|
[[Gambar:Protozoa Fig3.gif|thumb|220px|right|Protozoa]]
'''Protozoa''', asalé saka tembung [[Basa Yunani]] Kuna, ya iku tembung ''protos'' singkang tegesé ''sepisanan'' lan tembung ''zoon'' singkang tegesé ''kéwan''.<ref name="internet1">[http://id.shvoong.com/exact-sciences/biology/2104056-pengertian-protozoa/ Pengertian Protozoa]</ref> Dadi protozoa iku ''kéwan kang sepisanan''.<ref name="internet1"/> Organisme iki wujudé cilik nanging prasaja, duwé struktur singkang luwih majemuk saka sèl tunggal kéwan multisèlulèr, sanadyan mung sèl tunggal nanging protozoa kalebu organisme sampurna.<ref name="internet1"/> Protozoa iku [[heterotroph]]ic [[eukaryote]] sèl tunggal, singkang mangan [[baktèri]] lan protista liyané. Protozoa diklasifikasèkaké sajeroning kingdom [[Protista]], ya iku salah sawijiné golongan protista singkang mèmper kéwan.<ref name="internet2">[http://free.vlsm.org/v12/sponsor/Sponsor-Pendamping/Praweda/Biologi/0015%20Bio%201-4a.htm Protozoa]</ref> Protozoa nglakokaké [[réprodhuksi]] kanthi cara sèksual (generatif) lan bisa uga réprodhuksi asèksual (vegetatif).<ref name="internet2"/> Papan uripé ya iku ing panggonan teles utawa ana banyuné. Yèn kahanan lingkungan papan uripé ora kepénak, protozoa nggawé [[mèmbran]] kandel lan kuwat singkang diarani [[kista]].<ref name="internet2"/> Èlmuwan sepisanan singkang nyinaoni protozoa ya iku [[Anton van Leeuwenhoek]].<ref name="internet2"/> Sawatara jinis protozoa singkang arupa baktèri bisa njalari lelara.<ref name="internet2"/> Jinisé antarané ''[[Amoeba]]'', ''[[Paramecium]]'' lan sapanunggalané.<ref name="internet2"/>
== Wujud Awak ==
[[Gambar:Haeckel Ciliata.jpg|thumb|250px|right|Ciliata]]
Protozoa iku mikroorganisme mèmper [[sato kéwan|kéwan]] kang kalebu ing salah sawijiné [[filum]] saka [[Krajan (biologi)|Krajan]] [[Protista]]. Kabèh kagiyatan uripé dilakoni nganggo [[sèl (biologi)|sèl]] singkang cacahé siji iku dhéwé, ya iku nganggo organèl-organèl sèl, antarané mémbran plasma, [[sitoplasma]], lan [[mitokondria]].
=== Ciri-ciri umum ===
Padatan protozoa mbutuhaké suhu optimum kanggo urip ya iku antarané 16-25 °C lan suhu paling dhuwur 36-40 °C.<ref name="internet4">[http://budisma.web.id/materi/sma/biologi-kelas-x/protista-mirip-hewan-protozoa/ Protista Mirip Hewan (Protozoa)]</ref> Déné pH ''(drajat keasaman optimum)'' kanggo prosès [[metabolisme]] ya iku antarané pH 6-8.<ref name="internet4"/> Protozoa nduwé [[klorofil]] lan asifat [[fotoautotrof]].<ref name="internet4"/> Nanging, ana sawetara protozoa kang ora nduwé klorofil.<ref name="internet4"/> Protozoa jinis iki éntuk panganan lumantar membran sitoplasma.<ref name="internet4"/> Ana protozoa kang mangan kanthi cara ngelek panganan kang arupa partikel-partikel padhet liwat bolongan lambéné.<ref name="internet4"/> Panganané arupa [[baktèri]], [[ganggang]], uga ana protozoa jinis liyané.<ref name="internet4"/>
Ciri-ciri protozoa minangka kéwan ya iku obahé singkang aktif nganggo ''silia'' utawa ''flagèn'', duwé sèl saka zat lipoprotein, lan wangun awaké ana singkang bisa molah-malih. Déné ciri minangka tetanduran ya iku ana rong jinis protozoa singkang uripé kanthi cara nggawé panganan dhéwé utawa diarani [[autotrof]].
