Hiyu: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: punah → cures, Menungsa → Manungsa, spesies → spésies (4)
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: alat → piranti, daftar → pratélan (2), Daftar → Pratélan, hubungan → gayutan, meter → mèter, nduwèni → duwé (3), umumé → lumrahé
Larik 24:
}}
 
'''Iwak hiyu''' utawa uga diarani '''iwak cucut''' iku saklompok ([[superordo]] '''Selachimorpha''') [[iwak]] mawa krangka [[balung enom]] sing pepak <ref name="Budker">{{cite book| last= Budker|first=Paul|title=The Life of Sharks|publisher=Weidenfeld and Nicolson| location=London| date=1971| id= SBN 297003070}}</ref> lan awak sing [[ramping]]. Hiyu ambegan kanthi migunakané limang bolongan [[insang]] (sok-sok enem utawa pitu, gumantung spesiesé) ing sisih kiwa lan tengen ndhasé, utawa diwiwiti rada mburi endhas. Awakéhiyu dilapisi kulit ''dermal denticles'' kanggo ngreksa kulité saka karusakan, saka [[parasit]], lan kanggo nambah [[dinamika banyu]].<ref name="Budker" /> Hiyu nduwèniduwé sapérangan larik untu sing bisa gumanti.
 
Hiu nyakup spésies sing gedhéné saukuran tlapak tangan [[hiyu pigmi]], ''Euprotomicrus bispinatus'', sawijining spésies saka laut jero sing dawané mung 22&nbsp;cm, nganti [[hiyu paus]], ''Rhincodon typus'', iwak paling gedhé, sing tambah gedhé nganti watara 12&nbsp;metermèter lan sing, kaya [[iwak paus]], mung mangan [[plankton]] liwat alatpiranti panyaring ing cangkemé. [[Hiyu banteng]], ''Carcharhinus leucas'', iku hiyu sing paling misuwur saka sapérangan spésies sing mbluru ing banyu laut uga ing banyu tawar (jinis iki tinemu ing [[Tlaga Nikaragua]], ing [[Amérika Tengah]]) lan ing [[delta kali|delta-delta]].<ref>{{cite book| last=Allen| first=Thomas B. |date=1999| title=The Shark Almanac|location=New York| publisher=The Lyons Press |id= ISBN 1-55821-582-4}}</ref>
 
Iwak hiu iki iwak kang angèl bisa mbédakaké werna.<ref name="internet1">[http://tekno.liputan6.com/berita/201101/316626/ternyata_hiu_tak_bisa_bedakan_warna tekno.liputan6.com] ''Ternyata hiu tidak bisa bedakan warna'' (Kaundhuh tanggal 7 Juli 2011)</ref> Asil panalitèn saka Australia, kanthi tèknik micro-spectrophotometry, ya iku kanthi fokus marang sèl rétina kang ana 17 jinisé iwak hiyu sing kasil kecekel ana segara Queensland lan Australia Kulon.<ref name="internet1"/>
Larik 37:
{{main| Ciri-ciri fisik hiyu}}
=== Krangka ===
[[Krangka]] hiyu béda banget dibandhingaké karo [[iwak duwé balung|iwak-iwak duwé balung]] kaya ta upamané iwak [[kod]], amarga kagawé saka [[balung enom]], sing ènthèng banget lan lentuk, senadyan balung enom ing iwak-iwak hiyu sing luwih tuwa sok-sok sapérangan bisa [[kalsifikasi|ngapur]], saéngga marakaké luwih atos lan luwih mèmper balung. [[Rahang]] hiyu manéka rupa lan dikira wis ngalami évolusi saka rongga insang sing sepisanan. Rahang iki ora nempel ing [[cranium]] lan nduwèniduwé deposit mineral tambahan sing mènèhi kekuwatan sing luwih gedhé.<ref>{{cite book| last = Hamlett| first = W. C.| title = Sharks, Skates and Rays: The Biology of Elasmobranch Fishes| publisher = Johns Hopkins University Press| date = 1999|id= ISBN 0-8018-6048-2}}</ref>
 
Hiyu umumélumrahé suwé anggoné diwasa sacara seksual lan ngasilaké sithik banget keturunan tinimbang iwak-iwak liyané sing dipanèn. Iki wis marakaké prihatin para biologiwan. Saliyané iku uga amarga ningkaté upaya sing dilakoni kanggo nyekel iwak hiyu nganti tekan seprene saéngga akèh spésies sing saiki dianggep kaancam cures.
 
Sapérangan organisasi, kaya ta upamané [[Shark Trust]], ngakokaké kampanye kanggo matesi panangkepan hiyu.
 
== Hiyu ing mitologi ==
Hiyu pinunjul banget ing [[mitologi Hawaii]]. Ana carita-carita ngenani manungsa hiyu sing nduwèniduwé rahang hiyu ing mburiné. Manungsa hiyu iku bisa malih wangun antarané hiyu lan manungsa ing wektu-wektu sing dikarepaké. Sawijining tema umum ing carita-carita iki ya iku yèn manungsa-manungsa hiyu iki bakal mèngetaké wong-wong sing teka ing pesisir yèn ing papan iku ana hiyuné. Wong-wong sing teka ing pesisir iku bakal nggeguyu lan nglirwaké pèngetan-pèngetan mau lan bakal tetep mbluru, lan amarga nglirwaké pepènget mau mila wong-wong mau banjur dipangan déning manungsa hiyu sing padha karo sing mènèhi pepènget supaya ora mudhun menyang banyu.
 
Mitologi Hawaii uga ngandhut akèh [[déwa]] hiyu. Wong-wong percaya yèn hiyu iku panjaga samodra, lan hiyu-hiyu mau disebut Aumakua:<ref>{{cite web | url=http://www.sacred-texts.com/pac/hm/hm32.htm|title=Hawaiian Mitologi|accessdate=13 Sept. 2006}}</ref>
Larik 54:
* '''Kane'apua''' – Sing paling umum, dhèwèké diyakini minangka sedulur lanangé Pele lan Kamohoali'i. Dhèwèké iku déwa sing seneng nganggo dolanan wong sing ngakokaké akèh tindakan kapahlawanan, kalebu ngleremaké loro bukit legendaris sing jaré tabrakan saéngga ngancuraké prau-prau sing ngupaya bisa liwat.
* '''Kawelomahamahai'a''' – Asalé manungsa, dhèwèké banjur dimalihaké dadi hiyu.
* '''Keali'ikau 'o Ka'u''' – Dhèwèké iku sepupuné Pele lan anak lanangé Kua. Dhèwèké disebut pangreksa rakyat Ka'u. Dhèwèké tau nganakaké hubungangayutan karo sawijining Kenya manungsa, sing nglairaké sawijining hiyu ijo.
* '''Kua''' – iki déwa hiyu sing utama saka rakyat Ka'u, lan diyakini arupa nenek moyang rakyat Ka'u.
* '''Kuhaimoana''' – Dhèwèké iku sedulur lanangé Pele lan dedunung ing pulo Ka'ula. Dawané jaré 55&nbsp;m lan arupa bojoné Ka'ahupahau.
Larik 68:
 
== Uga delengen ==
* [[DaftarPratélan hiyu]]
* [[Iwak Epé]]
 
Larik 103:
* [http://www.sharkology.com Sharkology]
* [http://www.onewhale.com/sharks.htm Shark cartoons]
* [http://www.elasmo-research.org/research/checklist_res.htm Daftar mutakhir saka kabèh spesies hiyu sing dingertèni] Iki dudu daftarpratélan resmi, mungel mung daftarpratélan sing luwih mutakir tinimbang liyané.
* [http://bite-back.com Bite-Back.com]
* [http://www.sharkattackfile.net Global Shark Attack File]