Révisi kala 12 Agustus 2017 07.18 besut Top4Bot (parembugan \| pasumbang) Bot 352.737 suntingan éjaan, replaced: bagéan → pérangan, khusus → mirunggan, utamané → mligi (2) ← Besutan sadurungé		Révisi kala 16 Agustus 2017 10.35 besut wurungaké Top4Bot (parembugan \| pasumbang) Bot 352.737 suntingan éjaan, replaced: bensin → bènsin, disebut minangka → sinebut, Sacara umum → Lumrahé (2), sifat → sipat (2), téori → téyori (2), Téori → Téyori, umumé → lumrahé (2), nggunaaké → nggunakaké Besutan sawisé →
Larik 1: '''Asam''' (kang asring diwakili kanthi rumus umum '''HA''') sacara umum arupa [[senyawa kimia]] sing manawa dilarutaké ing banyu bakal ngasilaké larutan kanthi [[pH]] luwih cilik saka 7. Ing dhéfinisi modhérn, asam iku dat kang bisa mènèhi [[proton]] (ion H<sup>+</sup>) marang dat liya (kang disebut [[basa]]), utawa bisa nampa pasangan [[èlèktron]] bébas saka sawijining basa. Réaksi '''asam''' karo basa ing réaksi [[panetralan]] bakal mbentuk [[garam (kimia)\|garam]]. Conto \|tuladhane asam ya iku [[asam asetat]] (ditemoaké ing [[cukak]]) lan [[asam sulfat]] (digunaaké ing batré utawa [[Akumulator\|aki]] montor). Asam ~~umumé~~lumrahé rasané masem utawa kecut; sanajan mangkono, nyicipi rasa asem, mligi asam pekat[[Asam pekat]], bisa mbebayani lan ora dianjuraké. == Sapérangan dhéfinisi asam == Larik 5: * '''Arrhenius''': Miturut dhéfinisi iki, asam iku dat sing ningkataké konsèntrasi ion hidronium[[Hidronium]] (H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>) nalika dilarutaké ing banyu. Dhéfinisi sing sepisanan ditelaaké déning [[Svante Arrhenius]] iki mbatesi asam lan basa kanggo dat-dat sing bisa larut ing banyu. * '''Brønsted-Lowry''': Miturut dhéfinisi iki, asam iku kang mènèhi proton[[Proton]] marang basa. Asam lan basa sing gegandhengan mau ~~disebut minangka~~sinebut pasangan asam-basa konjugat[[Konjugat]]. [[Johannes Nicolaus Brønsted\|Brønsted]] lan [[Martin Lowry\|Lowry]] sacara kapisah nelaaké dhéfinisi iki, kang nyakup dat-dat sing ora larut ing banyu (ora kaya ing dhéfinisi Arrhenius). * '''Lewis''': Miturut dhéfinisi iki, asam iku panampa pasangan èlèktron saka basa. Dhéfinisi sing ditelaaké déning [[Gilbert N. Lewis]] iki bisa nyakup asam sing ora ngandhung [[hidrogen]] utawa [[proton]] sing bisa dipindhahaké, kaya [[wesi(III) klorida]]. Dhéfinisi Lewis bisa uga dijelasaké kanthi ~~téori~~téyori [[orbital molekul]]. ~~Sacara umum~~Lumrahé, sawijining asam bisa nampa pasangan èlèktron ing orbital kosongé sing paling asor ([[LUMO]]) saka orbital karisi sing paling dhuwur ([[HOMO]]) saka sawijining basa. Mila, HOMO saka basa lan LUMO saka asam nggabung mbentuk [[orbital molekul]] ikatan. Sanajan dudu arupa ~~téori~~téyori sing paling amba cakupané, dhéfinisi [[Brønsted-Lowry]] arupa dhéfinisi sing paling umum digunaaké. Ing dhéfinisi iki, kaasaman sawijining senyawa ditemtokaké déning kastabilan ion hidronium[[Hidronium]] lan basa konjugat sing larut nalika senyawa kasebut wis mènèhi [[proton]] ing njeron larutan papan asam iku ana. Stabilitas basa konjugat sing luwih dhuwur nedahaké kaasaman senyawa mau sing luwih dhuwur. Sistem asam/basa béda karo réaksi [[rédoks]]; ora ana owah-owahan [[bilangan oksidasi]] ing réaksi asam-basa. == Sifat-~~sifat~~sipat == ~~Sacara