Tetanduran ngembang: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
→‎Ciri-ciri khas: éjaan, replaced: jantan → lanang (3), betina → wadon (2)
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: klompok → golongan (21), sejati → sajati (2)
Larik 15:
}}
 
'''Tetanduran wiji katutup''' ('''Magnoliophyta''' utawa '''Angiospermae''', diwaca ''angiosperme'' kanthi "e" pungkasan diwaca dawa) utawa '''tetanduran ngembang''' iku klompokgolongan paling akèh jinisé saka [[tetanduran]] sing urip ing dharatan. Jenengé dijupuk saka ciriné sing paling khas, ya iku ngasilaké piranti [[réproduksi]] wewangun [[kembang]] utawa amarga bakal [[wiji]]né kabungkus déning karpela utawa godhong woh. Ciri sing paling keri iki mbédaaké saka klompokgolongan [[tetanduran wewiji]] liyané: Gymnospermae utawa [[tetanduran wiji kabukak]].
 
Jeneng '''Angiospermae''' dijupuk saka panggandhéngan rong tembung [[basa Yunani]] kuna: αγγειον (''aggeion'', "panyangga" utawa "pangreksa") lan σπερμα (''spérma'', "wiji") sing dikenalaké déning Paul Hermann taun [[1690]]. Ing sabagéan gedhé sistem taksonomi modhérn, klompokgolongan iki saiki manggon ing [[takson]] minangka [[divisio|divisi]] lan migunakaké jeneng klompokgolongan (ya iku magnolia) sing nunjukaké kabèh ciri-ciri khasé: '''Magnoliophyta''', nanging klasifikasi paling anyar adhedhasar [[APG]] mapanaké ing sawijining [[klade]] sing ora duwé takson resmi.
 
== Ciri-ciri khas ==
 
Tetanduran ngembang dibedaaké saka klompokgolongan liya adhedhasar [[kladistika|apomorfi]] (ciri-ciri kawarisaké) sing khas dikembangaké déning klompokgolongan iki. Kabèh ciri-ciri iki ana ing pérangan reproduktif. Ciri-ciriné ya iku:
 
* Kembang
 
Kembang dadi penciri sing paling nyata lan mbédaaké saka klompokgolongan tetanduran wewiji liyané. Kembang mbantu klompokgolongan tetanduran iki miyaraké kemampuan [[évolusi]] lan lungkang (ruang urip utawa ''niche'') [[ékologi]]sé saéngga marakaké cocog banget kanggo urip ing dharatan.
 
* Benang sari
Larik 41:
* Ukuran gametofit wadon karéduksi sanget
 
Kaya ing gametofit lanang, ukuran gametofit wadon uga sangat berkurang dadi mung pitung sel lan kareksa ing njero [[bakal wiji]]. Ukuran sing saya cilik iki mbantu nyepetaké perkembangan urip tetanduran. Mung klompokgolongan Angiospermae sing duwé prilaku [[tetanduran sausum|sausum]] ing prosès kauripané. Prilaku iki marakaké gampang banget njlajah lungkang sing adoh luwih wiyar.
 
* Endosperma
Larik 53:
Ing awalé, jeneng Angiospermae dimaksudaké déning Paul Hermann (1690) kanggo kabèh tetanduran sing ngembang kanthi wiji sing kabungkus ing kapsula, lan ditentangaké karo Gymnospermae minangka tetanduran sing ngembang kanthi woh ''achene'' utawa duwé karpela kawilah. Ing pangertèné, kabèh woh utawa bagéané dianggep wiji lan "kabukak". Rong istilah iki dipigunaaké déning [[Carolus Linnaeus]] kanthi pangertèn sing padha nanging digunaaké minangka jeneng-jeneng saka kelas Didynamia.
 
Nalika [[Robert Brown]] ing taun [[1827]] nemoaké bakal wiji sing bener-bener kabukak ing [[sikas]] lan [[tetanduran runjung]], panjenengané mènèhi jeneng Gymnospermae kanggo rong klompokgolongan tetanduran iki. Taun [[1851]] [[Wilhelm Hofmeister]] nemoaké owah-owahan sing dumadi ing [[kanthong embrio]] saka tetanduran ngembang ([[penyerbukan]] dhobel). Asil panemon iki ndadèaké Gymnospermae minangka kelas sing bener-bener béda saka dikotil, lan istilah Angiospermae wiwit diterapaké kanggo kabèh tetanduran wewiji sing dudu rong klompokgolongan sing disebutaké Robert Brown. Pangertèn pungkasan iki sing isih bertahan nganti saiki.
 
Ing sistem taksonomi modhérn, klompokgolongan tetanduran ngembang dipapanaké ing manéka warna takson. Saliyané Angiospermae, klompokgolongan iki disebut uga '''Anthophyta''' ("tetanduran kembang"). [[Sistem Wettstein]] lan [[Sistem Engler]] mapanaké Angiospermae ing tingkat sub[[divisio]]. [[Sistem Reveal]] nglebokaké kabèh tetanduran ngembang ing subdivisio [[Magnoliophytina]], nanging ing èdhisi terusané misahaké dadi [[Magnoliopsida]], [[Liliopsida]], lan [[Rosopsida]]. [[Sistem Takhtajan]] lan [[sistem Cronquist]] nglebokaké klompokgolongan iki ing njeron tingkat divisio kanthi jeneng Magnoliophyta. [[Sistem Dahlgren]] lan [[sistem Thorne (1992)]] migunakaké jeneng Magnoliopsida lan mapanaké ing tingkat kelas. Saiki, sistem klasifikasi sing paling pungkasan, kaya [[sistem APG]] (1998) lan [[sistem APG II]] (2003), ora ndadèaké manèh minangka sawijining klompokgolongan takson dhéwé nanging minangka sawijining [[klade]] tanpa [[jeneng botani]] resmi kanthi jeneng ''angiosperms'' (sistem iki migunakaké jeneng-jeneng basa Inggris utawa diinggrisaké kanggo jeneng-jeneng ora resmi).
 
