Tetanduran ngembang: Béda antara owahan

'''Tetanduran wiji katutup''' ('''Magnoliophyta''' utawa '''Angiospermae''', diwaca ''angiosperme'' kanthi "e" pungkasan diwaca dawa) utawa '''tetanduran ngembang''' iku klompok paling akèh jinisé saka [[tetanduran]] sing urip ing dharatan. Jenengé dijupuk saka ciriné sing paling khas, ya iku ngasilaké alatpiranti [[réproduksi]] wewangun [[kembang]] utawa amarga bakal [[wiji]]né kabungkus déning karpela utawa godhong woh. Ciri sing paling keri iki mbédaaké saka klompok [[tetanduran wewiji]] liyané: Gymnospermae utawa [[tetanduran wiji kabukak]].

Jeneng '''Angiospermae''' dijupuk saka panggandhéngan rong tembung [[basa Yunani]] kuna: αγγειον (''aggeion'', "panyangga" utawa "pangreksa") lan σπερμα (''spérma'', "wiji") sing dikenalaké déning Paul Hermann taun [[1690]]. Ing sabagéan gedhé sistem taksonomi modhérn, klompok iki saiki manggon ing [[takson]] minangka [[divisio|divisi]] lan migunaakémigunakaké jeneng klompok (ya iku magnolia) sing nunjukaké kabèh ciri-ciri khasé: '''Magnoliophyta''', nanging klasifikasi paling anyar adhedhasar [[APG]] mapanaké ing sawijining [[klade]] sing ora duwé takson resmi.

[[Stamen]] utawa benang sari adoh luwih énthéng tinimbang [[organ]] kanthi fungsi sarupa ing tetanduran wiji kabukak (ya iku [[strobilus]]). Benang sari wus ngalami évolusi supaya bisa adaptasiadhaptasi karo [[panyerbukan|penyerbuk]] lan kanggo nyegah [[pembuahan]] dhéwé. Adaptasi nuju arah iki uga miyaraké jangkauan ruang uripé.

Pawangunan [[endosperma]] ing wiji iku ciri khas Angiospermae sing ndhukung banget tumrap adaptasiadhaptasi amarga nglengkapi [[embrio (tetanduran)|embrio]] utawa [[thukulan]] kanthi cadhangan panganan ing perkembangané. Endosperma sacara [[fisiologi tetanduran|fisiologis]] uga nambah kuwat daya serep wiji tumrap hara sing diperloaké tetanduran enom ing perkembangané.

Ing sistem taksonomi modhérn, klompok tetanduran ngembang dipapanaké ing manéka warna takson. Saliyané Angiospermae, klompok iki disebut uga '''Anthophyta''' ("tetanduran kembang"). [[Sistem Wettstein]] lan [[Sistem Engler]] mapanaké Angiospermae ing tingkat sub[[divisio]]. [[Sistem Reveal]] nglebokaké kabèh tetanduran ngembang ing subdivisio [[Magnoliophytina]], nanging ing èdhisi terusané misahaké dadi [[Magnoliopsida]], [[Liliopsida]], lan [[Rosopsida]]. [[Sistem Takhtajan]] lan [[sistem Cronquist]] nglebokaké klompok iki ing njeron tingkat divisio kanthi jeneng Magnoliophyta. [[Sistem Dahlgren]] lan [[sistem Thorne (1992)]] migunaakémigunakaké jeneng Magnoliopsida lan mapanaké ing tingkat kelas. Saiki, sistem klasifikasi sing paling pungkasan, kaya [[sistem APG]] (1998) lan [[sistem APG II]] (2003), ora ndadèaké manèh minangka sawijining klompok takson dhéwé nanging minangka sawijining [[klade]] tanpa [[jeneng botani]] resmi kanthi jeneng ''angiosperms'' (sistem iki migunaakémigunakaké jeneng-jeneng basa Inggris utawa diinggrisaké kanggo jeneng-jeneng ora resmi).

