Sajarah Prancis: Béda antara owahan

Tapak tilasipun kawontenan [[manungsa]] ing [[Prancis]] sampun wonten 1.800.000 warsa kapengker <ref name="buku 1">Carpentier, Jean. 2011. ''Sejarah Prancis''. Jakarta: Balai Pustaka. Kaca 27-30. ISBN 13:978-979-91-0347-5</ref>. Kinten-kinten wekdal punika nedahaken menawi évolusi ngengingi sajarah Prancis punika panjang sanget <ref name="buku 1"/>. Warsa 600.000 SM manungsa ngginakaken [[geni]]<ref name="buku 1"/>. Ing antawisipun warsa 35.000-10.000 SM, évolusi sajarah wiwit katingal langkung cetha nalika mlebet satunggaling tahap pangrembakan ingkang dipunwastani jaman [[Palaeolitikum|Palaéolitikum]]<ref name="buku 1"/>. Jaman Palaéolitik ingkang tinandha kanthi karya-karya seni rupa ingkang nggadhahi mutu sae paling wiwitan kadostakados ta ingkang katingal saking manéka pethétan ing gebyoking guwa ing [[Lascaux]] utawi réca-réca alit kadostakados ta réca Venus saking [[Brassempouy]]<ref name="buku 1"/>. Warsa 10.000 SM, kawontenan iklim ngalami ewah-ewahan ingkang ageng <ref name="buku 1"/>. Jaman ès sampun paripurna lan kagantosaken déning periode ingkang iklimipun langkung sedeng<ref name="buku 1"/>. Mammaouth ugi sampun kandeg, déné rusa kutub tumuju lèr<ref name="buku 1"/>. Sapérangan jinising kéwan sanesipun wiwit dipundadosaken kéwan pangingon kadostakados ta [[asu|segawon]] ing warsa 800 SM<ref name="buku 1"/>. Kususipun [[wedhus|ménda]] lan ménda gibas ing warsa 6000 SM ing wewengkon kiduling Prancis lan [[sapi|lembu]] ing warsa 5.000 SM<ref name="buku 1"/>. Ing antawisipun warsa 10.000 dumugi 5.000 SM punika dipunwastani minangka periode [[Epipaleolitik]] utawi Mesolitik ingkan puncakipun ing révolusi [[Neolitikum|Néolitik]] lan dusun-dusun purba, manungsa lajeng dados pambudidaya [[alam]]<ref name="buku 1"/>. Évolusi lamat-lamat punika ingkang dipunlukisaken lumantar ringkesan kronologis ingkang ngiket salebetipun roman ''La Guerre du Feu'' anggitanipun [[J.-H. Rosny]]<ref name="buku 1"/>.

