Srengéngé: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
→‎Mupangat lan peran srengéngé: dipunginakaken -> dipun-ginakaken (éjaan), replaced: dipunginakaken → dipun-ginakaken
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: bagéyan → pérangan (24), Bagéyan → Pérangan (3), Sebagéyan → Sapérangan
Larik 309:
 
== Struktur srengéngé ==
[[Gambar:Sun diagram.svg|thumb|290px|Ilustrasi bagéyanpérangan-bagéyanpérangan srengéngé.
(1) Inti (2) Zona radhiatif (3) Zona konvèktif (4) Fotosfèr (5) Kromosfèr (6) Korona (7) Bintik srengéngé (8) Granula (9) Prominènsa.]]
Srengéngé gadhah enem lapisan ingkang saben lapisan gadhah karakteristik tartamtu.<ref name="solar nasa"/> Kaenem lapisan kasebat ngliputi inti srengéngé, zona radhioaktif, lan zona konvèktif ingkang mbentuk lapisan lebet (interior); fotosfèr; kromosfèr; lan korona minangka laladan paling njawi saking srengéngé.<ref name="solar nasa"/>
Larik 326:
| separator =
| postscript =
}}</ref> Adhedhasar pabandhingan radhius/dhiameter, bagéyanpérangan inti kanthi ukuran saprasekawan let saking pusat dhumateng lumahipun lan 1/64 total volume srengéngé.<ref name="Pugh">
{{Citation
| first = P
Larik 342:
| publisher = シュプリンガー・ジャパン株式会社
|ISBN= 9780387681269}} ({{google books with page|tuv4z1dHey8C|pirsani|284| let inti, fusi helium dados hidrogen}})
</ref> Kapadhetanipun inggih punika watawis 150 g/cm<sup>3</sup>. Suhu lan tekanan ingkang kados mekaten inggilipun mungkinaken wontenipun pamecahan [[atom|atom-atom]] dados [[èlèktron]], [[proton]], lan [[neutron]].<ref name="yohkoh"/><ref name="Pugh"/> Neutron ingkang boten gadhah muatan bakal nilar inti nuju bagéyanpérangan srengéngé ingkang langkung njawi.<ref name="yohkoh"/> Sauntawis punika, ènèrgi panas ing lebet inti nyebabaken paobahan èlèktron lan proton cepet sanget lan silih tabrakan satunggal kaliyan sanèsipun nyebabaken réaksi fusi nuklir (asring ugi dipunsebat termonuklir).<ref name="solar nasa"/><ref name="yohkoh"/> Inti srengéngé inggih punika papan dumadosipun réaksi fusi nuklir helium dados hidrogen.<ref name="Pugh"/> Ènèrgi asil réaksi termonuklir ing inti arupi [[gamma|sinar gamma]] lan [[neutrino]] maringi tenaga ageng sanget ugi ngasilaken sadaya ènèrgi panas lan [[cahya]] ingkang dipuntampi ing bumi.<ref name="solar nasa"/><ref name="yohkoh"/><ref name="cohen">{{cite web
| url = http://fusedweb.pppl.gov/cpep/chart_pages/5.plasmas/sunlayers.html
| title = From Core to Corona Layers of the Sun
Larik 369:
| separator =
| postscript =
}}</ref> Ènèrgi saking inti salebetipun wangun radhiasi kempal ing laladan punika sadèrèngipun dipunterasaken dhumateng bagéyanpérangan srengéngé ingkang langkung njawi.<ref name="yohkoh2"/> Kapadhetan zona radhiatif inggih punika watawis 20 g/cm<sup>3</sup> kanthi suhu saking bagéyanpérangan lebet dhumateng njawi antawisipun 7 yuta dumugi 2 yuta drajat Celcius.<ref name="Pugh2">
{{Citation
| first = P
Larik 400:
| separator =
| postscript =
}}</ref> Pamandhapan suhu kasebat nyebabaken dumadosipun saya alonipun obahan atom saéngga paobahan sacara radhiasi dados kirang èfisièn malih.<ref name="cohen"/> Ènèrgi saking inti srengéngé mbetahaken wekdal 170.000 taun kanggé nggayuh zona konvèktif.<ref name="solar nasa"/> Nalika wonten ing zona konvèktif, paobahan atom bakal dumados sacara [[konvèksi]] ing aréa sadawanipun sapérangan atus kilometer ingkang kasusun saking sèl-sèl gas raseksa ingkang teras sirkulasi.<ref name="cohen"/> Atom-atom kanthi suhu inggil ingkang nembé medal saking zona radhiatif bakal obah kanthi alon nggayuh lapisan paling njawi zona konvèktif ingkang langkung asrep nyebabaken atom-atom kasebat "dhawah" malih dhumateng lapisan paling inggil zona radhiatif ingkang panas ingkang salajengĞipun minggah malih.<ref name="yohkoh3"/> Prastawa punika bola-bali teras nyebabaken wontenipun paobahan wolak-walik ingkang nyebabaken transfer ènèrgi kadosdéné ingkang dumados nalika manasaken toya ing salebetipun panci.<ref name="yohkoh3"/> Mila, zona konvèktif dipuntepangi ugi kanthi nami zona pangumuban (''the boiling zone'').<ref name="yohkoh3"/> Matèri ènèrgi bakal dumugi bagéyanpérangan inggil zona konvèktif salebetipun wekdal sapérangan minggu.<ref name="yohkoh3"/>
 
=== Fotosfèr ===
Fotosfèr utawi lumahipun srengéngé ngliputi wewengkon ingkang kandelipun 500 [[kilometer]] kanthi suhu watawis 5.500 drajat Celcius (10.000 drajat Fahrenheit).<ref name="solar nasa"/> SebagéyanSapérangan ageng radhiasi srengéngé ingkang dipunuwalaken medal asalipun saking fotosfèr.<ref name="solar nasa"/> Ènèrgi kasebat dipunobservasi minangka sinar srengéngé ing bumi, 8 menit sasampunipun nilar srengéngé.<ref name="solar nasa"/>
 
=== Kromosfèr ===
Kromosfèr inggih punika lapisan ing sainggilipun fotosfèr.<ref name="solar nasa"/> Werna saking kromosfèr biasanipun boten katingal amargi katutup cahya ingkang padhang sanget ingkang dipunasilaken fotosfèr.<ref name="solar nasa"/> Nanging nalika dumados [[grahana srengéngé total]], ing pundi [[rembulan]] nutupi fotosfèr, bagéyanpérangan kromosfèr bakal katingal minangka pigura kanthi warna [[abang|abrit]] ing sakupengipun srengéngé.<ref name="solar nasa"/><ref name="cohen"/> Warna abrit kasebat dipunsebabaken déning inggilipun kandhutan helium ing mrika.<ref name="cohen"/>
 
=== Korona ===
Korona arupi lapisan paling njawi saking srengéngé.<ref name="cohen"/> Lapisan punika gadhah warna [[putih|pethak]], nanging namung saged dipuntingali nalika dumados grahana amargi cahya ingkang dipunpancaraken boten sami kiyatipun bagéyanpérangan srengéngé ingkang langkung lebet.<ref name="cohen"/> Nalika grahana total dumados, korona katingal mbentuk makutha cahya kanthi warna pethak ing sakupengipun srengéngé.<ref name="solar nasa"/> Lapisan korona gadhah suhu ingkang langkung inggil tinimbang bagéyanpérangan lebet srengéngé kanthi rata-rata 2 yuta drajat Fahrenheit, nanging ing sapérangan bagéyanpérangan saged dumugi suhu 5 yuta drajat Fahrenheit.<ref name="cohen"/>
 
== Paobahan srengéngé ==
Larik 429:
| separator =
| postscript =
}}</ref> Gerakan rotasi punika sepindhaipun dipunkawruhi liwat pangamatan dhumateng éwah-éwahan posisi bintik srengéngé.<ref name="hathaway"/> Sumbu rotasi srengéngé miring tebihipun 7,25° saking sumbu orbit bumi saéngga kutub lèr srengéngé bakal langkung katèingal ing wulan [[September]] sauntawis kutub kidul srengéngé langkung katingal ing wulan [[Maret]].<ref name="hathaway"/> Srengéngé sans bal padhet, ananging bal gas, saéngga srengéngé boten rotasi kanthi kacepetan ingang sragam.<ref name="hathaway"/> Ahli astronomi nélakaken bilih rotasi bagéyanpérangan interior srengéngé boten sami kalian bagéyanpérangan lumahanipun.<ref name="cain2">{{cite web
| url = http://www.universetoday.com/18565/rotation-of-the-sun/
| title = Rotation of the Sun
Larik 444:
| separator =
| postscript =
}}</ref> BagéyanPérangan inti lan zona radhiatif rotasi sesarengan, éwadéné zona konvèktif lan fotosfèr ugi rotasi sesarengan nanging kanthi kacepetan ingkang bènten.<ref name="cain2"/> BagéyanPérangan ékuatorial (tengah) mbetahaken wekdal rotasi watawis 24 dinten éwadéné bagéyanpérangan kutubipun rotasi laminipun watawis 31 dinten.<ref name="hathaway"/><ref name="coffey">{{cite web
| url = http://www.universetoday.com/60192/does-the-sun-rotate/
| title = Does The Sun Rotate?
Larik 498:
 