Klasifikasi internal klompok iki ngalami akèh owah-owahan. Sistem [[Klasifikasi Cronquist]] (1981) isih akèh dipigunaaké nanging wiwit dipitakonaké keakuratané saka sisih [[filogenifilogèni]] mliginé amarga matentangan karo asil-asil panylidikan [[biologi molekular|molekular]]. Kesepakatan umum bab kepriyé tetanduran ngembang diklumpukaké wiwit tercapai wiwit asil "[[Angiosperm Phylogeny Group]]" (APG) diwetokaké taun [[1998]] lan dianyaraké (''update'') ing taun [[2003]] minangka Sistem [[Klasifikasi APG II]].<ref name=APG2>{{cite journal|journal=Botanical Journal of the Linnean Society|volume=141|pages=399–436|author=Angiosperm Phylogeny Group|year=2003|title=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG II|url=http://www.blackwell-synergy.com/links/doi/10.1046/j.1095-8339.2003.t01-1-00158.x/full/|doi=10.1046/j.1095-8339.2003.t01-1-00158.x}}</ref>

Sistem Cronquist mbagi tetanduran ngembang dadi rong klompok: [[Magnoliopsida]] lan [[Liliopsida]]. Jeneng pemeri liya sing diidinaké ing Pasal 16 [[ICBN]] iku [[Dicotyledoneae]] (dikotil) lan [[Monocotyledoneae]] (monokotil) adhedasar sajarah lan nunjukaké sawijining ciri sing cukup gampang kanggo diamati sanajan ora mesthi mangkono: tetanduran dikotil nduwèniduwé loro [[kotiledon|godhong lembaga]] éwadéné tetanduran monokotil nduwèniduwé siji godhong lembaga.

Sistem APG, sing migunaakémigunakaké konsèp [[kladistika]] lan akèh migunaakémigunakaké [[metode panglompokan (statistika)|metode panglompokan]] statistika (''clustering'') sarta nglebokaké data-data molekular, ngéntuki manawa monokotil arupa klompok [[filogenifilogèni|monofiletik]] utawa holofiletik, lan dijenengi ''[[Monocotyledoneae|monocots]]'' (wangun jamak saka ''monocot''), nanging dikotil pranyata ora (disebut minangkasinebut klompok asifat [[parafiletik]]). Sanajan mangkono ana klompok gedhé dikotil sing monofiletik sing dijenengi ''[[eudicots]]'' utawa ''tricolpates''. Jeneng ''eudicot'' ateges "dikotil sejati" amarga nunjukaké ciri-ciri sing biasabiyasa dinyataaké minangka ciri khas dikotil, kaya ta kembang kanthi papat utawa lima [[petal|mahkota kembang]] lan papat utawa lima [[sepal|kelopak kembang]]. Sisa saka pamisahan iki, sing tetep parafiletik, biasabiyasa dijenengi ''[[paleodicots]]'' (''paleo-'' ateges "purba" utawa "kuno") kanggo nggampangaké panyebutan.

Panylidikan migunaakémigunakaké filosofi filogenifilogèni nganti saiki wus nemoaké wolung klompok utama ing tetanduran ngembang, ya iku ''monocots'', ''eudicots'', [[Amborellales]], [[Nymphaeales]], [[Austrobileyales]], [[Chloranthales]], [[Ceratophyllales]], lan [[magnoliids]]. Gegandhengan ing antarané siji lan sijiné nganti saiki isih terus dislidiki.

Kasepuluh suku ing ndhuwur nyakup manéka warna jinis tetanduran penting ing kauripan manungsa, ing babagan [[tetanèn]], [[kahutanan]] lan [[indhustri]]. Suku suket-suketan cetha arupa suku paling penting amarga ngasilaké manéka warna sumber energiènergi [[pangan]] kanggo manungsa lan [[kéwan]] saka [[pantun|pari]], [[gandum]], [[jagung]], [[jawawut|jelai]], [[haver]], [[jawawut]], [[tebu]], sarta [[sorgum]]. Suku polong-polongan manggon ing papan paling penting nomer loro, minangka sumber [[protein]] nabati lan [[sayuran]] utama lan manéka warna peran budaya liya (kayu, pewarna, lan racun). Suku nilam-nilaman anggotané akèh tetanduran sing ngasilaké lenga atsiri lan bahan [[rempah-rempah|obat-obatan]].

* [http://www.news.harvard.edu/gazette/1999/12.16/angiosperms.html Oldest Known Flowering Plants Identified By Genes], William J. Cromie, Harvard Gazette, [[16 DesemberDhésèmber]], 1999.