Indhonésia: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: mujudaké → minangka, Negara → Nagara (2)
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: pérangan saka → péranganing, terjemahan → pertalan (2), pedunungé → sing ndunungi (2), padunungé → sing ndunungi (3), pamarèntahan → pamaréntahan (2), Padunungé → Sing ndunungi, padunung → sing ndunungi (8), dipè...
Larik 100:
'''Indonésia''', resmine '''Républik Indonésia''' ([[basa Indonésia]]: ''Republik Indonesia''), iku sawijining [[nagara berdaulat]] [[Pratélaning nagara transkontinéntal|transkontinéntal]] dumunung mligi ing [[Asia Kidul-Wétan]] karo sawetara wilayah ing [[Oséania]]. Dumunung ing antarané [[Samodra Hindia]] lan [[Samodra Pasifik|Pasifik]], iku nagara [[kapuloan]] paling gedhé ing donya, kanthi punjul [[Pratélaning pulo ing Indonésia|telulas èwu pulo]].<ref name="NG-Indonésia-Island">{{cite news| title = Hanya ada 13.466 Pulau di Indonésia | date = 8 Fébruari 2012 | work = National Geographic Indonésia | url=http://nationalgeographic.co.id/berita/2012/02/hanya-ada-13466-pulau-di-indonesia | language = Indonésia}}</ref><ref>"The Naming Procedures of Indonésia's Islands", ''Tenth United Nations Conference on the Standardization of Geographical Names'', New York, 31 July – 9 August 2012, United Nations Economic and Social Council</ref> Indonésia nduwé kira-kira populasi liwat 258 yuta wong lan [[Pratélaning nagara miturut cacah jiwa|nomer papat nagara paling akèh populasiné ing donya]], nagara [[Bangsa Austronésia|Austronésia]] paling akèh populasiné, uga [[Islam miturut nagara|nagara mayoritas Muslim]] paling akèh populasiné. Pulo paling padhet sa donya [[Jawa]] ngandhut punjul setengah saka populasi.
 
Wangun pamaréntahan republik Indonésia kalebu [[Majelis Permusyawaratan Rakyat|législatur]] lan [[Présidhèn Indonésia|Présidhèn]] kapilih. Indonésia duwé [[Pratélan provinsi ing Indonésia|34 provinsi]], kang lima duwe status administratif mirunggan. Kutha krajan lan paling akèh pedunungésing ndunungi yakuwi [[Jakarta]]. Nagara duwé tapel wates karo [[Papua Nugini]], [[Timor Wétan]], lan [[Malaysia]] [[Malaysia Wétan|sisih wétan]]. Nagara tanggané kalebu [[Singapura]], [[Filipina]], [[Australia]], [[Palau]], lan wilayah [[India]] [[Kapuloan Andaman lan Nicobar]]. Indonésia iku sawijining anggota pangadeg [[ASEAN]] lan anggota saka ékonomi utama [[G-20]]. Ékonomi Indonésia iku [[Pratélaning nagara miturut PDB (nominal)|peringkat 16]] PDB nominal donya lan [[Pratélaning nagara miturut PDB (PPP)|paling gedhé ka-8]] PDB ing [[Paritas daya tuku|PPP]].
 
Kapuloan Indonésia wis wilayah wigati ing padagangan wiwit ing paling ing abad kaping 7, nalika [[Sriwijaya]] lan banjur mengko [[Majapahit]] dagang karo [[Tiongkok]] lan [[India]]. Panguwasa lokal nggunakaké modhèl budaya, agama lan pulitik manca saka awal abad [[Masèhi]], lan karajan [[Hindhu]] lan [[Buda]] ngrembaka. [[Sajarah Indonésia]] wis diprabawai déning kakuwasan manca kepincut karo sumber daya alam Indonésia. Pedagang [[Muslim]] lan sarjana [[Sufi]] nggawa [[Islam ing Asia Kidul-Wétan|Islam]] kang saiki dominan,<ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=Ma38W_8unrUC|title=Islam in Indonésia: Contrasting Images and Interpretations|first1=Jajat|last1=Burhanudin|first2=Kees van|last2=Dijk|date=31 January 2013|publisher=Amsterdam University Press|via=Google Books}}</ref><ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=nr3DuQKDfRYC|title=Indonésia: A Global Studies Handbook|first=Florence|last=Lamoureux|date=1 January 2003|publisher=ABC-CLIO|via=Google Books}}</ref> sawetara kakuwasan Eropah nggawa [[Kristen]] lan perang siji liyané kanggo monopoli dagang ing [[Kapuloan Maluku]] ing [[Jaman Penjelajahan]]. Sawisé telung lan setengah abad [[Indhiya Nèderlan|kolonialisme Walanda]] wiwit [[Pulo Ambon|Amboina]] lan [[Batavia, Indhiya Nèderlan|Batavia]], lan pungkasanipun kabèh [[Kapuloan Indonésia|kapuloan]] kalebu [[Timor]] lan [[Papua Kulon]], ing kaping diselani déning kakuwasan [[Portugis]], [[Prancis]] lan [[Inggris]], Indonésia [[Révolusi Nasional Indonésia|mardika]] sawisé [[Perang Donya II]]. Sajarah Indonésia kang wis wiwit ora tenang, karo tantangan bencana alam, [[Pembantaian ing Indonésia 1965-66|rojo pati massa]], [[Korupsi ing Indonésia|korupsi]], [[Pratélaning gerakan separatis aktif ing Asia#Indonésia|separatisme]], [[Éra Pasca-Soeharto|prosès démokratisasi]], lan pèriode saka owah-owahan ékonomi kanthi rikat.
 
Indonésia dumadi saka atusan [[Klompok ètnis ing Indonésia|golongan ètnis]] lan [[Basa-basa ing Indonésia|linguistik]] asli. Klompok ètnis paling gedhé – lan dominan ing pulitik – ya iku [[Wong Jawa|Jawa]]. [[Idèntitas nasional]] wis dikembangaké, dikukuhaké déning [[basa nasional]], karagaman etnik, pluralisme agama ing populasi mayoritas Muslim, lan sajarah kolonial lan kraman marang iku. Sesanti nasional Indonésia, ''"Bhinneka Tunggal Ika"'' ("séjé-séjé nanging ajeg manunggal"), nuduhaké karagaman sing minangka nagara. Sanajan populasi gedhé lan wilayah padhet pedunungésing ndunungi, Indonésia duwé wilayah jembar ara-ara samun sing ndhukung [[karagaman hayati]] tingkat paling dhuwur kaping pindho ing donya. Indonésia duwé sumber daya alam kalubèran kaya [[lenga]] lan [[gas bumi]], [[timah]], [[tembaga]] lan [[emas]]. Pertanian mligi mrodhuksi [[beras]], [[tèh]], [[kopi]], [[rempah-rempah]] lan [[karèt]]. Partner dagang utama Indonésia ya iku [[Jepang]], [[Amérika Sarékat]] lan nagara tangga [[Singapura]], [[Malaysia]] lan [[Australia]].
 
==Étimologi==
{{further|Jeneng Indonésia}}
Jeneng ''Indonésia'' asalé saka terjemahanpertalan Yunani saka ''[[Kali Sindu]]'' lan tembung ''nèsos'', tegesé "pulo Indhiya".<ref name = "EcoSeas1">{{cite book | last = Tomascik | first = T | author2=Mah, JA|author3=Nontji, A|author4=Moosa, MK |title = The Ecology of the Indonesian Seas&nbsp;– Part One | publisher = Periplus Editions | year = 1996 | location = Hong Kong | isbn = 962-593-078-7}}</ref> Jeneng kuwi wis ana ing abad kaping 18, adoh sadurungé Indonésia mardika.<ref name = "indoety">{{cite news | last=Anshory |first=Irfan |title=Asal-usul Nama Indonésia |publisher=Pikiran Rakyat |date= 16 August 2004 | url = http://www.pikiran-rakyat.com/cetak/0804/16/0802.htm |accessdate=5 October 2006|archiveurl = https://web.archive.org/web/20061215190155/http://www.pikiran-rakyat.com/cetak/0804/16/0802.htm |archivedate = 15 December 2006|deadurl=yes|language=id}}</ref> Ing taun 1850, [[George Windsor Earl]], sawijining [[étnologi|étnolog]] Inggris, ngajokaké istilah ''Indunesians''—lan, pilihané, ''Malayunesians''—kanggo pedunung ing "Kapuloan Indhiya utawa Kapuloan Malayu".<ref name="JIAEA_1">{{cite journal |last=Earl |first= George SW |title=On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations |journal= Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA) |year=1850 |page = 119}}</ref> Ing publikasi kang padha, muridé Earl, [[James Richardson Logan]], nggunakaké ''Indonésia'' minangka sinonim kanggo ''Kapuloan Indhiya''.<ref name="JIAEA_3">{{cite journal |last=Logan |first= James Richardson | title = The Ethnology of the Indian Archipelago: Embracing Enquiries into the Continental Relations of the Indo-Pacific Islanders | journal = Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA) |year=1850 |pages=4:252–347}}</ref><ref>{{cite journal |last=Earl |first=George SW |title= On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations |journal= Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA) |year=1850 |pages= 254, 277–8}}</ref> Nanging, akadhemisi Walanda nulis ing publikasi Indhiya Wétan padha wegah nggunakaké ''Indonésia''. Nanging, padha nggunakaké istilah ''Kapuloan Malayu'' (''Maleische Archipel''); ''Indhiya Nèderlan'' (''Nederlandsch Oost Indië''), luwih kondhang ''Indië''; ''Wétan'' (''de Oost''); lan ''Insulinde''.<ref name = "Kroef">{{cite journal |title = The Term Indonésia: Its Origin and Usage |journal= Journal of the American Oriental Society |author = Justus M van der Kroef | volume = 71 | issue = 3 | pages = 166–71 | year = 1951 | doi =10.2307/595186 |jstor=595186}}</ref>
 