Wewengkon Prancis ingkang pisanan ngalami fenomena Neolitik wiwit milennium kaping 5 SM inggih punika wewengkon kidul (Midi)<ref name="buku 1"/>. Prabawa njawi ingkang nyawiji ing kawontenan punika utaminipun saking kawasan Laut Tengah<ref name="buku 1"/>. Kawontenan tembikar kanthi tatahan pethétan kulit kerang saking wewengkon punika, ingkang dipunsebat cardium, saking istilah kabudayan ''cardiale''<ref name="buku 1"/>. Kabudayan punika sumebar ngantos sekubenging wewengkon pesisir Laut Tengah, sanajan namung kasil mlebet kirang saking 100 kilometer ing wewengkon terpencil<ref name="buku 1"/>. Pendhudhuk kanthi kabudayan ''cardiale'' punika tasih tumemplek kanthi kabiyasan lami kadostakados ta methik tandhuran, manggen ing guwa-guwa watu, ngingu mendha lan mendha gibas, sarta nanem gandung lan Hordeum vulgare (orge)<ref name="buku 1"/>. Sampun wonten bentuk-bentuk panggenan ingkang kawangun ing dataran terbuka minangka perintis wujud dusun, kadostakados ta dipunpanggihi ing situs Couthezon ing wewengkon Vaucluse ingkang gubuk-gubukipun bunder<ref name="buku 1"/>. Lumebet millenium kaping 4 SM prabawa kabudayan ''cardiale'' punika sumebar ngantos njangko wewengkon-wewengkon ing sigaran lèr (situs Roucadour ing wewengkon Lot), senajan lingkup panyebaranipun tetep winates<ref name="buku 1"/>. Sejatosipun ingkang pisanan ngembangaken kabudayan pertanian inggih punika wewengkon-wewengkon ing belahan wétan Prancis<ref name="buku 1"/>. Kabudayan punika sinebat ''rubanée'' satunggaling istilah ingkang ugi saking name jinis kerajinan tembikar ingkang pinethétan goresan kanthi wujud spiral, uliran, utawi lengkungan. Kabudayan punika dipuntepangaken déning klompok-klompok pamdhateng saking Lembah Danube lan kawasan Éropah Tengah<ref name="buku 1"/>. Kelompok-kelompok ing pangrawuh saking lembah Danube lan kawasan Éropah Tengah<ref name="buku 1"/>. Klompok-klompok ingkang dumugi kanthi bekta uba rampe jangkep lan lajeng bikak tegalan ing nginggilipun lahan-lahan kanthi lapisan lemah endapan (loess) ingkang subur, lan bangun dusun-dusun kanthi gegriya ing dhawanipun ingkang mancik 8-40 meter<ref name="buku 1"/>. Tapak tilas leng tilasanipun saka pancang saking griya-griya kala wau dipunpanggihi ing sapérangan situs purbakala, ing Cuiry-lès-Chaudardes (Aisme) lan ing Charmoy (yonne)<ref name="buku 1"/>. Ing nginggilipun lahan ingkang tumata rapi lan dipunparingi pager semak belukar minangka panjagi, para petani kala wau tetanem (serealia) sarta ternak lembu lan [[babi]]<ref name="buku 1"/>. Ing mangsa punika laladan-laladan pesisir Samudra Atantik Tengah ngalami satunggaling fénomena budaya sanès, inggih punika kabudayan Megalitik<ref name="buku 1"/>.

Sampun dangu kabudayan punika tansah dipungayutaken kaliyan tiyang-tiyang Celt (ide ingkang ngantos sapunika tasih wonten ing tokoh Obelix ing serial komik Asterix)<ref name="buku 1"/>. Sejatosipun dolmèn-dolmèn ingkang paling sepuh saking milenium kaping 5 SM<ref name="buku 1"/>. [[Dolmen|Dolmèn]] utawi meja watu punika ingkang wiwitanipun dipundeleh ing salabetipun bangunan tumulus utawi cairan inggih punika ruangan mayit<ref name="buku 1"/>. [[Menhir|Mènhir]] utawi tugu batu ngantos samangké tasih boten gampil dipunpastèkaken umuripun lan hambok menawi dipundamel paling wingking<ref name="buku 1"/>. Ginanipun tasih dados teka-teki, kalebet deretan menhir ingkang dipunpanggihi ing Carnac<ref name="buku 1"/>. Pandamelan monumen-monumen ageng kala wau kadostakados ta ménhir-ménhir ingkang dipunpanggihi ing Barnenez caketipun Morlaix, utawi wewangunan-wewangunan tulus ing Bougon (Deux-Sèvres), nyirataken kawontenan satunggaling wujud masarakat ingkang gadhahi tatan organisasi lan hiérarki<ref name="buku 1"/>. Kawontenan bentuk-bentuk arsitéktur asli kados punika sejatosipun gegayutan kaliyan manéka éwah-éwahan pola ékonomi ingkang caket sesambetanipun kaliyan gejala manggen netep lan pangrembakan pertanian<ref name="buku 1"/>.

