DNA: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
ganti isi, replaced: disebut → karan (2)
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
ganti isi, replaced: sing → kang (53)
Larik 1:
[[Gambar:ADN animation.gif|thumb|Struktur [[molekul]] DNA. Atom [[karbon]] warna ireng, [[oksigen]] abang, [[nitrogen]] biru, [[fosfor]] ijo, lan [[hidrogen]] putih.]]
'''Asem déoksiribonukleat''', luwih ditepungi minangka '''DNA''' ([[basa Inggris]]: '''''d'''eoxyribo'''n'''ucleic '''a'''cid''), iku sajinis [[asam nukleat]] singkang kagolong [[biomolekul]] utama panyusun [[bobot garing]] saben [[organisme]]. Ing [[sel (biologi)|sel]], DNA lumrahé ana ing [[inti sel]].
 
Peran DNA ing njeron sawijining sel iku minangka [[materi genetik]]; tegesé, DNA nyimpen cithak biru kanggo kabèh aktivitas sel. Iki lumaku umum kanggo saben [[organisme]]. Kejaba ing antarané singkang nyolok ya iku sapérangan jinis [[virus]] (lan virus ora kalebu organisme) kaya ta [[HIV]] (Human Immunodeficiency Virus).
 
== Struktur ==
DNA arupa [[polimèr]] singkang kapérang saka telung komponèn utama, ya iku gugus fosfat, gula deoksiribosa, lan basa nitrogen. Sawijining unit [[monomer]] DNA singkang kapérang saka telung komponèn mau dijenengi [[nukleotida]], saéngga DNA kagolong minangka ''polinukleotida''.
 
Ranté DNA ambané 22–24 [[Ångström|Å]], sauntara dawané saunit nukleotida 3,3 Å<ref>{{cite journal | author = Mandelkern M, Elias J, Eden D, Crothers D | title = The dimensions of DNA in solution | journal = J Mol Biol | volume = 152 | issue = 1 | pages = 153-61 | year = 1981 | id = PMID 7338906}}</ref>. Sanajan unit monomèr iki cilik banget, DNA bisa duwé jutaan nukleotida singkang karoncé kaya ranté. Contoné, kromosom gedhé dhéwé ing manungsa kapérang saka 220 yuta nukleotida<ref>{{cite journal | author = Gregory S, ''et. al.'' | title = The DNA sequence and biological annotation of human chromosome 1 | journal = Nature | volume = 441 | issue = 7091 | pages = 315-21 | year = 2006 | id = PMID 16710414}}</ref>.
 
[[Gambar:DNA As Structure Formula (Indonésian).PNG|thumb|400px|Struktur roncé komplemèntèr DNA nedahaké pasangan basa (adenin karo timin lan guanin karo sitosin) singkang mbentuk DNA roncèn dhobel.]]
Wrangka utama roncèn DNA kapérang saka gugus [[fosfat]] lan [[gula]] singkang selang-seling. Gula ing DNA iku gula [[pentosa]] (nduwé karbon lima), ya iku 2-deoksiribosa. Rong gugus gula kagandhèng karo fosfat liwat [[talènan fosfodiester]] antarané atom karbon angka telu ing cincin sawijining gula lan atom karbon angka lima ing gula liyané. Salah siji béda utama DNA lan RNA iku gula panyusuné; gula RNA iku [[ribosa]].
 
DNA kapérang saka rong lèr lawé singkang silih mluntu mbentuk struktur [[heliks|heliks dhobel]]. Ing struktur heliks dhobel, orièntasi ranté nukleotida ing lawé sijiné walikan karo orièntasi nukleotida lawé liyané. Iki sinebut ''antiparalel''. Saben lawé kapérang saka wrangka utama, minangka struktur utama, lan basa nitrogen, singkang silih interaksi karo lawé DNA sijiné ing heliks. Rong lèr lawé ing heliks dhobel DNA disawijikaké déning talènan hidrogen antarané basa-basa singkang ana ing rong lawé mau. Papat basa singkang tinemu ing DNA ya iku [[adenin]] (dilambangaké A), [[sitosin]] (C, saka '''''c'''ytosine''), [[guanin]] (G), lan [[timin]] (T). Adenin tetalènan hidrogen karo timin, éwadéné guanin tetalènan karo sitosin.
 
