Fritz Haber: Béda antara owahan

'''Fritz Haber''' ([[1868]]-[[1934]]) miyos wonten ing daerah [[Breslau]], (rumiyin dumunung wonten ing [[Jerman]] ananging sapunika mlebet wewengkon [[Polen]]) dan wiwit saking taun [[1886]] dumugi taun [[1891]] piyambakipun sinau wonten ing [[Universitas Heidelberg]] kaliyan [[Robert Bunsen]], wonten ing [[Universitas Berlin]] wonten ing salebeting kelompok [[A.W. Hoffmann]], lan wonten ing Universitas Teknik Charlottenburg (sapunika [[Universitas Teknik Berlin]]) kaliyan [[Carl Liebermann]]. Piyambakipun palakrama kaliyan [[Clara Immerwahr]] rikala taun [[1901]]. Sadérnégipun miwiti karier akademinipun piyambak, Haber makarya babagan bisnis kimia bapakipun lan wonten ing [[ETH Zürich|Institut Teknologi]] ing [[Zürich]] kaliyan [[Georg Lunge]]. Sadangunipun masa punika wonten ing [[Karlsruhe]] saking taun [[1894]] dumugi taun [[1911]] Haber lan [[Carl Bosch]] ngembangaken [[prosès Haber]], ingkang minangka pambentukan [[katalis]] [[amonia]] saking [[hidrogen]] lan [[nitrogen]] atmosfer ing ngandhap kahanan suhu lan tekanan tinggi. Wonten ing taun [[1918]], piyambakipun pikantuk Bebungah Nobèl Kimia kanggé karyanipun. Prosès Haber-Bosch minangka tonggak sejarahsajarah wonten ing babagan kimia industriindhustri, amargi misahaken produksi produk nitrogen, kados pupuk, bahan peledak lan tetedhan kimia, saking deposit alam, mliginipun [[sodium nitrat]] ('Caliche'), ing pundi nagara [[Chili]] minangka penghasil utama. Kawontenan ndadak saking pupuk nitrogen ingkang mirah dipunpuji kanthi nyegah [[malapetaka Malthus]], utawi krisis penduduk.<ref>http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1918/haber-bio.html</ref>

Wonten ing studinipun babagan gas beracun, Haber manggihaken hubungangayutan matematika ingkang gampil antawising konsentrasi (C) gas lan jumlah wekdal (t) ing pundi punika dipunhirup, nedahaken minangka C x t = k, ing pundi k inggih punika tetapan. Kanthi mekatenmakaten, pembukaan wonten ing tingkat andhap gas sadangunipun masa panjang saged nyebabaken akibat ingkang sami (tuladha: nyebabaken séda) minangka pembukaan konsentrasi inggil sadangunipun wekdal ingkang cekak. Hubungan punika dipunkenal minangka kaidah Haber. Haber mbéla perang gas saking dakwaan bilih punika boten kagungan perikemanusiaan, ngendika bilih tilar donya, kantha cara punapa kemawon ingkang dipunmedalaken. Wonten ing taun [[1920]]-an, piyambakipun ngembangaken pembentukan gas sianida [[Zyklon B]], ingkang dipun-ginakaken minangka [[insektisida]].<ref>http://www.nndb.com/people/884/000092608/</ref>

Sabibaripun ngundhuaraken dhiri, kondhisi jantung Fritz Haber samsaya parah/ Amargi kahanan keséhatan ingkang samsaya lemah, pungkasanipun Fritz Haber tilar donya nalika tanggal [[29]] [[Januari]] [[1934]] wonten ing [[Basle]]. Boten dangu sasampunipun Haber séda, Asosiasi Kimia Jerman (German Chemical Society) ngawontenaken sawijining seremonial saperlu maringi pakurmatan dhumateng Fritz Haber. NAZI langsung duka mireng rencana punika. Nazi duka amargi Asosiasi Kimia Jerman maringi sawijining pakurmatan ingkang ageng sanget dhumateng salah satunggaling tiyang ingkang sampun nentang Nazi. Nazi ngancem badhé nangkep sadaya tiyang ingkang rawuh wonten ing adicara punika. Ningali kathahipun ahli kimia ingkang rawuh, Nazi boten siyos nindakaken rencananipun. Nazi sadar bilih para ahli kimia minangka tulang punggung saking rekonstruksi [[Jerman]] sabibaripun [[Jerman]] risak rikala Perang Donya I. Tanpa wontenipun para ahli Kimia, Nazi dangu sanget anggenipun mbangunyasa kekiyatan malih.