[[Kabudayan]] Chasséen asalipun saking satunggaling situs purbakala, Chassey, ingkang dumunung ing wewengkon Saône-et-Loire, sanajan kabudayan punika aslinipun saking wewengkon kidul (Midi)<ref name="buku 1"/>. Ing salebeting kabudayan punika unsur-unsur prabawa laut Tengah katingal punjul<ref name="buku 1"/>. Kanthi wekdal ingkang boten dangu, kabudayan punika sampun sumebar ing sapérangan wewengkon Prancis, kejawi ing wewengkon-wewengkon wétan<ref name="buku 1"/>. Ciri utami saking kabudayan Chasséen inggih punika punjulipun pangrembakan pendhudhuk sarta kagiyatan pertanian<ref name="buku 1"/>. Papan panggenan, sangsaya kathah awit dipunadegaken dusun-dusun ageng kadostakados ta Saint-Michel-du-Touch lan Villeneuve-Tolosane ing lembah Kali Garonne, ingkang ambanipun 20 lan 15 hektar<ref name="buku 1"/>. Ing sapérangan wewengkon dipunbikak lahan-lahan pertanian enggal kanthi ciri kas kanthi wujud perkampungan mawa bèntèng ing kawasan Wétan-Tengah, inggih punika kabudayan tiyang Matignons (Charente) lan Peu-Richardn(Charente-Maritime), ingkang bènten kaliyan budayan Chasséen<ref name="buku 1"/>. Ing wewengkon-wewengkon pinggiring danau ugi wonten dusun-dusun, tuladhanipun Charavines ing pinggiring Danau paladru (Isère)<ref name="buku 1"/>.

Ing antawisipun warsa 2500-2000 SM inggih punika mangsa pangrembakan peradapan-peradapan Neolitik ingkang tinandha kanthi mindhakipun intènsitas palenggahan lahan<ref name="buku 1"/>. Kabudayan Fontbouisse, ing wewengkon pedalaman Montpellier inggih punika tuladha sae kanthi cacah perkampungan ingkang kathah (20-25 perkampungan saben 100&nbsp;km²) kaperang dados bidangbabagan-bidangbabagan laham pinisah ingkang tumata nglompokaken para pendhuhuk dataran rendah lan pendhudhuk dataran tinggi, para peternak lan petani, perkampungan Fontbouisse lan Cambous (Hérault) ingkang nggadahi gubuk-gubuk kanthi wujud bunder sarta bangunan-bangunan ageng saking watu lonjong ingkang minangka kandhang ménda gibas<ref name="buku 1"/>. Gejala pangrembakan ingkang sami katingal ing wewengkon aliran Lèpèn Seine (Bassin Parisien), inggih punika lembah Lèpèn Seine, Oise lan Marne<ref name="buku 1"/>. Ananging babagan ingkang paling katingal ing mangsa punika inggih ngginakaken logam (emas lan tembaga)<ref name="buku 1"/>. Metalurgi sampun tinepang ing dunya Wétan wiwit warsa 6000 SM, lajeng dumugi Kilèn<ref name="buku 1"/>. Papan panggenan ingkang pisanan ngginakaken wiji tembaga inggih punika wewengkon Cévennes lan wewengkon Massif Central sisih Kidul-wétan <ref name="buku 1"/>. Papan panggenan punika ugi dipunpanggihi ciri kabudayan Fontbouisse ananging ingkang ngrembakakaken metalurgi ing sakubenging [[Éropah]] inggih punika klompok ingkang asal-usulipun tasih dadosaken silang pamanggih ingkang winastan tiyang Companiformes <ref name="buku 1"/>. Asma punika saking gelas kanthi wujud loncèng ingkang gegayutan kaliyan ekspansi klompok punika <ref name="buku 1"/>. Periode Néolitik punika ingkang nglarasaken anggenipun ngginakaken barang-barang tradisional saking watu kaliyan benda-benda logam ingkang nembé wonten ingkang ugi dipunwastani periode Chalcolitik<ref name="buku 1"/>.