan Hijriyah ya iku:

* '''12 Rabiul Awal''': [[Maulud Nabi Muhammad]] (dina kelairan Nabi Muhammad)

** '''27 Ramadan''': [[Nuzulul Qur'an]] (ing IndonesiaIndonésia lan Malaysia dipèngeti saben tanggal 17 Ramadan)

'''Rukyat''' iku aktivitas ngamati visibilitas hilal, ya iku ngamati penampakan rembulan sabit sing pisanan katon sawisé wulan anyar ('''ijtima'''). Rukyat bisa dilakukan nganggo mata wuda, utawa nganggo alatpiranti bantu optik kaya [[teleskop]]. Yèn hilal katon, ing soré kasebut wis mlebu tanggal 1.

Déné '''hisab''' iku ngayahi pétungan kanggo nemtokaké posisi wulan sacara matematis lan astronomis. Hisab minangka alatpiranti bantu kanggo meruhi kapan lan ing ngendi hilal (rembulan sabit pisanan sawisé wulan anyar) bisa katon. Hisab kerep diayahi kanggo mbantu sadurungé rukyat.

Panentuan awal [[wulan]] dadi signifikan kanggo wulan-wulan sing magepokan karo ibadah, kaya wulan [[Ramadan]] (ya iku umat Islam nglakoni pasa Ramadan sesasi suwéné), [[Syawal]] (ya iku umat Islam ngrayakaké Dina Riyaya [[Idul Fitri]]), sarta [[Dzulhijjah]] (ana tanggal sing magepokan karo ibadah [[Haji]] lan Dina Riyaya [[Idul Adha]]). Panentuan kapan hilal bisa katon, dadi motivasi umat Islam jroningsajeroning babagan [[astronomi]]. Iki dadi salah siji panyurung saéngga Islam dadi salah siji pangembang awal ilmungèlmu astronomi minangka sains, sajabaning [[astrologi]] ing [[Abad Tengahan]].

Béda karo Kalèndher HijriahHijriyah sing murni migunakaké visibilitas [[rembulan]] (''moon visibility'') ing panentuan awal [[wulan]] (''first month''), [[kalèndher Jawa]] wis netepaké cacahing dina jroningsajeroning saben wulan.