Massa: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: biasané → racaké (3)
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: angel → angèl (2), bebas → bébas, cahaya → cahya, diubah → diowah (2), energi → ènergi (8), gedhe → gedhé (2), hubungan → gayutan, hubungané → gayutané (2), njlentrehaké → njlèntrèhaké (2), proses → pros...
Larik 1:
'''Massa''' (saka basa [[basa Yunani]] μάζα) ya iku sipat [[fisika]] saka dzat kang digunakakéminangka kanggo njlentrehakénjlèntrèhaké macemé kelakuané ''objek'' kang dititeni. Ning kagunaané nggal dina, massa racaké dipadhakaké karo [[abot|berat]]. Ananging miturut pamahaman ''ilmiah modern'', [[abot|berat]]e dzat iku diakibataké déning ''interaksi'' massa karo ''[[medan gravitasi]]''.
 
Tuladhané iku, aboté dzat sing digawa déning wong sing ana ning ''Bumi'' bisa ''mengasosiasi'' aboté dzat iku karo istilah massané. Asosiasi iki bisa uga diterima kanggo dzat-dzat liyané sing ana ning ''Bumi''. Ananging bedha manèh manawa dzat iku ana ing ''Bulan'', aboté bakal luwih entheng lan luwih gampang digotong, ananging massané tetap padha.
Larik 5:
Awaké manungsa kang dijangkepi karo indera-indera perasa kang nggawe awak iki bisa ngrasakaké fenomena-fenomena kang macem-macem anané ''diasosiasi''kaké karo massa.
[[Gambar:GodfreyKneller-IsaacNewton-1689.jpg|[[Isaac Newton|Newton]]|70 px|thumb]]
Konsep modern massa dikenalaké déning [[Isaac Newton|Sir Isaac Newton]] ([[1642]]-[[1727]]) ya iku [[gravitasi]] lan [[inersia]] kang dikembangaké. SadhurungéSadurungé, ana fenomena gravitasi lan inersia dideleng dadi masalah kang bedha lan ora duwé hubungangayutan. Ananging, Isaac Newton nggabungaké fenomena-fenomena iki lan ngendika manawa kabèh fenomena iki disebabaké amarga anané massa.
 
== Satuan-satuan massa ==
Piranti kang digunakaké kanggominangka ngukur massa racaké iku [[timbangan]]. Ning satuan [[Sistem Internasional Satuan|SI]], massa diukur ning satuan [[kilogram]], '''kg'''. Ana uga satuan massa liyané, kaya ta:
* [[gram]]: 1 g = 0,001 kg (1000 g = 1 kg)
* [[ton]]: 1 ton = 1000 kg
* [[Elektronvolt|MeV]]/[[kecepatan cahayacahya|c]]<sup>2</sup> (Umumé digunakaké kanggominangka ngemataké massa partikel subatom.)
 
Ning kahanan kang ''normal'', aboté ''objek'' iku sabanding karo massané. Ananging kanggo ngerteni bedhané massa karo abot diperlukaké pangukuran kang ''presisi''né gedhegedhé.
Mulané iku amarga anané relativistik antarané ''[[massa ajeg|massa]] karoan energiènergi, iku bisa digunakaké kanggominangka satuan energiènergi makili massa. Tuladjané, eV normalé digunakaké kanggominangka satuan massa (kira-kira 1,783×10<sup>−36</sup> kg) ning ilmu [[fisika partikel]].
 
== Ringkesan saka konsep massa lan formalisme ==
 
Ning ilmu [[mekanika klasik]], massa duwéni peranan kang penting kanggo nentukaké sifatsipat-sifaté dzat. Hukum Newton kang kaping loro njlentrehakénjlèntrèhaké manawa [[gaya]] '''F''' ya iku massa benda (''m'') dipingaké karo ''[[percepatan]]'' '''a''':
:<math>\mathbf{F}=m\mathbf{a} \, . </math>
Ora namung iku, massa uga ana hubunganégayutané karo [[momentum]] '''p''' lan [[kecepatan]] '''v''' rumusé:
:<math>\mathbf{p}=m\mathbf{v} \, ,</math>
uga [[energiènergi kinetik]] ''E<sub>k</sub>'' dietung karo kecepatané, rumusé:
:<math>E_k = \tfrac{1}{2}mv^2 \, .</math>
 