Sawisé 1900, jeneng ''Indonésia'' dadi luwih umum ing lingkungan akademik njaba Nèderlan, lan golongan nasionalis Indonésia migunakaké kuwi kanggo èksprèsi pulitik.<ref name = "Kroef" /> [[Adolf Bastian]], saka Universitas Berlin, mopulèrke jeneng kuwi liwat bukuné ''Indonesien oder die Inseln des Malayischen Archipels, 1884–1894''. Pelajar Indonésia kang pisanan nggunakaké jeneng iki ya iku [[Ki Hajar Dewantara|Suwardi Suryaningrat]] (Ki Hajar Dewantara), nalika ngedegaké kantor berita ing Nèderlan sing jenengé ''Indonesisch Pers-bureau'' ing 1913.<ref name="indoety"/>
Larik 158:
Indonésia iku nagara paling jembar ing [[Asia Kidul-Wétan]] sing ketata sajeroning provinsi-provinsi, wektu iki dumadi saka 34 [[provinsi]], lima ing antarané arupa laladan istiméwa. Saben provinsi duwé badan legislatur lan gubernur. Provinsi dipérang dadi [[kabupatèn]] lan [[kutha]], sing dipérang manèh dadi [[kacamatan]] lan manèh dadi [[kalurahan]] lan [[désa]].
 
Provinsi [[Nanggroe Acèh Darussalam]], [[DKI Jakarta]], [[Yogyakarta|D.I. Yogyakarta]], [[Papua]], lan [[Papua Kulon]] duwé hak istiméwa legislatur sing luwiih gedhé lan tingkat otonomi sing luwih dhuwur saka pamaréntahan punjer tinimbang provinsi liyané. Contoné, pamaréntahan Nanggroe Acèh Darussalam duwé hak kanggo minangka sistem kukum dhéwé; ing taun 2003, Acèh wiwit ngukuhaké kukum [[Syariah]].<ref>{{cite journal |author=Michelle Ann Miller |title=The Nanggroe Acèh Darussalam law: a serious response to Acehnese separatism? |journal=Asian Ethnicity |volume=5 |issue=3 |url=http://www.ingentaconnect.com/content/routledg/caet/2004/00000005/00000003/art00005 |year=2004 |pages=333–351 |doi=10.1080/1463136042000259789}}</ref> Yogyakarta olèh status Laladan Khusus minangka pengakon marang peran wigati Yogyakarta sajeroning ndhukung sajeroning Revolusi.<ref>[[Dewan Perwakilan Rakyat]] (1999). Chapter XIV Other Provisions, Art. 122; {{PDFlink|[http://www.gtzsfdm.or.id/documents/archive/Law5_1974.pdf Indonésia Law No. 5/1974 Concerning Basic Principles on Administration in the Region]|146&nbsp;[[Kibibyte|KiB]]<!-- application/pdf, 149884 bytes -->}} (''versi terjemahanpertalan''). [[Présidhèn Indonésia]] (1974). Chapter VII Transitional Provisions, Art. 91</ref> [[Provinsi Papua]], nalika semana kasebut Irian Jaya, éntuk status otonomi mirunggan taun 2001.<ref>{{cite news |last1=Dursin |first1=Richel |last2=Yamin |first2=Kafil |title=Another Fine Mess in Papua |work=Editorial |pages= |language= |publisher=The Jakarta Post |date=18 November 2004 |url=http://www.infid.be/papua_mess.htm
|accessdate=2006-10-05}}; {{cite news |title=Papua Chronology Confusing Signals from Jakarta|publisher=The Jakarta Post |date=18 November 2004 |url=http://www.infid.be/papua_mess.htm#Papua%20Chronology%20Confusing%20Signals%20from%20Jakarta |accessdate=5 October 2006}}</ref> Jakarta minangka laladan mirunggan kutha krajan nagara. [[Timor Leste|Timor Portugis]] didadèkaké provinsi [[Timor Wétan]] sasuwéné 1976–1999, kang sabanjuré misah minangka rèferèndum dadi Nagara [[Timor Leste]].<ref>{{cite web |last1=Burr |first1=W. |last2=Evans |first2=M.L. |title=Ford and Kissinger Gave Green Light to Indonésia's Invasion of East Timor, 1975: New Documents Detail Conversations with Suharto |work=National Security Archive Electronic Briefing Book No. 62 |publisher=[[National Security Archive]], [[The George Washington University]], Washington, DC |date=6 December 2001 |url=http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB62/ |accessdate=17 September 2006}}</ref>
 
Larik 214:
Indonésia ana ing posisi antara 6º [[Lintang lor|LL]] – 11º [[Lintang kidul|LK]] lan 95º [[Bujur wétan|BW]] - 141º [[Bujur wétan|BW]], antara [[Samudra Pasifik]] lan [[Samudra Hindhia]], antara [[Bawana]] [[Asia]] lan Bawana [[Australia]], lan antara patemon 2 rangkeyan [[gunung|pagunungan]], ya iku Banjaran Pasifik lan Banjaran Mediteranian.
 
Indonésia nduwé luwih 18,000 pulo (watara 6000 ora dienggoni) kasebar ing sekitar [[khatulistiwa]], lan nduwé iklim [[tropika]]. Pulo sing paling padhet padunungésing ndunungi ya iku pulo [[Jawa]], saparo padunungsing ndunungi Indonésia ana ing pulo iki. Indonésia nduwé 5 pulo gedhé, ya iku: [[Jawa]], [[Sumatra]], [[Kalimantan]], [[Sulawesi]], lan [[Papua]].
 
Lokasi Indonésia uga ana ing pinggir [[lèmpèng tèktonik]] sing aktif kang ateges Indonésia asring kena [[lindhu]] lan uga [[tsunami]]. Indonésia uga nduwé akèh gunung geni, salah sijiné ya iku [[gunung Krakatau]] ing selat Sundha.
Larik 227:
Mitra dagang Indonésia paling gedhé ya iku [[Jepang]], [[Amérika Sarékat]] lan nagara-nagara tanggané ya iku [[Malaysia]], [[Singapura]] lan [[Australia]].
 
Indonésia nduwé akèh sumberdaya alam lan padunungsing ndunungi, nanging isih ngadhepi masalah kamiskinan sing sapérangan gedhéné disebabaké korupsi mligi ing pamarèntahanpamaréntahan.
 
Bank sentral Indonésia ya iku [[Bank Indonésia]].
Larik 234:
''Kanggo tulisan luwih pepak, pirsani [[Démografi Indonésia]]''
 
Yèn dideleng saklepasan, padunungsing ingndunungi Indonésia bisa dipèrangdipérang dadi loro. Ing sisih kulon, padunungésing ndunungi akèh saka [[suku Malayu]]. Ing sisih wétan akèh-akèhé saka [[suku Papua]] sing nduwé sesambungan karo [[kapuloan Melanesia]]. Akèh padunungsing ndunungi sing mratélakaké pérangan sakapéranganing suku sing luwih pramana, kang dipérang manut [[basa]] lan asal wewengkon, upamané [[Jawa]], [[Sundha]], [[Batak]].
 
[[Islam]] dadi agama mayoritas sing dianut udakara 87% padunungsing ndunungi Indonésia. Angka iki ndadèkaké Indonésia dadi nagara kanthi padunungwarga muslim paling akèh ing ndonya. Sisané ngugemi agama [[Protèstan]] (8,9%), [[Katulik]] (3%), [[Hindhu]] (1,8%), [[Buda]] (0,8%), lan liya-liyané (0,3%).
 
Akèh-akèhé padunungsing ndunungi Indonésia migunakaké basa wewengkoné dhéwé kanggo pocapan padinan, Éwasemana, [[basa Indonésia]] dadi basa resmi sing diajaraké ing sekolahan.
 
Sumrambahing padunungsing ndunungi Indonésia ora warata. PadunungéSing ndunungi mundhak matikel-tikel kanthi angka sing dhuwur. Pulo Jawa sing aling padhet padunungésing ndunungi, lan uga dadi punjering pamarèntahanpamaréntahan. Pulo [[Jawa]] iba vital lan strategis lan kudu digatèkaké temenan. Padunung Indonésia sing manggon anèng pulo-pulo sisih lor luwih sithik, tinimbang nagara-nagara kaya ta [[Jepang]], [[Cina]] lan [[India]].
 
== Budaya ==