Switserlan: Béda antara owahan
Konten dihapus Konten ditambahkan
c →Konfèdherasi Switserlan Kuno: clean up, replaced: khususe → khususé using AWB |
c ngganti tembung, replaced: netral → nétral (2), Netral → Nétral using AWB |
||
Larik 79:
}}
'''Konfèdherasi Switserlan''' utawa sajeroning basa [[Latin]] '''Confoederatio Helvetica''', ya iku [[nagara]] [[fédheral|fèdheral]] ing [[Éropah Tengah]] kang wewatesan karo [[Jerman]], [[Prancis]], [[Italia|Itali]], [[Liechtenstein]] lan [[Austria|Ostenrik]]. Switserlan iku nagara kang sapérangan gedhé wewengkoné dumadi saka Pegunungan [[Alpen]]. Switserlan misuwur minangka [[
Switserlan kapérang dadi 26 [[Kanton ing Swiss|kanton]], sing nem kanton dianggap minangka "saparo kanton" amarga kawiwitan saka pisahé telung kanton, lan dhampaké mung ana sakwakil ing Dewan Nagara. Kutha karajan nagara iki [[Bern]]. Kutha-kutha wigati liyané ya iku [[Zurich]], kutha gedhé dhéwé ing Switserlan (kang dinobataké minangka kutha kang duwé kualitas urip paling apik ing donya nalika taun
Larik 116:
Saka taun [[1353]], telung [[kanton]] kang asli wisdigabungake karo [[Kanton Glaris|Glarus]] lan [[Kanton Zug|Zug]] lan nagara-nagara kutha [[Kanton Luzern|Luzern]], [[Zurigo]] lan [[Kanton Bern|Bern]] kanggo nggawé "Konfèdherasi Kuno" saka 8 nagara kang ana nganti tekan pungkasané [[abad kaping 15]]. Ekspansi iku ndadèkaké peningkatan kekuasaan lan kemakmuran fédherasi iku. Saka taun [[1460]], konfederasi iku ngatur sapérangan akèh wewengkon kidul lan kulone [[Rhein]] nganti tekan [[Alpen|Pegunungan Alpen]] lan [[Pegunungan Jura|Jura]], khususé sawisé menang saka Wangsa Habsburg ([[Pertempuran Sempach]] lan Näfels), déning Charles ''sang Pemberani'' saka Burgundia sasuwene taun [[1470-an]], lan kasilan serdadu sewaan Switserlan. Menange Switserlan ing [[Perang Swabia]] marang [[Liga Swabia]] [[Kaisar Romawi Suci|Kaisar]] [[Maximilian I, Kaisar Romawi Suci|Maximilian I]] ing taun [[1499]] nganti tekan kamardhikan ''de facto'' saka [[Kekaisaran Romawi Suci]].
Konfèdherasi Switserlan Kuno wiséntuk réputasi minangka pilih tandhing marang perang-perang kang pisanan mau, nanging ekspansi fédherasi ngalami kamunduran ing taun [[1515]] amarga kalahe Switserlan ing Pertempuran Marignano, kang mungkasi jaman "heroik" ing sajarah Switserlan. Kasile Reformasi Zwingli ing pirang-pirang kanton ndadèkaké perang antar-kanton ing taun [[1529]] lan [[1531]] (Kappeler Kriege). Durung ana 100 taun sabanjuré, ing taun [[1648]], ing [[Prajanjian Westfalen]], nagara [[Éropah]] ngakoni kamardhikane Switserlan saka Kekaisaran Romawi Suci lan [[nagara
Sasuwene jaman modhèren ing sajarah Switserlan, otoritarianisme kang lagi ngrembaka ing kulawarga patrisiat lan krisis keuangan nalika Perang Tiga Puluh Tahun, marakake perang tani Switserlan taun [[1653]]. Kanthi latar wuri perjuangan iki, konflik antarané kanton [[Katulik]] lan [[Protèstan]] sansaya ndadi, ndadèkaké sikara ing Pertempuran Villmergen nalika taun [[1656]] lan [[1712]].
Larik 137:
Sasuwene [[Perang Donya II]], rencana serangan disiapake déning Jerman,<ref>''Let's Swallow Switzerland'' déning Klaus Urner (Lexington Books, 2002).</ref> nanging Switserlan ora tau diserang. Switserlan bisa tetem mardhika liwat gabungan pencegahan militèr, konsesi ékonomi menyang Jerman, lan nasib apik amarga prastawa kang luwih gedhé sasuwene perang ngenteni misi iku. Percobaan déning Parté Nazi Switserlan sing cilik kareben ana [[Anschluss]] déning Jerman, gagal total. Pers Switserlan ngkritik yèn Reich Kaping Telu, asring gawé mangkel pimpinane. Nalika dipandhegani Jenderal Henri Guisan, mobilisasi massal angkatan militan ditumindakake. Strategi militèr Switserlan owah saka salah siji pertahanan statis ing winatesan kanggo nglindhungi jantung ékonomi dadi strategi pergeseran jangka dawa kaorganisasi lan panarikan marang kalungguhan kang kuwat lan terbekali kanthi apik ing dhuwur Pegunungan Alpen kang misuwur kanthi sesebutan Réduit. Switserlan dadi markas wigati kanggo mata-mata pihak kekarone sasuwene konflik lan asring dadi penengah komunikasi antarané Blok Poros lan [[Sakuthu]].
Dol tinuku Switserlan diblokir déning Sakuthu lan Blok Poros. Kerja sama ékonomi lan tambahan utangan marang Reich Kaping Telu akèh maceme miturut invasi kang dirasakaké, lan anané mitra dagang liyané. Konsesi puncake seminggu sawisé jaringan KA wigati ngliwati Prancis Vichy diperparah ing taun [[1942]], marakake Switserlan dikupengi déning Sakuthu. Sadawane dalan perang, Switserlan nahan punjul 300.000 pengungsi, 104.000 prajurit asing, diinternir miturut Hak lan Kuwajiban Blok
== Kanton ==
| |||