Tetanduran ngembang: Béda antara owahan

'''Tetanduran wiji katutup''' ('''Magnoliophyta''' utawa '''Angiospermae''', diwaca ''angiosperme'' kanthi "e" pungkasan diwaca dawa) utawa '''tetanduran ngembang''' iku golongan paling akèh jinisé saka [[tetanduran]] singkang urip ing dharatan. Jenengé dijupuk saka ciriné singkang paling khas, ya iku ngasilaké piranti [[réproduksi]] wewangun [[kembang]] utawa amarga bakal [[wiji]]né kabungkus déning karpela utawa godhong woh. Ciri singkang paling keri iki mbédaaké saka golongan [[tetanduran wewiji]] liyané: Gymnospermae utawa [[tetanduran wiji kabukak]].

Jeneng '''Angiospermae''' dijupuk saka panggandhéngan rong tembung [[basa Yunani]] kuna: αγγειον (''aggeion'', "panyangga" utawa "pangreksa") lan σπερμα (''spérma'', "wiji") singkang kawanuhaké déning Paul Hermann taun [[1690]]. Ing sabagéan gedhé sistem taksonomi modhérn, golongan iki saiki manggon ing [[takson]] minangka [[divisio|divisi]] lan migunakaké jeneng golongan (ya iku magnolia) singkang nunjukaké kabèh ciri-ciri khasé: '''Magnoliophyta''', nanging klasifikasi paling anyar adhedhasar [[APG]] mapanaké ing sawijining [[klade]] singkang ora duwé takson resmi.

Tetanduran ngembang dibedaaké saka golongan liya adhedhasar [[kladistika|apomorfi]] (ciri-ciri kawarisaké) singkang khas dikembangaké déning golongan iki. Kabèh ciri-ciri iki ana ing pérangan reproduktif. Ciri-ciriné ya iku:

Kembang dadi penciri singkang paling nyata lan mbédaaké saka golongan tetanduran wewiji liyané. Kembang mbantu golongan tetanduran iki miyaraké kemampuan [[évolusi]] lan lungkang (ruang urip utawa ''niche'') [[ékologi]]sé saéngga marakaké cocog banget kanggo urip ing dharatan.

[[Gametofit]] lanang singkang karéduksi sanget (ana ing [[serbuk]] sari lan mung kapérang saka telung [[sel (biologi)|sèl]]) mbiyantu sanget ngurangi wektu antarané [[panyerbukan]], nalika serbuk sari tekan ing organ wadon, lan [[pambuahan]]. Wektu normal antarané rong tahap mau racaké 12-24 jam. Ing Gymnospermae wektu singkang diperloaké kanggo perkara mau bisa nganti setaun.

[[Karpela]] utawa godhong woh rapet mbungkus [[bakal wiji]] utawa ovulum, saéngga nyegah pambuahan singkang ora dikarepaké. Sel spérma bakal dikontrol déning [[putik]] kanggo mbuahi [[sèl endhog]] (''ovum''). Sawisé pambuahan, karpela lan sapérangan jaringan ing sekitaré uga bakal tumuwuh dadi [[woh]]. Woh duwé fungsi adaptif kanthi ngreksa wiji saka [[perkecambahan]] singkang ora dikarepaké lan mbantu prosès panyebaran nuju wewengkon singkang luwih wiyar.

Kaya ing gametofit lanang, ukuran gametofit wadon uga sangat berkurang dadi mung pitung sel lan kareksa ing njero [[bakal wiji]]. Ukuran singkang saya cilik iki mbantu nyepetaké perkembangan urip tetanduran. Mung golongan Angiospermae singkang duwé prilaku [[tetanduran sausum|sausum]] ing prosès kauripané. Prilaku iki marakaké gampang banget njlajah lungkang singkang adoh luwih wiyar.

Pawangunan [[endosperma]] ing wiji iku ciri khas Angiospermae singkang ndhukung banget tumrap adhaptasi amarga nglengkapi [[embrio (tetanduran)|embrio]] utawa [[thukulan]] kanthi cadhangan panganan ing perkembangané. Endosperma kanthi [[fisiologi tetanduran|fisiologis]] uga nambah kuwat daya serep wiji tumrap hara singkang diperloaké tetanduran enom ing perkembangané.

Ing awalé, jeneng Angiospermae dimaksudaké déning Paul Hermann (1690) kanggo kabèh tetanduran singkang ngembang kanthi wiji singkang kabungkus ing kapsula, lan ditentangaké karo Gymnospermae minangka tetanduran singkang ngembang kanthi woh ''achene'' utawa duwé karpela kawilah. Ing pangertèné, kabèh woh utawa bagéané dianggep wiji lan "kabukak". Rong istilah iki dipigunaaké déning [[Carolus Linnaeus]] kanthi pangertèn singkang padha nanging digunaaké minangka jeneng-jeneng saka kelas Didynamia.