== Fungsi biologis ==
=== Réplikasi ===
[[Gambar:Dna-split.png|thumb|Ing réplikasi DNA, ranté DNA anyar diwangun adhedhasar urutan nukleotida ing DNA singkang ditikelaké.]]
[[Réplikasi DNA|Réplikasi]] arupa prosès nikelaké DNA. Prosès réplikasi iki diperlokaké nalika sel arep [[Panyigaran sel|sigar dhiri]]. Ing saben sel, kejaba [[sel gamèt]], panyigaran dhiri kudu dikanthèni réplikasi DNA supaya kabèh sel turunan nduwé informasi genetik singkang padha. Dhasaré, prosès réplikasi manfaataké kasunyatan yèn DNA kapérang saka rong ranté lan ranté sijiné arupa "konjugat" saja ranté pasangané. Kanthi tembung liya, kanthi mangertèni susunan sawijining ranté, mila susunan ranté pasangan bisa kanthi gampang diwangun. Ana sapérangan téyori singkang nyoba njelasaké kepriyé prosès réplikasi DNA iki dumadi. Salah situ téyori singkang paling populèr nelakaké yèn ing saben DNA anyar singkang diantuki ing akir prosès réplikasi; saranté tunggal arupa ranté DNA saka ranté DNA sadurungé, éwadéné ranté pasangané arupa ranté singkang gèk disintesis. Ranté tunggal singkang diantuk saka DNA sadurungé mau tumindak minangka "cithakan" kanggo nggawé ranté pasangané.
 
Prosès réplikasi merlokaké [[protéin]] utawa [[enzim]] pambiyantu; salah siji singkang paling wigati dikenal kanthi jeneng [[DNA polimerase]], singkang arupa enzim pambiyantu pambentukan ranté DNA anyar singkang arupa sawijining [[polimèr]]. Prosès réplikasi diwiwiti kanthi pambukakan roncèn dhobel DNA ing titik-titik tinentu ing sadawané ranté DNA. Prosès pambukakan ranté DNA iki dibiyantu déning sapérangan jinis protéin singkang bisa ngenali titik-titik mau, lan uga protéin singkang bisa mbukak pluntunan ranté DNA. Sawisé cukup ruang dumadi amarga pambukakan roncèn dhobel iki, DNA polimerase mlebu lan ngiket dhiri ing kaloro ranté DNA singkang wis kabukak kanthi lokal mau. Prosès pambukakan ranté dhobel mau dumadi dikanthèni karo gèsèring DNA polimerase ngetutaké arah mbukaké ranté dhobel. Monomèr DNA ditambahaké ing rong sisih ranté singkang mbukak saben DNA polimerase nggèsèr. Iki terus lumaku nganti kabèh ranté wus kapisah temenan.
 
Prosès réplikasi DNA iki arupa prosès singkang rumit nanging tliti. Prosès sintesis ranté DNA anyar nduwé sawijining mékanisme singkang nyegah dumadiné kaluputan panglebonan monomèr singkang bisa duwé akibat fatal. Amarga mékanisme iki kamungelan dumadineé kaluputan sintesis cilik banget. <!--Prosès réplikasi iki uga efisien.-->
 
=== Biosintesis protéin ===
Kabèh fungsi DNA gumantung marang interaksi karo protèin. Interaksi karo protèin iki bisa ora spésifik, utawa protèin bisa kaiket kanthi spésifik dadi larikan DNA (''DNA sequence'') dhéwé. Ensim uga bisa kaiket karo DNA, sajeroning bab iki polimèr singkang njiplak larikan dnasar DNA sajeroning transkipsi lan réplikasi DNA minangka bab singkang wigati.
 