umum~~Lumrahé, asam nduwèni ~~sifat~~sipat kaya mangkéné: * '''Rasa''': masem utawa kecut nalika dilarutaké ing banyu. * '''Sentuhan''': asam krasa nyengat yèn didumuk, mligi yèn asamé asam kuwat. Larik 32: Asam lemah duwé nilai ''K<sub>a</sub>'' sing cilik (ya iku, cukup akèh cacahé HA lan A<sup>-</sup> ana bebarengan ing larutan; sithik cacahé H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> ana ing larutan; asam mung kaurai sapérangan). Umpamané, nilai ''K<sub>a</sub>'' kanggo asam asetat ya iku 1,8 × 10<sup>−5</sup>. Asam kuwat nyakup asam [[halida]] - HCl, HBr, lan HI. (Nanging, asam fluorida, HF, rélatif lemah.) Asam-asam okso, kang ~~umumé~~lumrahé ngandhung atom pusat kanthi [[bilangan oksidasi]] dhuwur kang dikupengi oksigen, uga cukup kuwat; nyakup HNO<sub>3</sub>, H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>, lan HClO<sub>4</sub>. Akèh-akèhé asam [[Senyawa organik\|organik]] arupa asam lemah. Larutan asam lemah lan garam saka basa konjugaté mbentuk [[larutan penyangga]]. Larik 39: Sekitar taun [[1800]], akèh kimiawan Prancis[[Prancis]], kalebu [[Antoine Lavoisier]], sacara kléru duwé keyakinan manawa kabèh asam ngandhung [[oksigen]]. Lavoisier [[Lavoisier]]ndhéfinisikaké asam minangka dat ngandhung oksigen[[Oksigen]] amarga kawruhé marang asam kuwat mung winates ing asam-asam okso lan amarga panjenengané ora mengertèni komposisi sabeneré saka asam-asam halida, HCl, HBr, lan HI. Ya Lavoisier kang mènèhi jeneng oksigen saka tembung basa Yunani[[Yunani]] sing artiné "pambentuk asam". Sawisé unsur klorin[[Klorin]], bromin[[Bromin]], lan iodin[[Iodin]] kaidhèntifikasi lan ora anané oksigen ing asam-asam halida[[Halidi]] tinemu déning Sir [[Humphry Davy]] taun [[1810]], dhéfinisi déning Lavoisier kasebut kudu ditinggalaké. Kimiawan Inggris[[Inggris]] ing wektu iku, kalebu Humphry Davy[[Humphry Davy]], duwé keyakinan yèn kabèh asam ngandhung [[hidrogen]]. Kimiawan Swedia[[Swedia]] Svante Arrhenius banjur ~~nggunaaké~~nggunakaké landhesan iki kanggo ngembangaké dhéfinisiné bab asam. Panjenengané nelaaké téoriné taun [[1884]]. Ing taun [[1923]], [[Johannes Nicolaus Brønsted]] saka Denmark lan [[Martin Lowry]] saka Inggris nelaaké dhéfinisi protonik asam-basa sing banjur dikenal kanthi jeneng rong èlmuwan iki. Dhéfinisi sing luwih umum diajokaké déning [[Lewis]] ing taun kang padha, njelasaké réaksi asam-basa minangla prosès transfer pasangan èlèktron. == Panggunaan asam == Asam duwé sapérangan kagunaan. Asam asring digunaaké kanggo ngilangi karat saka logam ing prosès sing disebut [[Pengawetasaman\|"pengawetasaman" (''pickling'')]]. Asam bisa digunaaké minangka èlèktrolit ing njeron [[batré]] [[sel teles]], kaya [[asam sulfat]] sing digunaaké ing njeron [[batré mobil]]. Ing awaké manungsa lan sapérangan kéwan, [[asam klorida]] arupa pérangan saka [[asam lambung]] sing disekresiaké ing njeron [[lambung]] kanggo mbantu mecah [[protein]] lan [[polisakarida]] uga ngubah proenzim [[pepsinogen]] sing inaktif dadi enzim [[pepsin]]. Asam uga digunaaké minangka [[katalis]]; umpamané, asam sulfat akèh banget digunaaké ing prosès [[alkilasi]] nalika gawé ~~bensin~~bènsin. == Pirsanana uga == * [[~~Téori~~Téyori réaksi asam-basa]] * [[Asam sulfat]] * [[Udan asam]]

Asem: Béda antara owahan