Lintang: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
→‎Kawanguné lintang: anyar, replaced: nyebabaké → njalari
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
ganti isi, replaced: sing → kang (20)
Larik 1:
[[Gambar:Srengenge.jpg|thumb|right|200px|Srengéngé, lintang paling cedhak]]
'''Lintang''' iku benda langit singkang bisa mancaraké [[cahya]] dhéwé. Miturut [[ngèlmu]] [[astronomi]], dhéfinisi lintang ya iku: Kabèh benda masif (duwé [[massa]] antarané 0,08[[0,08]] nganti 200[[200]] [[massa]] [[srengéngé]]) singkang bisa mbangkitaké [[ènergi]] liwat prosès réaksi [[fusi nuklir]]. Dadi [[lintang katai putih]] lan [[lintang netron]] singkang wis ''mati'' tetep bisa diarani lintang. Lintang paling cedhak karo [[Bumi]] ya iku [[srengéngé]] singkang leté ± 149,680,000 [[kilomèter]], banjur lintang [[Proxima Centauri]] ing [[rasi lintang]] [[Centaurus]], leté ± 4 [[taun cahya]].
 
== Evolusi ==
Struktur, évolusi, lan nasib akir sawijining lintang banget diprabawai déning massané. Saliyané iku, komposisi kimia uga mèlu njupuk peran sajeroning skala singkang luwih cilik.
 
=== Kawanguné lintang ===
Lintang kawangun sajeroning [[awan molekul]]; ya iku laladan [[médhium antarlintang]] singkang wiyar kanthi karapetan singkang dhuwur (sanajan isih kurang rapet yèn dibandhingaké karo sawijining ''[[vacuum chamber]]'' singkang ana ing Bumi). Awan iki akèh-akèhé kapérang saka [[hidrogen]] kanthi watara 23–28% [[helium]] lan sapérangan persèn èlemèn abot. Komposisi elemen sajeroning awan iki ora owah akèh wiwit prastawa [[nukleosintesis Big Bang]] nalika awal [[alam semesta]].
 
[[Gravitasi]] njupuk peran wigati banget sajeroning prosès pawangunan lintang. Pawangunan lintang diwiwiti kanthi ora stabilé gravitasi ing njero awan molekul singkang bisa duwé massa èwonan tikelé saka srengéngé. Kaorastabilan iki asring dipicu déning gelombang kejut saka [[supernova]] utawa tumbukan antarané rong [[galaksi]]. Sepisan waé sawijining wewengkon nggayuh [[kerapetan]] matéri singkang nyukupi sarat dumadiné [[instabilitas Jeans]], awan mau wiwit runtuh ing sangisoré gaya gravitasiné dhéwé.
 
Adhedasar sarat instabilitas Jeans''instabilitas jeans'', lintang ora kawangun dhéwé-dhéwé, nanging sajeroning golongan singkang asalé saka sawijining karuntuhan ing sawijining awan molekul singkang gedhé, banjur kapecah dadi konglomerasi individual. Babagan iki didhukung déning pangamatan ing ngendi akèh lintang singkang umuré padha kagabung sajeroning gugus utawa asosiasi lintang.
 
Nalika awan runtuh, bakal dumadi konglomerasi individual saka lebu lan gas singkang padhet singkang diarani [[globula Bok]]. Globula Bok iki bisa duwé massa nganti kaping 50 massa srengéngé. Runtuhé globula njalari karapetan tambah. Ing prosès iki ènergi gravitasi diowahi dadi ènergi panas saéngga suhu mundhak. Nalika awan protolintang iki nggayuh [[kasetimbangan hidrostatik]], sawijining [[protolintang]] bakal kawangun ing intiné. [[Lintang pra dhèrèt utama]] iki asring dikupengi déning [[piringan protoplanet]]. Pangerutan utawa karuntuhan awan molekul iki mangan wektu nganti puluhan yuta taun. Nalika paningkatan suhu ing inti protolintang nggayuh kisaran 10 yuta kelvin, hidrogen ing inti 'kobong' dadi helium sajeroning sawijining réaksi termonuklir. Réaksi nuklir ing njero inti lintang nyedhiakaké cukup ènergi kanggo njaga tekanan ing pusat saéngga prosès pangerutan mandheg. Protolintang saiki miwiti kauripan anyar minangka lintang [[dhèrèt utama]].
 
=== Dhèrèt utama ===
Lintang ngentèkaké watara 90% umuré kanggo ngobong hidrogen sajeroning réaksi fusi singkang ngasilaké helium kanthi suhu lan tekanan singkang dhuwur banget ing intiné. Ing fase iki lintang ditélakaké ada sajeroning [[dhèrèt utama]] lan diarani lintang katai.
=== Akir sawijining lintang ===
Nalika kandhutan [[hidrogen]] ing téras lintang entèk, téras lintang saya cilik lan mbébasaké akèh panas lan manasaké lapisan njaba lintang. Lapisan njaba lintang singkang isih akèh [[hidrogen]] ngembang lan salin warna [[abang]] singkang diarani [[lintang raseksa abang]] singkang ukurané bisa nganti kaping 100 saka ukuran srengéngé sadurungé mbentuk lintang kerdil putih. Manawa lintang mau ukurané luwih gedhé tinimbang [[srengéngé]], lintang mau bakal mbentuk [[superraseksa abang]]. Superraseksa abang iki banjur mbentuk [[nova]] utawa [[supernova]] lan banjur mbentuk [[lintang neutron]] utawa [[bolongan ireng]].
 
[[Kategori:Astronomi]]