Révisi kala 3 Oktober 2017 04.56 besut Top4Bot (parembugan \| pasumbang) Bot 352.737 suntingan →‎top: éjaan, replaced: sanésipun → sanèsipun ← Besutan sadurungé		Révisi kala 3 Fèbruari 2018 05.59 besut wurungaké Top4Bot (parembugan \| pasumbang) Bot 352.737 suntingan →‎top: ganti isi, replaced: ananging → nanging, Ananging → Nanging Besutan sawisé →
Larik 18: [[Gambar:Bundésarchiv Bild 183-S13651, Fritz Haber.jpg\|thumb\|right\|Fritz Haber]] '''Fritz Haber''' ([[1868]]-[[1934]]) miyos wonten ing daerah [[Breslau]], (rumiyin dumunung wonten ing [[Jerman]] ~~ananging~~nanging sapunika mlebet wewengkon [[Polen]]) dan wiwit saking taun [[1886]] dumugi taun [[1891]] piyambakipun sinau wonten ing [[Universitas Heidelberg]] kaliyan [[Robert Bunsen]], wonten ing [[Universitas Berlin]] wonten ing salebeting kelompok [[A.W. Hoffmann]], lan wonten ing Universitas Teknik Charlottenburg (sapunika [[Universitas Teknik Berlin]]) kaliyan [[Carl Liebermann]]. Piyambakipun palakrama kaliyan [[Clara Immerwahr]] rikala taun [[1901]]. Sadérnégipun miwiti karier akademinipun piyambak, Haber makarya babagan bisnis kimia bapakipun lan wonten ing [[ETH Zürich\|Institut Teknologi]] ing [[Zürich]] kaliyan [[Georg Lunge]]. Sadangunipun masa punika wonten ing [[Karlsruhe]] saking taun [[1894]] dumugi taun [[1911]] Haber lan [[Carl Bosch]] ngembangaken [[prosès Haber]], ingkang minangka pambentukan [[katalis]] [[amonia]] saking [[hidrogen]] lan [[nitrogen]] atmosfer ing ngandhap kahanan suhu lan tekanan tinggi. Wonten ing taun [[1918]], piyambakipun pikantuk Bebungah Nobel Kimia kanggé karyanipun. Prosès Haber-Bosch minangka tonggak sajarah wonten ing babagan kimia indhustri, amargi misahaken produksi produk nitrogen, kados pupuk, bahan peledak lan tetedhan kimia, saking deposit alam, mliginipun [[sodium nitrat]] ('Caliche'), ing pundi nagara [[Chili]] minangka penghasil utama. Kawontenan ndadak saking pupuk nitrogen ingkang mirah dipunpuji kanthi nyegah [[malapetaka Malthus]], utawi krisis penduduk.<ref>http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1918/haber-bio.html</ref> Piyambakipun ugi aktif wonten ing panalitén reaksi [[pembakaran]], pemisahan [[emas]] saking toya laut, prabawa [[adsorpsi]], lan [[elektrokimia]]. Sapérangan ageng pedamelanipun saking taun [[1911]] dumugi [[1933]] dipuntindakaken piyambak wonten ing Institut kanggé Fisika lan Elektrokimia wonten ing [[Berlin]]-[[Dahlem]]. Haber minangka peran utama wonten ing pengembangan "perang kimia" wonten ing PD I. Pérangan kerjanipun kalebet pengembangan topeng gas kaliyan penyaring absorban. Perang gas wonten ing PD I inggih punika, wonten ing sapérangan bab, perang para kimiawan, kanthi Haber ''prang tandhing'' kaliyan pamenang Nobel Kimia asal Perancis [[Victor Grignard]]. Garwanipun nolak pedamelanipun babagan gas beracun lan langkung milih bunuh dhiri kaliyan senjata dinasipun sabibaripun piyambakipun njagi panganggoan kapisanan [[klorin]] wonten ing [[Ypres]].<ref>http://www.chemheritage.org/discover/online-resources/chemistry-in-history/themes/early-chemistry-and-gases/haber.aspx</ref> Sasampunipun PD I pungkas, Nobel Kimia dipunparingaken malih nalika taun [[1918]]. Panarimanipun inggih punika kimiawan anorganik Fritz Haber. Penghargaan punika mbok manawi paling kontroversial wonten ing sajarah Nobel Kimia. Prosès ammonia ingkang dipunpanggiaken Haber panci migunani tumrap agrikultur saperlu pendamelan pupuk. ~~Ananging~~Nanging prosesipun punika ugi dipun-ginakaken saperlu damel gas beracun nalika perang. Sejarawan Elizabeth Crawford nedahaken bilih Komite Nobel sajatosipun boten maringi penghargaan Nobel dhumateng Haber manawi wonten panyengkuyung internasional kanggé kandidat sanèsipun.<ref>http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/biography/Haber.html</ref> Wonten ing studinipun babagan gas beracun, Haber manggihaken gayutan matematika ingkang gampil antawising konsèntrasi (C) gas lan jumlah wekdal (t) ing pundi punika dipunhirup, nedahaken minangka C x t = k, ing pundi k inggih punika tetapan. Kanthi makaten, pembukaan wonten ing tingkat andhap gas sadangunipun masa panjang saged njalari akibat ingkang sami (tuladha: njalari séda) minangka pembukaan konsèntrasi inggil sadangunipun wekdal ingkang cekak. Hubungan punika dipunkenal minangka kaidah Haber. Haber mbéla perang gas saking dakwaan bilih punika boten kagungan perikemanusiaan, ngendika bilih tilar donya, kantha cara punapa kemawon ingkang dipunmedalaken. Wonten ing taun [[1920]]-an, piyambakipun ngembangaken pembentukan gas sianida [[Zyklon B]], ingkang dipun-ginakaken minangka [[insektisida]].<ref>http://www.nndb.com/people/884/000092608/</ref>

Fritz Haber: Béda antara owahan