Kanggo nggenepi kabutuhan [[nutrisi]]ne, protozoa duwé sipat singkang cacahé ana papat,<ref name="buku1">Karmana, Oman.2007.''Cerdas Belajar Biologi''.Bandung: Grafindo</ref> ya iku:
# Saprofitik, nyerep panganan saka kasil prosès bosoké zat organik singkang ana ing saubengé.<ref name="buku1"/>
# Saprozoik, njupuk panganan saka organisme mati singkang wis bosok.<ref name="buku1"/>
# Holozoik, mangan [[mikroorganisme]] liya, kaya ta [[baktèri]], [[alga]], lan [[jamur]].<ref name="buku1"/>
# Holofitik, minangka panganan dhéwé utawa bisa [[fotosintèsis]] (sipat tetanduran).<ref name="buku1"/>
[[Gambar:Flagellata 1.png|thumb|250px|right|Flagellata]]
Protozoa kalebu organisme [[kosmopolitan]], ya iku organisme singkang bisa tinemu ing papan endi waé, kaya ta ing lemah, banyu, utawa alam bébas.<ref name="internet4"/> Sawatara [[gènus]] saka kéwan iki bisa tahan urip ing lingkungan singkang kurang mbathèni kanthi cara minangka tèmbok pangayom singkang diarani kista.<ref name="internet4"/>
Protozoa padatan urip bébas ing papan singkang ''lembab'' kaya ta ing [[segara]], lingkungan banyu tawar, utawa dharatan.<ref name="internet4"/> Ana uga protozoa singkang urip ing jaringan organisme liya saéngga kalebu organisme akuatik.<ref name="internet4"/> Ana spésies kang sifaté [[parasitik]], urip ing [[organisme]] ''inang''. Inang protozoa duwé sipat parasit, bisa arupa organisme prasaja kaya ta ''algae'' nganti organisme [[vèrtebrata]] kang genep, kaya ta manungsa.<ref name="internet4"/> Ana spésies kang urip ing jero lemah utawa ing lumah tetanduran. Kabèh protozoa merlokaké kelembaban kang dhuwur ing habitat apa waé.<ref name="internet4"/>
Jinis protozoa segara iku péranganing [[zooplankton]], déné protozoa segara jinis liyané urip ing dhasar segara.<ref name="internet4"/> Spésies kang urip ing banyu tawar kaya ta ing [[tlaga]], [[kali]], utawa kolam.<ref name="internet4"/> Ana uga protozoa kang ora duwé sipat parasit ya iku urip ing jero [[usus]] utawa ing jero [[rumèn]] kéwan [[ruminansia]].<ref name="internet4"/> Sawatara protozoa uga bisa mbebayani kanggo manungsa amarga protozoa bisa njalari lelara.<ref name="internet4"/> Protozoa urip kanthi cara [[solitèr]] utawa minangka [[koloni]].<ref name="internet4"/> Ing jero [[ékosistem]] [[banyu]], protozoa uga kalebu jinis [[zooplankton]].<ref name="internet4"/>
* '''Réprodhuksi asèksual (vègetatif)'''
Réprodhuksi asèksual kapérang dadi loro, ya iku:
# '''pembelahan mitosis (binèr)''', ya iku pembelahan singkang diwiwiti karo pembelahan inti lan ditutaké pembelahan sitoplasma, banjur ngasilaké sèl loro anyar. Pembelahan binèr kadadéan ing [[Amoeba]], [[Paramaecium]], lan [[Euglena]].<ref name="internet5"/>
# '''spora''', ya iku réprodhuksi asèksual ing klas Sporozoa (Apicomplexa)kanthi cara minangka [[spora]] liwat prosès sporulasi ing jero awak lemut [[Anophèlès]]. Spora singkang dikasilaké diarani sporozoid.<ref name="internet5"/>
* '''Réprodhuksi sèksual (generatif)'''
Réprodhuksi kanthi cara sèksual ing protozoa uga kapérang dadi loro, ya iku:
# '''Konjugasi''', ya iku leburé inti sèl ing organisme singkang durung cetha piranti kelaminè. Ing Paramaécium, mikronukleus singkang wis diijolaké bakal nglebur karo makronukleus, prosès iki diarani [[singami]].<ref name="internet5"/>
# '''Peleburan [[gamèt]] [[Sporozoa]] (Apicomplexa)''' singkang wis ngasilaké gamèt lanang lan gamèt wadon, Leburé gamèt iki kadadèn ing jero awak lemut.<ref name= "internet5"/>
== Klasifikasi ==
* '''[[Rhizopoda]]''' (Sarcodina)
Tembung ''rhizopoda'' asalé saka tembung ''rhizo'' singkang tegesé oyod lan ''podos'' singkang tegesé sikil, piranti obahé arupa ''pseudopoda'' (sikil semu). Habitat rhizopoda ing banyu tawar, banyu segara, lan ing papan singkang teles, lan sapérangan manèh duwé sipat parasit ing jero awak kéwan utawa manungsa. Rhizopoda asring diarani Sarcodina. Sikil semu kawangun amarga anané ili [[sitoplasma]] minangka jalaran saka malihé sitoplasma saka fase padhet(sol) tumuju fase kenthel(gèl).<ref name="internet6">[http://budisma.web.id/materi/sma/biologi-kelas-x/ciri-ciri-dan-klasifikasi-protista-mirip-hewan-protozoa/ Ciri-ciri dan Klasifikasi Protista Mirip Hewan Protozoa](diundhuh 18 Sepetember 2012)</ref>
* '''[[Mastigophora]]''' ([[Flagellata]]), piranti obahé arupa ''nagel'' (wulu cambuk)
Mastigophora kalebu makluk singkang urip kanthi cara [[heterotrof]]. Mastigophora singkang njupuk molekul orgabik saka lingkungané utawa mangsané kanthi cara [[fagositosis]]. Mastigophora obah nganggo wulu cambuk utawa [[flagela]]. Padatan urip minangka sèl solitèr, nanging ana sawatara jinis singkang urip kanthi cara [[koloni]]. Mastigophora ana singkang urip bébas lan ana uga singkang [[simbiosis]] karo makluk urip liyané. Tuladhané, ''[[Trichonympha campanula]]'' singkang urip ing usus [[rayap]] lan ngéwangi rayap ngurai molekul [[selulosa]] [[kayu]]. Tuladha liya singkang mbebayani ya iku ''[[Trypanosoma]]'' singkang njalari lelara turu ing [[Afrika]] lan ditularaké déning cokotan [[laler tse-tse]]. ''[[Trichomonas vaginalis]]'', njalari lelara [[kelamin]] ''([[trichomoniasis]])'' ing wong wadon lan lelara saluran kelamin ing wong lanang.<ref name="internet6"/>
* '''[[Ciliophora]]''' ([[Ciliata]]), piranti obahé arupa ''silia'' (rambut getar)
Ciri saka filum [[Ciliophora]] katon saka [[silia]] singkang kanggo golèk lan ngumpulaké sarta kanggo obah. Akèh anggota saka filum iki urip solitèr utawa urip dhéwé ing banyu tawar. Saliyané iku, filum Ciliophora urip bébas lan jarang singkang parasit ing jero organisme liya. Wujud awak saka Ciliophora tetep amarga ngandhut pelikel singkang kasusun saka [[protéin]]. Pelikel iku ya iku ''selaput'' atos singkang njalari wujud awaké tetep. Tuladha spésies saka filum iki ya iku ''[[Paramaecium caudatum]]'' <ref name="internet6"/>
* '''[[Sporozoa]]''', ya iku protozoa singkang ora duwé piranti obah
Sporozoa uga diarani ''Apicomplexa''. Kabèh anggota saka filum iki asifat pasasit ing jero [[organisme]] liya. Sawatara saka sporozoa njalari [[lelara]] singkang wigati kanggo [[manungsa]]. Sporozoa iki siji-sijiné Protozoa singkang ora duwé piranti obah. Tuladha Sporozoa singkang kawentar ya iku [[Plasmodium]]. Plasmodium bisa njalari lelara [[malaria]]. Lelara iki ditularaké liwat cokotan [[lemut]] ''[[Anopheles]]'' wadon. Tuladha liya ya iku ''P. falciparum'' singkang njalari lelara ''[[Malaria tropicana]]'' kanthi wektu ''sporulasi'' (prosès minangka spora asèksual) saben 24 jam. Tuladha Sporozoa liyané ya iku ''P. vivax'', njalari lelara [[malaria tertiana]] kanthi wektu [[sporulasi]] saben 48 jam.<ref name="internet6"/>
==Cathetan suku==
| 