== Panggunaan DNA ing tèknologi ==
Larik 30:
=== DNA ing forensik ===
{{utama|Sidikdriji genetika}}
[[Èlmu forensik|Èlmuwan forensik]] bisa migunakaké DNA singkang ana ing njeron [[getih]], [[semèn (biologi)|semèn utawa mani]], [[kulit]], [[idu]] utawa [[rambut]] singkang kari ing papan kadadèan kajahatan kanggo ngidhèntifikasi kacocogan marang wong singkang disujanani, sawijining prosès singkang karan [[fingerprinting genetika]] utawa pamrofilan DNA (''DNA profiling''). Ing pamrofilan DNA dawa rélatif saka pérangan DNA singkang dibalèni kaya [[short tandem repeats]] lan [[minisatelit]], dibandhingaké. Pamrofilan DNA dikembangaké ing taun [[1984]] déning genetikawan Inggris [[Alec Jeffreys]] saka [[Universitas Leicester]], lan sepisanan dipigunaaké kanggo ndakwa [[Colin Pitchfork]] ing taun [[1988]] ing kasus [[pepati Enderby]] ing [[Leicestershire]], [[Inggris]]. Akèh yurisdiksi mbutuhaké kadakwa saka kajahatan tinentu kanggo nyedhiyakaké sawijining conto DNA kanggo dilebokaké ing ''database'' komputer. Iki wis mbiyantu invèstigator ngrampungaké kasus suwé ing ngendi singkang nglakoni tindak kadurjanan ora diweruhi lan mung conto DNA singkang tinemu ing papan kadadèan (mligi ing kasus [[ruda peksa]] antarané wong singkang ora dikenal). Metodhe iki dadi salah siji tèknik paling dipercaya kanggo ngidhèntifikasi sawijining pelaku kadurjanan, nanging ora mesthi sampurna, upamané yèn ora ana DNA singkang bisa tinemu, utawa yèn papan kadadéan kena kontaminasi DNA saka akèh wong.
 
=== DNA ing komputasi ===
DNA nyekel peran wigati ing [[èlmu komputer]], minangka masalah risèt lan minangka sawijining cara komputasi.
 
Risèt ing [[algoritma panggolèkan string]], singkang nemu kadadèan saka urutan aksara ing njeron urutan aksara singkang luwih gedhé, dimotivasi sapérangan déning risèt DNA, ing ngendi algoritma iki dipigunaaké kanggo nggolèki urutan tinentu saka nukleotida ing sawijining urutan singkang gedhé. Ing aplikasi liyané kaya [[editor text]], malah algoritma prasaja kanggo masalah iki racaké nyukupi, nanging urutan DNA njalari algoritma-algoritma iki kanggo nedahaké sipat kasus-nyeraki-paling ala amarga gunggung cilik saka karakter singkang béda.
 
Téyori [[database]] uga wis kadayan déning risèt DNA, singkang nduwé masalah mirunggan kanggo nyèlèhaké lan manipulasi urutan DNA. Database singkang mligi kanggo risèt DNA karan [[database genomik]], lan kudu nangani sapérangan tantangan tèknis singkang unik singkang digandhèngaké karo operasi pambandhingan kira-kira, pambandhingan urutan, nggolèki pola singkang dibalèni, lan panggolèkan homologi.
 
== Sajarah ==
DNA sepisanan kasil dimurnèkaké ing taun 1868 déning èlmuwan Swiss [[Friedrich Miescher]] ing [[Tubingen]], [[Jerman]], singkang mènèhi jeneng ''nuclein'' kanthi dhasar panggonané ing njeron inti sel. Sanajan mangkono, panlitèn marang peranan DNA ing njeron sel anyar diwiwiti ing awal abad 20, bebarengan karo tinemu postulat genetika [[Gregor Mendel|Mendel]]. DNA lan [[protéin]] dianggep rong molekul singkang paling mungelaké minangka panggawa sipat genetis adhedhasar téyori mau.
 
Rong eksperimen ing dekade 40-an mbuktèkaké fungsi DNA minangka matèri genetik. Ing panlitèn déning [[Oswald Avery|Avery]] lan kanca-kancané, ekstrak saka sel bakteri singkang siji cabar n-[[transformasi|transform]] sel bakteri liyané kejaba yèn DNA ing ekstrak dijarké wutuh. Eksperimen [[Alfred Hershey|Hershey]] lan [[Martha Chase|Chase]] mbuktèkaké perkara singkang padha karo migunakaké [[panggolèk tilas radhioaktif]] (''radioactive tracers'').
 
Misteri singkang durung kapecahaké wektu iku ya iku: kepriyé struktur DNA supaya bisa ngayahi tugas minangka materi genetik? Pitakonan iki diwangsuli déning [[Francis Crick]] lan kolegané [[James Watson]] adhedhasar asil [[difraksi sinar-x]] DNA déning [[Maurice Wilkins]] lan [[Rosalind Franklin]]. Crick, Watson, lan Wilkins antuk ganjaran [[Nobel Kadhokteran]] ing taun 1962 saka panemon iki. Franklin, amarga wis séda ing wektu iku, ora bisa diparingi ganjaran iki.
 
== Uga delengen ==