Nalika [[Robert Brown]] ing taun [[1827]] nemoaké bakal wiji singkang bener-bener kabukak ing [[sikas]] lan [[tetanduran runjung]], panjenengané mènèhi jeneng Gymnospermae kanggo rong golongan tetanduran iki. Taun [[1851]] [[Wilhelm Hofmeister]] nemoaké owah-owahan singkang dumadi ing [[kanthong embrio]] saka tetanduran ngembang ([[penyerbukan]] dhobel). Asil panemon iki ndadèaké Gymnospermae minangka kelas singkang bener-bener béda saka dikotil, lan istilah Angiospermae wiwit diterapaké kanggo kabèh tetanduran wewiji singkang dudu rong golongan singkang disebutaké Robert Brown. Pangertèn pungkasan iki singkang isih bertahan nganti saiki.

Ing sistem taksonomi modhérn, golongan tetanduran ngembang dipapanaké ing manéka warna takson. Saliyané Angiospermae, golongan iki karan uga '''Anthophyta''' ("tetanduran kembang"). [[Sistem Wettstein]] lan [[Sistem Engler]] mapanaké Angiospermae ing tingkat sub[[divisio]]. [[Sistem Reveal]] nglebokaké kabèh tetanduran ngembang ing subdivisio [[Magnoliophytina]], nanging ing èdhisi terusané misahaké dadi [[Magnoliopsida]], [[Liliopsida]], lan [[Rosopsida]]. [[Sistem Takhtajan]] lan [[sistem Cronquist]] nglebokaké golongan iki ing njeron tingkat divisio kanthi jeneng Magnoliophyta. [[Sistem Dahlgren]] lan [[sistem Thorne (1992)]] migunakaké jeneng Magnoliopsida lan mapanaké ing tingkat kelas. Saiki, sistem klasifikasi singkang paling pungkasan, kaya [[sistem APG]] (1998) lan [[sistem APG II]] (2003), ora ndadèaké manèh minangka sawijining golongan takson dhéwé nanging minangka sawijining [[klade]] tanpa [[jeneng botani]] resmi kanthi jeneng ''angiosperms'' (sistem iki migunakaké jeneng-jeneng basa Inggris utawa diinggrisaké kanggo jeneng-jeneng ora resmi).

Sistem Cronquist mbagi tetanduran ngembang dadi rong golongan: [[Magnoliopsida]] lan [[Liliopsida]]. Jeneng pemeri liya singkang diidinaké ing Pasal 16 [[ICBN]] iku [[Dicotyledoneae]] (dikotil) lan [[Monocotyledoneae]] (monokotil) adhedasar sajarah lan nunjukaké sawijining ciri singkang cukup gampang kanggo diamati sanajan ora mesthi mangkono: tetanduran dikotil duwé loro [[kotiledon|godhong lembaga]] éwadéné tetanduran monokotil duwé siji godhong lembaga.

Sistem APG, singkang migunakaké konsèp [[kladistika]] lan akèh migunakaké [[metode panglompokan (statistika)|metode panglompokan]] statistika (''clustering'') sarta nglebokaké data-data molekular, ngéntuki manawa monokotil arupa golongan [[filogèni|monofiletik]] utawa holofiletik, lan dijenengi ''[[Monocotyledoneae|monocots]]'' (wangun jamak saka ''monocot''), nanging dikotil pranyata ora (sinebut golongan asifat [[parafiletik]]). Sanajan mangkono ana golongan gedhé dikotil singkang monofiletik singkang dijenengi ''[[eudicots]]'' utawa ''tricolpates''. Jeneng ''eudicot'' ateges "dikotil sajati" amarga nunjukaké ciri-ciri singkang biyasa dinyataaké minangka ciri khas dikotil, kaya ta kembang kanthi papat utawa lima [[petal|mahkota kembang]] lan papat utawa lima [[sepal|kelopak kembang]]. Sisa saka pamisahan iki, singkang tetep parafiletik, biyasa dijenengi ''[[paleodicots]]'' (''paleo-'' ateges "purba" utawa "kuna") kanggo nggampangaké panyebutan.

<ref>{{cite journal|author=Govaerts, R.url=http://www.ingentaconnect.com/content/iapt/tax/2003/00000052/00000003/art00016|title=How many species of seed plants are there?-a response|journal=Taxon|volume=52|issue=3|pages=583–584|year=2003|doi=10.2307/3647457}}</ref> singkang bisa diklumpokaké nganti paling sithik 402 [[familia|suku]] (adhedhasar taksiran ing Sistem APG II). Sistem APG 1998 nelaaké ana 462 suku. Monokotil nyakup sakiwa-tengené 23% saka kabèh spésies lan "dikotil sajati" (''eudicots'') nyakup 75% saka kabèh spésies.

Kasepuluh suku ing ndhuwur nyakup manéka warna jinis tetanduran wigati ing kauripan manungsa, ing babagan [[tetanèn]], [[kahutanan]] lan [[indhustri]]. Suku suket-suketan cetha arupa suku paling wigati amarga ngasilaké manéka warna sumber ènergi [[pangan]] kanggo manungsa lan [[kéwan]] saka [[pantun|pari]], [[gandum]], [[jagung]], [[jawawut|jelai]], [[haver]], [[jawawut]], [[tebu]], sarta [[sorgum]]. Suku polong-polongan manggon ing papan paling wigati nomer loro, minangka sumber [[protéin]] nabati lan [[sayuran]] utama lan manéka warna peran budaya liya (kayu, pewarna, lan racun). Suku nilam-nilaman anggotané akèh tetanduran singkang ngasilaké lenga atsiri lan bahan [[rempah-rempah|usada]].