== Ciri khas srengéngé ==
[[Gambar:Sun parts big.jpg|thumb|290px|BagéyanPérangan-bagéyanipun srengéngé]]
Ing ngandhap punika sapérangan ciri khas ingkang dipungadhahi srengéngé:
=== Prominènsa (lathi latu srengéngé) ===
Prominènsa inggih punika salah satunggil ciri khas srengéngé, arupi bagéyanpérangan srengéngé mèmper lathi latu ingkang ageng sanget lan padhang ingkang nyiprat medal saking bagéyanpérangan lumahanipun srengéngé sarta asring ugi awangun ''loop'' (puteran).<ref name="prominence">{{cite web
| url = http://www.universetoday.com/55646/solar-prominence/
| title = Solar Prominence
Larik 550:
| separator =
| postscript =
}}</ref> [[Érupsi]] saged dumados nalika struktur prominèsa dados boten stabil saéngga bakal pecah lan ngedalaken plasmanipun.<ref name="nasa prominence"/> Nalika dumados érupsi, matérial ingkang dipunwedalaken dados bagéyanpérangan saking struktur magnètik ingkang ageng sanget dipunsebat semburan massa korona (''coronnal mass ejection''/ CME).<ref name="prominence"/><ref name="nasa prominence"/> Paobahan semburan korona kasebat dumados ing kacepetan ingkang inggil sanget, inggih punika antawis 20 éwu m/s dumugi 3,2 yuta km/s.<ref name="prominence"/> Paobahan kasebat ugi nyebabaken paningkatan suhu dumugi puluhan yuta drajat salebetipun wekdal ingkang singkat.<ref name="prominence"/> Menawi érupsi semburan massa korona ngarah dhumateng bumi, bakal dumados interaksi kaliyan médhan magnèt bumi lan ngakibataken dumadosipun [[badhai géomagnètik]] ingkang gadhah potènsi ngganggu jaringan komunikasi lan [[listrik]].<ref name="nasa prominence"/>
 
Satèunggiling prominènsa ingkang stabil saged tahan ing korona dumugi mawulan-wulan dangunipun lan ukuranipun taras tansaya ageng saben dinten.<ref name="nasa prominence"/> Para ahli tasih teras nliti kepripun lan kénging punapa prominènsa saged dumados.<ref name="nasa prominence"/>
 
=== Bintik srengéngé ===
Bintik srengéngé inggih punika granula-granula cembung alit ingkang dipunpanggihi ing bagéyanpérangan fotosfèr srengéngé kanthi gunggung ingkang boten kaétang.<ref name="nasa sunspot">{{cite web
| url = http://sunearthday.nasa.gov/2007/locations/ttt_atob.php
| title = Issue #52: Sunspots From A To B - Solar Magnetism
Larik 570:
| separator =
| postscript =
}}</ref> Bintik srengéngé karipta nalika garis médhan magnèt srengéngé nembus bagéyanpérangan fotosfèr.<ref name="sunspot">{{cite web
| url = http://www.universetoday.com/47728/what-are-sunspots/
| title = What Are Sunspots?
Larik 585:
| separator =
| postscript =
}}</ref> Ukuran bintik srengéngé saged langkung ageng tinimbang bumi.<ref name="braham"/> Bintik srengéngé gadhah laladan ingkang peteng ingkang naminipun [[umbra]], ingkang dipunkupengi déning laladan ingkang langkung padhang ingkang aranipun [[penumbra]].<ref name="nasa sunspot"/> Warna bintik srengéngé katingal langkung peteng amargi suhunipun ingkang tebih langkung asor saking fotosfèr.<ref name="nasa sunspot"/> Suhu ing laladan umbra inggih punika watawis 2.200&nbsp;°C éwadéné ing laladan penumbra inggih punika 3.500&nbsp;°C.<ref name="nasa sunspot"/> Amargi émisi cahya ugi dipunprabawai déning suhu mila bagéyanpérangan bintik srengéngé umbra namung ngémisikaken kaping 1/6 cahya menawi dipunbandhingaken lumahipun srengéngé ing ukuran ingkang sami.<ref name="nasa sunspot"/>
 
=== Angin srengéngé ===
Angin srengéngé kawangun saking aliran konstan saking partikel-partikel ingkang dipunwedalaken déning bagéyanpérangan inggil atomosfèr srengéngé, ingkang obah dhumateng sadaya tata surya.<ref name="frasercain">{{cite web
| url = http://www.universetoday.com/18269/solar-wind/
| title = Solar Wind
Larik 704:
| separator =
| postscript =
}}</ref> Helios I teras mubeng kanggé mesthèkaken sadaya bagéyanpérangan montor mabur pikantuk gunggung panas ingkang sami saking srengéngé.<ref name="bob"/> Helios I gadhah tugas ngempalaken data-data perkawis srengéngé.<ref name="bob"/> Montor mabur ulang-alik asil karya sesarengan antawisipun Amérika Sarékat lan [[Jerman]] punika operasinipun wiwit 10 Desember 1974 dumugi akir 1982.<ref name="hamiltoncj"/><ref name="bob"/> Helios II dipunluncuraken tanggal 16 Januari 1976 lan kasil nggayuh let 43 yuta km saking srengéngé.<ref name="hamiltoncj"/> Misi Helios II rampung wulan April 1976 nanging dipunnengké kémawon tetep wonten ing orbit.<ref name="bob"/>
 
Solar Maximum Mission dipundhesain kanggé nglampahaken observasi aktivitas srengéngé utaminipun bintik lan latu srengéngé nalika srengéngé wonten ing périodhe aktivitas maksimum.<ref name="hamiltoncj"/><ref name="bob"/> SMM dipunluncuraken déning Amérika Sarékat tanggal 14 Februari 1980.<ref name="hamiltoncj"/> Salaminipun lelampahanipun, SMM naté ngalami karisakan nanging kasil dipunleresaken déning awak [[montor mabur ulang alik Challenger]].<ref name="bob"/> SMM teras wonten ing orbit bumi salaminipun nglampahaken observasi.<ref name="hamiltoncj"/><ref name="bob"/> SMM ngempalaken data dumugi 24 November 1989 lan kobong nalika mlebet malih dhumateng atmosfèr bumi tanggal 2 Desember 1989.<ref name="hamiltoncj"/><ref name="bob"/>
Larik 868:
| publisher = Forgotten Books
|ISBN=9781605068329}} ({{google books with page|Z0suHkdFLTcC|pirsani|123| Kinich-ahau}})
</ref> Kinich-ahau inggih punika pamimpin bagéyanpérangan lèr.<ref name="James"/>
 
* Suku [[Aztec]] nyembah [[Huitzilopochtli]], ingkang arupi déwa perang lan simbul srengéngé.<ref name="history">Histrory World. http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?gtrack=pthc&ParagraphID=ezq#ezq dipunaksès tanggal 24 Juni 2011</ref> Saben dinten Huitzilopochtli dipuncariyosaken migunakaken sinar srengéngé kanggé ngusir pepeteng saking langit, nanging saben ndalu déwa punika pejah lan pepeteng dhateng malih.<ref name="history"/> Kanggé maringi kakiyatan dhumateng déwaipun, bangsa Aztec nyaosaken pasembahan [[jantung]] manungsa saben dinten.<ref name="Lang"/>
Larik 950:
* Cahya srengéngé dipunmupangataken sacara langsung déning tetanduran mawi [[klorofil]] kanggé nglangsungaken fotosintesis, saéngga tetanduran saged tuwuh sarta ngasilaken oksigen lan gadhah peran minangka sumber pangan kanggé kéwan lan manungsa.<ref name="Lang"/> Makluk gesang ingkang sampun mati bakal dados fosil ingkang ngasilaken [[lenga bumi]] lan [[batu bara]] minangka sumber ènèrgi.<ref name="Lang"/> Perkawis punika arupi peran saking ènèrgi srengéngé sacara boten langsung <ref name="Lang"/>
* [[Pambangkit listrik tenaga srengéngé]] inggih punika modhèl énggal pambangkit listrik kanthi sumber ènèrgi kaénggalaken.<ref name="greenpeace">Greenpeace. 2011. Energi matahari [terhubung berkala]. http://www.greenpeace.org/seasia/id/campaigns/perubahan-iklim-global/Energi-Bersih/Energi_matahari/ [diakses 23 Juni 2011]</ref> Pambangkit listrik punika kapérang saking kaca-kaca ageng utawi panèl ingkang bakal nangkep cahya srengéngé lan ngonsèntrasikaken dhumateng satunggal titik.<ref name="greenpeace"/> Panas ingkang dipuntangkap salajengipun dipun-ginakaken kanggé ngasilaken uwap panas mawi tekanan, ingkang bakal dipunpigunakaken kanggé nglampahaken turbin saéngga ènèrgi listrik saged dipunasilaken.<ref name="greenpeace"/> Prinsip panèl surya inggih punika panggunaan [[sèl surya]] utawi sèl ''photovoltaic'' ingkang kadamel saking [[silikon]] kanggé nangkep sinar srengéngé.<ref name="greenpeace"/> Sèl surya sampun kathah dipungunakaken kanggé [[kalkulator]] tenaga surya. Panèl surya sampun kathah dipunpasang ing atep bangunan lan griya ing laladan pakuthan kanggé pikantuk listrik kanthi gratis.<ref name="greenpeace"/>
* Paobahan rotasi bumi nyebabaken wonten bagéyanpérangan ingkang nampi sinar srengéngé lan wonten ingkang boten.<ref name="wilson">{{cite web
| url = http://science.howstuffworks.com/environmental/earth/geophysics/earth2.htm
| title = How the Earth Works