=== Pambagéan internal (taksonomi) ===
 
Klasifikasi internal klompokgolongan iki ngalami akèh owah-owahan. Sistem [[Klasifikasi Cronquist]] (1981) isih akèh dipigunaaké nanging wiwit dipitakonaké keakuratané saka sisih [[filogèni]] mliginé amarga matentangan karo asil-asil panylidikan [[biologi molekular|molekular]]. Kesepakatan umum bab kepriyé tetanduran ngembang diklumpukaké wiwit tercapai wiwit asil "[[Angiosperm Phylogeny Group]]" (APG) diwetokaké taun [[1998]] lan dianyaraké (''update'') ing taun [[2003]] minangka Sistem [[Klasifikasi APG II]].<ref name=APG2>{{cite journal|journal=Botanical Journal of the Linnean Society|volume=141|pages=399–436|author=Angiosperm Phylogeny Group|year=2003|title=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG II|url=http://www.blackwell-synergy.com/links/doi/10.1046/j.1095-8339.2003.t01-1-00158.x/full/|doi=10.1046/j.1095-8339.2003.t01-1-00158.x}}</ref>
 
Sistem Cronquist mbagi tetanduran ngembang dadi rong klompokgolongan: [[Magnoliopsida]] lan [[Liliopsida]]. Jeneng pemeri liya sing diidinaké ing Pasal 16 [[ICBN]] iku [[Dicotyledoneae]] (dikotil) lan [[Monocotyledoneae]] (monokotil) adhedasar sajarah lan nunjukaké sawijining ciri sing cukup gampang kanggo diamati sanajan ora mesthi mangkono: tetanduran dikotil duwé loro [[kotiledon|godhong lembaga]] éwadéné tetanduran monokotil duwé siji godhong lembaga.
 
Sistem APG, sing migunakaké konsèp [[kladistika]] lan akèh migunakaké [[metode panglompokan (statistika)|metode panglompokan]] statistika (''clustering'') sarta nglebokaké data-data molekular, ngéntuki manawa monokotil arupa klompokgolongan [[filogèni|monofiletik]] utawa holofiletik, lan dijenengi ''[[Monocotyledoneae|monocots]]'' (wangun jamak saka ''monocot''), nanging dikotil pranyata ora (sinebut klompokgolongan asifat [[parafiletik]]). Sanajan mangkono ana klompokgolongan gedhé dikotil sing monofiletik sing dijenengi ''[[eudicots]]'' utawa ''tricolpates''. Jeneng ''eudicot'' ateges "dikotil sejatisajati" amarga nunjukaké ciri-ciri sing biyasa dinyataaké minangka ciri khas dikotil, kaya ta kembang kanthi papat utawa lima [[petal|mahkota kembang]] lan papat utawa lima [[sepal|kelopak kembang]]. Sisa saka pamisahan iki, sing tetep parafiletik, biyasa dijenengi ''[[paleodicots]]'' (''paleo-'' ateges "purba" utawa "kuno") kanggo nggampangaké panyebutan.
 
Panylidikan migunakaké filosofi filogèni nganti saiki wus nemoaké wolung klompokgolongan utama ing tetanduran ngembang, ya iku ''monocots'', ''eudicots'', [[Amborellales]], [[Nymphaeales]], [[Austrobileyales]], [[Chloranthales]], [[Ceratophyllales]], lan [[magnoliids]]. Gegandhengan ing antarané siji lan sijiné nganti saiki isih terus dislidiki.
 
== Karagaman jinis lan manfaat ==
Larik 72:
[[Spesies|Jinis]] tetanduran ngembang diprakiraaké watara 250.000 tekan 400.000 <ref>{{cite journal|author=Thorne, R. F.|url=http://www.ingentaconnect.com/content//iapt/tax/2002/00000051/00000003/art00009|title=How many species of seed plants are there?|journal=Taxon|volume=51|pages=511–522|year=2002|doi=10.2307/1554864}}></ref>
<ref>{{cite journal|author=Scotland, R. W. & Wortley, A. H.|url=http://www.ingentaconnect.com/content/iapt/tax/2003/00000052/00000001/art00011|title=How many species of seed plants are there?|journal=Taxon|volume=52|pages=101–104|year=2003|doi=10.2307/3647306}}</ref>
<ref>{{cite journal|author=Govaerts, R.url=http://www.ingentaconnect.com/content/iapt/tax/2003/00000052/00000003/art00016|title=How many species of seed plants are there? - a response|journal=Taxon|volume=52|issue=3|pages=583–584|year=2003|doi=10.2307/3647457}}</ref> sing bisa diklumpokaké nganti paling sithik 402 [[familia|suku]] (adhedhasar taksiran ing Sistem APG II). Sistem APG 1998 nelaaké ana 462 suku. Monokotil nyakup sekitar 23% saka kabèh spésies lan "dikotil sejatisajati" (''eudicots'') nyakup 75% saka kabèh spésies.
 
Sepuluh gedhé suku tetanduran miturut akèhé jinis ya iku: