Adolf Hitler: Béda antara owahan

'''Adolf Hitler''' ([[20 April]] [[1889]]-[[30 April]] [[1945]]) iku dhiktator ing donya singkang paling kejem. Dhèwèké tau mimpin nagara [[Jerman]] saka taun [[1933]] nganti [[1945]]. Hitler singkang ngadegaké parté [[NSDAP]] utawa ''[[Jerman Nazi|Nazi]]''. Banjur ing pamilihan umum ing taun [[1933]] Hitler bisa menang dadi Kanselir [[Jerman]]. Dhèwèké dadi misuwur amarga nduwé karep nguwasani sa-[[Éropah]] lan ngembangaké bangsa [[Jerman]] supaya sumebar. Hitler nganggep yèn [[Yahudi|wong Yahudi]] iku mungsuhé wong Jerman. Hitler iku singkang miwiti [[Perang Donya II]] ing [[Éropah]]. Nalika mimpin, akèh wong-wong singkang dianggep asor ing [[Éropah]] kaya ta wong [[Yahudi]], [[Slavia]], Gipsi lan sabanjuré ditumpes. Sing tiwas ing [[Perang Donya II]] iki, nganti puluhan yuta jiwa, kalebu enem yuta wong Yahudi.

Mèh kabèh biografi Hitler nudhuhaké prabédan gedhé antara paruh kapisan lan kapindho uripé. Nganti umur kira-kira 30 taun, Hitler iku dudu apa-apa, tanpa perspèktif mangsa ngarep, tilas prajurit [[Perang Donya I]] singkang gagal lan kuciwa tanpa sipat-sipat astamiwa. Nanging Hitler bisa dadi Kanselir Jerman lan dhiktator singkang nguwasani sa-Éropah ing wanci sawetara taun waé lan malahan dayané bisa ngungkuli para pamimpin sadurungé lan sawisé.

Adolf Hitler lair ing [[Braunau am Inn]], [[Austria]], minangka anak kaping papat saka anak enem. Bapakné Alois Hitler, (1837–1903), iku punggawa pabéyan. Ibuné Klara Pölzl, (1860–1907), iku bojo Alois singkang katelu. Nanging Klara iku isih sanak-seduluré, dadi supaya bisa kawin, dhèwèké kudu olèh dispènsasi saka [[Paus]] dhisik. Saka putra Alois lan Klara singkang enem cacahé, namung Adolf lan Paula singkang urip nganti diwasa. Bapané Hitler, uga nduwé anak lanang, Alois Jr lan anak wadon, Angela saka bojoné singkang kapindho.

Alois Hitler iku lair minangka bocah haram. Salawasé 39 taun, Alois nganggo jeneng ibuné Schicklgruber. Ing taun 1876, dhèwèké njupuk jeneng bapak kuwaloné, Johann Georg Hiedler. Jeneng iki ditulis Hiedler, Huetler, lan Huettler. Éjaan Hitler iku mbokmanawa salah tulisé sawijining juru tulis. Asal jeneng iki ya iku tembung Jermanik Hittler utawa singkang mèmper lan tegesé kurang luwih "singkang manggon ing gubug", "juru angon" utawa saka [[basa Slavik]] Hidlar lan Hidlarcek.

Propaganda sekuthu eksploitasi jeneng marga (jeneng kulawarga) asliné Hilter nalika ing Perang Donya II. Akèh pamflèt singkang disebar saka montor mabur ing kutha-kutha Jerman isiné ukara ''Heil Schicklgruber''. Nanging sajatiné kepriyé waé Hitler resmi lair minangka Hitler lan dhèwèké uga ana gandhèngané karo Hiedler liwat mbah putriné saka ibuné, Johanna Hiedler.

Jeneng ''Adolf'' iku asalé saka basa Jerman Dhuwur Kuna kanggo "sregala priyayi" (''Adel''=priyayi + ''wolf''=sregala). Dadi, salah sijiné peparabané Hitler iku Wolf utawa Herr Wolf, singkang wis dienggo ing dasawarsa 1920-an lan mligi namung dienggo déning kanca-kanca cedhaké (kaya ta ''Oom Wolf'' déning kulawarga Wagner) nganti ambruké ''Reich angka III''. Jenengé sawetara markas gedhé Hitler saindhenging Éropah uga nyandhang jeneng "sregala" (''Wolfsschanze'' "Susuh sregala" ing [[Prusia Wétan]], ''Wolfsschlucht'' "Jurang sregala" ing Prancis, ''Werwolf'' "Sregala siluman" ing Ukraina lan sabanjuré). Déning kanca cedhaké lan para waris, Hitler diarani "Adi".

Minangka bocah cilik, Hitler tau ngomong yèn dhèwèké kerep dipecuti bapakné. Taunan sawisé dhèwèké tau celathu marang sekretarisé: "Banjur aku tékad nduwé kekarepan ora arep nangis manèh yèn bapaku mecuti aku. Pirang dina sawisé iku, aku duwé kasempatan kanggo mbuktèkaké kekarepku. Ibuku, singkang wedi, mlayu ing ngarepe lawang. Aku dhéwé, meneng sinambi ngétung pecutan singkang kena ing bokongku."

Simbah kakungé Hitler saka bapakné kamungkinan gedhé iku saka Johann Georg Hiedler utawa [[Johann Nepomuk Hiedler]]. Ana gosip yèn Hitler iku mbokmanawa seprapat Yahudi lan mbahé wadon, Maria Schicklgruber, tau meteng nalika nyambut gawé dadi réwang ing salah sijining kulawarga Yahudi. Gosip-gosip iki minangka pulitik temtuné bisa ngakibataké dampak singkang gedhé kanggo Hitler singkang ndarbéni paham [[anti-sémitisme|anti-sémitik]] lan rasis. Mulané para lawan pulitik Hitler akèh singkang nyoba mbuktèkaké yèn dhèwèké iku nduwé keturunan Yahudi utawa Ceko. Sanajan gosip-gosip iki ora tau bisa dibuktèkaké, kanggo Hitler kabèh iki mènèhi alesan cukup kanggo nutupi asal-usulé. Miturut Robert G. L. Waite ing ''The Psychopathic God: Adolf Hitler'', Hitler banjur nglarang wong wadon Jerman nyambut gawé ing kulawarga Yahudi lan sawisé ''Anschluss'' utawa pancaplokan Austria, Hitler nggawé kutha klairan bapakné dadi papan latihan artileri. Waite celathu yèn olèhé Hitler kurang percaya dhiri iku luwih wigati tinimbang apa asal-usul Yahudiné bisa dibuktèkaké lawan-lawané apa ora.

Kulawarga Hitler kerep pindhah-pindhah, saka Braunau am Inn menyang Passau, Lambach, Leonding, lan Linz. Hitler nalika enom iku murid singkang pinter ing SD. Nanging nalika ing taun kapisan SMP (''Realschule'') ing Linz, dhèwèké gagal lan kudu ngulang manèh. Guru-guruné celathu yèn dhèwèké "ora nduwé karep nyambut gawé". Salah siji kanca sekolahé Hitler ing ''Realschule'' iku [[Ludwig Wittgenstein]], salah sijining filsuf paling wigati ing [[abad kaping 20]]. Sawijining buku déning Kimberley Cornish mènèhi kesan yèn konflik antara Hitler lan sawetara murid Yahudi, kaya ta Wittgenstein, iku mèlu mènèhi kagethingané Hitler marang wong Yahudi singkang pungkasané nggawé Hitler dadi anti-sémitik.

Hitler dhéwé kandha yèn kegagalané ing sekolah iku amarga dhèwèké mbaléla marang bapakné, singkang kepéngin supaya dhèwèké dadi punggawa pabéyan. Nanging Hitler sajatiné kepéngin dadi pelukis. Hitler mbésuk kandha yèn dhèwèké sajatiné iku seniman singkang ora dingertèni. Kepriyé waé, nalika Alois tilar donya ing 3 Januari 1903, préstasi Hitler ing sekolah ora dadi luwih apik. Mawa umur 16 taun, Hitler jebol saka sekolah tanpa ijazah.

Ing ''Mein Kampf'', Hitler kandha yèn tuwuhing rasa nasionalisme Jermané iku amarga nalika rumaja tau maca buku bapakné perkara [[Perang Prancis-Prusia]] singkang nggawé dhèwèké dadi mikir lan takon kena apa bapaké lan wong-wong Jerman Austria liyané ora mèlu perang mbéla Jerman wektu iku.

{{cquote|Tujuan perjalananku iku kanggo studi \bgladri\b lukisan ing Museum Karajan, nanging aku sajatiné namung ndelengi gedhongé waé. Saka ésok nganti bengi, aku mlayu saka obyèk siji menyang obyèk liyané, nanging singkang tak-senengi mesthi namung gedhongé waé."<ref>Mein Kampf, Bab II, paragraf 3)</ref>}}

{{cquote|Ing sawetara dina aku ngerti yèn sawijining dina aku arep dadi arsitèk. Pesthiné, angèl banget arep kuliyah iki amarga aku nglirwakaké sekolahku ing ''Realschule'' singkang saiki diperlokaké banget. Aku ora bisa kuliyah ing akademi arsitèktur tanpa nduwé ijazah. Aku ora bisa ''mencapai'' cita-citaku.<ref>''Mein Kampf'', Bab II, paragraf 5 & 6.</ref>}}

Hitler celathu yèn dhèwèké nalika kapisan dadi wong anti-sémitik iku awalé ana ing [[Wina]], (''Mein Kampf'', jilid 1, bab 2: "Taun studi lan kasengsaran ing Wina")</ref> singkang nduwé komunitas Yahudi gedhé, kalebu wong-wong [[Yahudi Ortodoks]] singkang [[August Kubizek]], Hitler iku wis dadi "anti-sémit singkang tegas" sadurungé ninggal Linz, Austria.<ref>(''Mein Kampf'', jilid 1, bab 2: "Taun studi lan kasengsaran ing Wina ")</ref>

Wina nalika iku sarang prasangka tradhisional religius lan rasisme abad kaping 19. Hitler bisa waé kena prabawa anti-sémitisme déning polémik lan tokoh Austria lan Wina kala iku. Hitler dhéwé kandha ing ''[[Mein Kampf]]'' yèn transisiné saka wong singkang ora sarujuk marang anti-sémitisme singkang adhedhasar alesan agama dadi wong singkang nyekuyung anti-sémitisme adhedhasar alesan rasial iku sawisé ndeleng sawijining wong Yahudi Ortodoks:

{{cquote|Ing Linz namung ana sithik wong Yahudi. Ing salawasé abad, wong-wong Yahudi singkang urip ing kana wis dadi kaya wong Éropah lan mèmper banget karo umat manungsa liyané nganti aku dhéwé nganggep kabèh iku wong Jerman. Alesané kena apa kala iku aku ora wruh absurditas ilusi kaya mangkono iku amarga siji-sijiné tandha jaba singkang tak-wruhi mbédakaké wong Yahudi karo awaké dhéwé iku praktèk agamané singkang anèh. Nalika aku nggagas wong Yahudi iku dikuya-kuya amarga kapercayané, aku dadi krasa gething singkang tumuwuh mèh dadi rasa gila yèn krungu kritik pedhes singkang ditujokaké marang wong Yahudi. Aku ora bisa weruh yèn ana barang kaya ta anti-sémitisme sistèmatik.

Ing sawijining dina, nalika mlaku ngliwati punjer kutha, ujug-ujug aku weruh fénoména iki ing jubah dawa lan nganggo kuncir ireng loro ing pipi. Pikiranku singkang pisan iku: Apa iki wong Yahudi? Sing cetha ing Linz wong Yahudi ora kaya mengkéné rupané. Ati-ati lan meneng-meneng wong iku tak-delengi, nanging saya suwé tak-delengi patemon anèh iki lan sawisé tak-titèni ciri-ciri khasé, saya suwé pitakonan iki dadi muncul ing batinku: Apa iki wong Jerman?<ref>(''Mein Kampf'', vol. 1, chap. 2: " Taun studi lan kasengsaran ing Wina ")</ref>}}

Manawa carita iki bener, Hitler dadi jebulé ora tumindhak adhedhasar kapercayané singkang anyar. Dhèwèké kerep mertamu mèlu mangan ing omahé kulawarga priyayi Yahudi lan sesrawungan karo para dagang Yahudi singkang nyoba ngedolaké lukisané.<ref>''Hitler's Vienna. A dictator's apprenticeship'' by Brigitte Hamann and Thomas Thornton, Oxford University Press, USA (1 Juli 1999)</ref>

Hitler mbokmanawa uga diprabawai déning karya [[Martin Luther]] ''[[Von den Juden und ihren Lügen]] '' ("Bab wong Yahudi lan dustané"). Prastawa ''[[Kristallnacht]]'' ("Wengi kristal") kadadéan ing tanggal [[10 November]] – dina ulang tauné Luther. Ing ''Mein Kampf'', Hitler ngrujuk Martin minangka sawijining satriya agung, nagarawan sajati, lan tokoh réformis agung, sesandhingan karo Wagner lan [[Friedrich Agung]].<ref>Hitler, Adolf, ''Mein Kampf'', Jilid 1, Bab VII</ref> Wilhelm Röpke, sawijining sejarawan singkang nulis bukuné sawisé Perang Donya II, narik kasimpulan yèn "wis jelas, [[Lutheranisme]] awèh prabawa pulitik, spiritual lan sajarah sosial Jerman ing cara tartamtu nganti sawisé kabèh iku direnungaké, namung bisa diarani pancèn wis garisé."<ref>''The Solution to the German Problem'', déning [[Wilhelm Röpke]] (1946: 117), G.P. Putnam's Sons</ref>

Hitler dhéwé kandha yèn wong-wong Yahudi iku mungsuhé wong Arya. Dhèwèké nganggep yèn wong Yahudi iku singkang ndhalangi krisis ing Austria. Hitler uga nganggep sawetara wangun [[sosialisme]] lan [[bolshevisme]] singkang nduwé akèh pemimpin Yahudi minangka obahan Yahudi lan ngaworaké paham anti-sémitisme Hitler, karo kagethingané marang Marxisme.

Hitler uga narik kesimpulan saka kagègèran ing parlemèn nagara Austria singkang multi-kultural yèn sistèm dhémokrasi parlementèr iku ora apik. Sanajan mangkono, miturut August Kubizek, singkang tau dadi kancané, Hitler luwih ketarik marang opera Wagner tinimbang pulitik.

Pecahing Perang Donya I iku ing Jerman disambut anget, uga déning Hitler. Hitler singkang péngin mèlu perang, dianggep anèh. Dhèwèké olèh fungsi caraka. Ing fungsi iki Hitler kudu nggawa préntah-préntah perang ing front kulon singkang ngarep dhéwé mlebu ing jero parit. Kontak senjata kapisané kadadéan nalika ana ing [[Pertempuran Ieper I]] cedhak Kruiseke/Wervik. Hitler pancèn kendel lan kabuktèn amarga dhèwèké ing Dhésèmber 1914 olèh pahargyan ''Eisernes Kreuz 2. Klasse''

Ing Mèi 1918, dhèwèké olèh panghargyan ijazah amarga kendel marang musuh lan ing Dhésèmber 1918 dhèwèké olèh ''Eisernes Kreuz 1. Klasse'' singkang arang diwènèhaké marang prajurit. Ing 1918 dhèwèké tatu déning serangan gas minangka nduwé pangkat korperal ([[basa Jerman]] ''Gefreiter''). Wektu iku dhèwèké dadi wuta lan kudu diopname telung sasi ing rumah sakit.

Sawisé [[Perang Donya I]], Hitler tetep dadi prajurit ing wadya-bala Jerman lan bali menyang München. Ing kono – séjé karo katrangané mbésuk – dhèwèké mèlu nglayat lelayoné Perdana Menteri Bayern singkang dipatèni, Kurt Eisner. Sawisé 'Républik Sovyèt Bayern' ditumpes, Hitler mèlu kursus "pamikiran nasional" singkang dianakaké déning Bagiyan Wiyata lan Propaganda golongan Reichswehr (angkatan senjata) Bayern lan dikepalani déning Kaptèn Karl Mayr. Sing dadi kambing ireng kala iku "komunitas Yahudi internasional", kaum kuminis lan para pulitikus ing kabèh parté pulitik, mligi parté-parté pulitik ing koalisi pamaréntahan Weimar.

Ing Juli 1919, Hitler ditunjuk dadi ''Verbindungsmann'' ("mata-mata pulisi") sawijining ''Aufklärungskommando'' ("Komando inteligènsi) déning Reichswehr. Karepé iku Hitler dikon memprabawai lan infiltrasi sawijining parté pulitik cilik "Parté Buruh Jerman" utawa ''Deutsche Arbeiterspartei'' (DAP). Nalika nylidiki parté iki, Hitler malahan dadi kasengsem karo paham pelopor parté iki: Anton Drexler. Anton Drexler nduwé paham anti-sémitisme, nasionalisme, anti-kapitalisme lan anti-Marxisme. Drexler nyekuyung sawijining pamaréntah singkang kuwat, sawijining vèrsi paham "sosialime non-Yahudi" lan solidaritas antara kabèh anggota masarakat.

Hitler ing kéné uga tepungan karo Dietrich Eckart, sawijining pangrintis parté lan anggota komunitas Thule singkang asifat klenik. Eckart dadi mèntoré Hitler, lan kerep dhiskusi karo dhèwèké, ngajari tatacara lan tatakrama pacelathon saha klambèn. Saliyané iku Hitler ditepungaké marang wong akèh. Hitler wusanané matur nuwun marang Eckart lan jenengé ingaran ing jilid kapindho ''Mein Kampf''.

Hitler diwetokaké saka wadya-bala ing sasi Maret 1920 lan tilas atasané tetep nyekuyung supaya dhèwèké tetep aktif ing kauripan parté. Ing awal taun 1921, Hitler wis pinter pidhato ing ngarepé wong akèh. Ing sasi Fèbruari, Hitler pidhato marang mèh wong 6.000 ing München. Kanggo sosialisi yèn ana 'tabligh akbar', Hitler ngirim rong truk kebak suporter parté supaya muter-muter lan nggawa simbul-simbul swastika, nggawé gègèran lan nyebar brosur. Ini panrapan kapisan taktiké. Hitler dhéwé dadi misuwur kanthi umum déning pidhatoné singkang kasar, polèmis lan nentang [[Prajanjian Versailles]], lawan pulitik (kalebu kaum monarkis, nasionalis lan sosialis non-internasional liyané) lan mligi marang kaum Marxis lan Yahudi.

DAP punjeré ana ing München, sarang nasionalisme Jerman singkang panas, kalebu para upsir militèr singkang nduwé kekarep numpes kaum Marxis lan nggulingaké Républik Weimar. Alon-alon kabèh padha weruh Hitler lan nganggo Hitler minangka sawijining wahana kanggo kawigatènané dhéwé-dhéwé. Hitler lunga menyang Berlin lan marani klompoj nasionalis ing mangsa panas taun 1921, lan nalika Hitler ora ana, ana pambalélan marang para kepala DAP ing München.

Parténé saiki diparéntah déning sawijning komité èksèkutif lan anggota-anggota asliné nganggep yèn Hitler iku gawé masalah. Banjur kabèh nggawé pasekuton karo sawijining golongan sosialis saka Augsburg. Hitler langsung bali menyang München lan ngancam arep metu saka parté ing tanggal 11 Juli 1921. Nalika kabèh padha sadhar yèn Hitler metu saka parté, parténé bakal sirna, Hitler njupuk momèntum iki lan kandha gelem bali mawa sarat dhèwèké diwèhi kakuwasan diktatorial. Anggota komité singkang nesu nulak dhisik. Banjur sawetara iku ana pamflèt anonim singkang disebar lan isiné kritik singkang ditujokaké marang Hitler lan wong-wong cedhaké singkang ganas. Hitler banjur mbales mawa nulis layang ing sawijining koran München lan nganggep pitenah lan wusanané bisa menang.

Komité èksèkutif DAP wusanané dadi luwih longgar lan panjaluké Hitler diserahaké para anggota lan dianakaké sawijining pamungutan swara. Hitler olèh 534 swara pro lan namung siji singkang kontra. Banjur ing tanggal [[29 Juli]] 1921, Adolf Hitler diangkat dadi ''Führer'' utawa pamimpin parté iki. Jeneng parté iki déning Hitler banjur diganti dadi ''Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei'' (dicekak NSDAP) utawa Parté Buruh Jerman Nasional-Sosialis.

Sawisé iku parté iki olèh saya akèh anggota déning pidhato-pidhatoné Hitler singkang èkstrem nyerang wong Yahudi, kaum sosial-dhémokrat, liberal, monarkis, kapitalis lan kuminis. Wong-wong singkang wiwit katarik kalebu Rudolf Hess, Hermann Göring singkang manten juru anggegana angkatan udara, lan kaptèn Ernst Röhm, saka angkatan dharat. Röhm dadi kepala organisasi paramilitèr Nazi singkang diarani SA (''Sturmabteilung'' utawa "Pérangan Panyerangan"). SA singkang ngreksa rapat-rapat NSDAP lan intimidasi lawan-lawan pulitiké. Saliyané iku Hitler uga nyerep golongan-golongan mardika liyané, kaya ta ''Deutsche Werkgemeinschaft'' singkang papané ana ing Nürnberg lan sadurungé dipanggedhèni déning Julius Streicher lan diangkat dadi ''Gauleiter'' (sajenis Gubernur) ing Franconia. Hitler uga digatèkaké déning pebisnis lokal lan wiwit iku Hitler ditampa antarané kalangan élit masarakat München lan tepungan karo Jéndral [[Erich Ludendorff]] singkang mèlu dines ing Perang Donya I.

[[Gambar:Bodenplatte.JPG|thumb|Sawijining prasasti singkang wiwit didokok ing taun 1994 lan ngélingaké para pulisi singkang tiwas: Friedrich Fink, Nikolaus Hollweg, Max Schobert, lan Rudolf Schraut.]]

Ing pungkasan taun 1923, Adolf Hitler rumangsa yèn wektuné wis cocog kanggo ngrebut kakuwasan ing Jerman. Hitler olèh ilham déning [[Benito Mussolini]] singkang nganakaké [[Mars menyang Roma]] lan bisa ngrebut kakuwasan. Banjur karo sekuyungan kancané, Jéndral Erich Ludendorff, Hitler ing tanggal [[8 November]] [[1923]] lunga karo pendukungé menyang sawijining balé minuman bir ing kutha München lan ing basa Jerman diarani ''Bierkeller''. Ing kono pas ana [[Gustav Ritter von Kahr]], pemimpin Bayern. Hitler banjur nodhongaké pistulé lan nuntut kakuwasan, dhèwèké nyoba nggulingaké kakuwasan utawa nganakaké [[kudéta]] (basa Jerman ''Putsch''). Rencanané yèn kakuwasan wis olèh ing München, Hitler lan kanca-kancané arep mars menyang Berlin.

Nanging penggayuhé Hitler ora kasil lan wusanané ana témbak-témbakan antara pulisi lan para sekuyungé Hitler. Ana 4 pulisi singkang tiwas lan 16 kaum Nazi singkang mati. Wong-wong Nazi singkang mati iki mbésuk didadèkaké martir déning Hitler lan dianggep mati syuhada:

Nalika dikunjara ing Landsberg, Hitler ndikté bukuné ''Mein Kampf'' ("Perjuwanganku") marang wakilé Rudolf Hess. Buku iki isiné otobiografiné lan gagasan-gagasané. Buku iki didol ing rong jilid ing taun 1925 lan 1926. Wusanané antara taun 1925 lan 1934 bisa payu 240.000 èksemplar. Bubar Perang Donya II, ana 10 yuta èksemplar singkang wis didol lan didum (mantèn anyar lan prajurit olèh gratis).

[[Gambar:Antisemitisme Duitsland 1933.jpg|thumb|Wiwit 1 April 1933 ana boikot bisnis Yahudi singkang dipréntah déning kaum Nazi. Ing blabag iki tulisané ''Deutsche, wehrt euch! Kauft nicht bei Juden'' ("Wong-wong Jerman, nglawana! Aja tetuku karo wong Yahudi"). Plang iki gumantung ing ngarepé toko Tietz ing Berlin. Ing cendhéla ana gambaré [[Lintang Daud|Lintang Yahudi]]. Plang iki dijaga déning sawijining laskar Nazi.]]

Langsung sawisé Hitler dilantik, ing bilik-bilik umum muncul plang-plang singkang tulisan 'Dilarang kanggo wong Yahudi'. Wong-wong Yahudi diwatesi pagawéyané lan undhang-undhang pakawinan uga diowahi. Wiwit taun 1935 (nalika 'undhang-undhang Nürnberg'), wong Yahudi dilarang kawin karo wong non-Yahudi. Sangsaya akèh wong Yahudi Jerman singkang padha hijrah. Sawetara dirazzia lan dikirim menyang 'kamp-kamp makarya' singkang jebulé iku 'kamp-kamp konsèntrasi' utawa malahan 'kamp-kamp pasirnan manungsa'. Dikira-kira ana watara 15,000 kamps diyasa ing tlatah singkang dikuwasani Jerman, ora kalebu kamp cilik-cilik singkang diyasa saanané kanggo singkang ndunungi lokal.

<ref>[http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Holocaust/cclist.html ''Concentration Camp Listing''] Sumber saka Van Eck, Ludo ''Le livre des Camps.'' Belgium:Editions Kritak; and Gilbert, Martin ''Atlas of the Holocaust.'' New York:William Morrow 1993 ISBN 0-688-12364-3. In this on-line site are published the names of 149 camps and 814 subcamps, organized by country.</ref> Salah siji kamp kosèntrasi singkang misuwur ya iku [[Kamp konsèntrasi Auschwitz]].

Ing kutha krajan Polen [[Warsawa]], wong-wong Yahudi singkang manggon ing kono digiring ing [[ghetto]] lan sawisé diangkud menyang kamp-kamp konsèntrasi. Saliyané wong-wong Yahudi, gunggungé uga ana sayuta wong Polen liyané singkang dikirim menyang kamp-kamp konsèntrasi lan saka tlatah-tlatah pendudukan gunggungé ana 6 yuta pemudha antara 18 lan 45 taun singkang dipeksa makarya kanggo indhustri perang Jerman. Perkara iki diarani ''Arbeitseinsatz'' ("panrapan makarya"). Nanging bésok déning para hakim Sakuthu ing Nürnberg diarani 'pangulunan' (''batur tukon''). Ing konferènsi Wannsee (Januari 1942), nalika para pamimpin Nazi rapat, kabèh padha mikiraké 'solusi pungkasan' (''Endlösung'') 'Masalah Yahudi'. Nalika iku diputusaké supaya ngrampungi 10 yuta wong-wong Yahudi ing Éropah.

Organisasi 'solusi pungkasan' iki diwènèhaké marang [[Reinhard Heydrich]] lan [[Heinrich Himmler]], administrasiné marang [[Adolf Eichmann]] lan èksekusiné marang akèh opsir, militèr lan singkang ndunungi sipil biyasa singkang wis taunan olèh propaganda. Saliyané wong Yahudi, wong-wong liyané singkang dianggep mungsuh lan kurang mulyané kaya ta [[wong Gipsi]], [[Homoseksualitas|homosèksual]], saksi Yehova lan liya-liyané uga dirampungi.