[[Gambar:Mass_Properties.PNG|thumb|right|320px|Diagram kang ana ing dhuwur iki nggambaraké hubunganégayutané limang sipaté massa karo ''tetapan proporsionalitas''é kang diubungaké karo limang konsep. Nggal sampel massa dipercaya duwéni limang sipat, Ananging amarga iku nilai tetapan proporsionalitas kang gedhegedhé, umumélumrahé angelangèl banget anggoné ''verifikasi''kaké luwih saka loro utawa telung sipat kang ana ing sampel massa tartemtu.{{br}}
* [[Jari-jari Schwarzschild]] (<math>r_s</math>) makili kamampuan massa kang bisa mlengkungaké ruang lan wektu.{{br}}
* [[Parameter gravitasional standar]] (<math>\mu</math>) makili kamampuan benda masif nglakokaké gaya gravitasi Newton déning benda liyané.{{br}}
* Massa inersia (<math>m</math>) makili respon Newtonian massa déning gaya.{{br}}
* Energi diam (<math>E_0</math>) makili kamampuan massa diubahdiowah dadi wujud energiènergi liyané.{{br}}
* [[Panjang gelombang Compton]] (<math>\lambda</math>) makili respon kuantum massa déning geometri lokal.
]]
Larik 45:
 
* '''Massa inersia''' ya iku ukuran resistansi objek kanggo ngubah kahanan obahé nalika [[gaya]] diterapké. Ditentukaké kanthi cara nerapaké gaya mring objek lan ngukur ''percepatan'' kang dikasilaké déning gaya iku. Objek benda kang massané luwih gedhé duwéni [[inersia]] kang luwih gedhé uga.
* '''Gunggungé [[materi]]''' bisa dietung kanthi teliti nganggo prosesprosès [[elektrodeposisi]] utawa prosesprosès-prosesprosès liyané. Massa persis sampel ditentukaké karo ngitung gunggung lan jinis atom-atom kang ana ing jeroné. Ora namung iku, energiènergi kang digunakaké nalika ''pengikatan atom-atom'' uga digunggung.
* '''Massa gravitasional aktif''' ya iku ukuran kekuatan fluks gravitasional. Medan gravitasi bisa diukur kanthi cara nibakaké objek tiba lan ngukur ''perpecapatan'' tibané benda iku. Contoné, objek kang tiba ning [[Bulan]] bakal kena medan grafitasi kang cilik, mula ''akselerasi''né luwih lendhek tinimbang benda iku tiba ning Bumi. Medan gravitasi [[bulan]] luwih cilik amarga Bulan duwéni massa gravitasional aktif kang luwih cilik.
* '''Massa gravitasional pasif''' ya iku ukuran kekuatan interaksi déning objek karo [[medan gravitasi]]. Massa gravitasional pasif ditemtukaké karo mbagi aboté objek karo percepatan tiba bebasbébas objek iku. Ana rong objek ning medan gravitasi kang padha bakal ngalami percepatan kang padha. Ananging objek karo massa gravitasional pasif luwih cilik bakal nemuni gaya kang luwih cilik.
* '''Energi''' uga duwéni massa miturut prinsip kesetaraan massa-energiènergi. Kesetaraan iki bisa dingerteni saka prosesprosès [[fusi nuklir]] lan [[lensa gravitasi]]. Ning fusi nuklir, ana massa diubahdiowah dadi energiènergi, foton kang kagolong energiènergi bisa diweruhi liwat kedaden kang memper karo massa gravitasional pasif.
* '''''Pelengkungan''''' [[ruang waktu]] ya iku manifestasi relativistik anané masaa. Pelengkungan iki cilik banget lan angelangèl ngukuré. Mula iku, fenomena iki tembe wae ditemukaké sawisesawisé teoritéyori relativitas umum Einstein mrediksikaké. [[Jam atom]] karo presisi kang dhuwur banget ditemukaké mlaku luwih lendhek daripada jam atom kang digunakaké ning ruang angkasa. Bedhané wektu iki dijenengi [[dilasi waktu gravitasional]].
* '''Massa kuantum''' ya iku béda watara [[frekuensi]] kuantum suatu objek karo ''[[bilangan gelombang]]''é: <math> m^2 = \omega^2 - k^2</math>. Massa kuantum elektron bisa ditentukaké migunakaké spektroskopi kang akèh macemé lan racaké digathukaké karo [[tetapan Rydberg]], [[jari-jari Bohr]], lan jari-jari elektron klasik. Massa kuantum benda kang luwih gedhé bisa wae diukur sacara langsung minggunakaké [[timbangan watt]].