|
[[Gambar:Police Box.JPG|thumb|Wahana Sang Dhoktor awujud sawijining kothak pulisi Karajan Manunggal lan diarani ''The TARDIS'']]
'''''Doctor Who''''' ([[basa Inggris]] kanggo 'Dhoktor Sapa') iku sérial télévisi fiksi sains [[Karajan Manunggal]] lan diprodhuksi déning [[BBC]]. Acara [[TV]] iki nggambaraké caritané sawijining 'Adipati Kala' ([[basa Inggris|Inggris]] ''Time Lord''). Adipati Kala iki jenengé sajinising makluk njaba akasa (''alien''). Banjur acara TV iki nyritakaké pangulandarané sawijining Adipati Kala singkang ndarbèni peparab 'Sang Dhoktor' (''The Doctor''). Sang Dhoktor iki bisa ngumbarani jagat raya numpak sawijining wahana mesin wektu. [[Mesin]] wektuné iki jenengé TARDIS lan bisa njlajahi ''ruwang'' lan wektu sarta rupané kaya 'bilik pulisi' saka [[London]] [[taun]] [[1963]]. Taun iki ya iku kapisané acara TV iki ditayangaké. Sang Dhoktor iki dikancani rowangé lan ngadhepi mungsuh [[warna]]-warna karo nyambi nylametaké kabudayan, nulungi wong-wong lan mbenakaké apa-apa singkang luput.
Sang Dhoktor singkang asli dimainaké déning [[William Hartnell]] nganti taun [[1966]], nalika iku Sang Dhoktor kapisan ambruk lan mèh tilar [[donya]] lan nudhuhaké dayané kanggo 'regenerasi' (''regeneration'') lan bisa nitis ing sajeroning awak anyar. Ing awaké singkang anyar iki Sang Dhoktor rupané dadi séjé lan wateké uga séjé. Dadi sanadyan awaké lan rainé owah, nanging pancèn sajati wong singkang isih padha amarga mémoriné lan katrampilané panggah padha. Sawisé Hartnell (1963-1966), sang Dhoktor dimainaké déning [[Patrick Troughton]] (1966-1969), [[Jon Pertwee]] (1970-1974), [[Tom Baker]] (1974-1981), [[Peter Davison]] (1982-1984), [[Colin Baker]] (1984-1986), [[Sylvester McCoy]] (1987-1989, 1996), [[Paul McGann]] (1996), [[Christopher Eccleston]] (2005), [[David Tennant]] (2005-2010) lan [[Matt Smith]] (2010-saiki).
Mungsuh mligi ''Doctor Who'' singkang kerep muncul iku ras alien singkang kudu obah mawa wahana [[wesi]] lan diarani [[Dalek]], makluk saparo [[manungsa]], saparo [[robot]] utawa cyborg singkang diarani [[Cyberman]] lan sawijining Adipati Kala liya singkang ala wateké lan ngarani awaké dhéwé ''[[The Master]]'' ('Sang Bendara').
Sérial ''Doctor Who'' wiwit ditayangaké ing taun 1963 nganti taun [[1989]]. Sawisé iku uga ana [[filem]] [[télévisi]] singkang ditayangaké ing taun 1996. Banjur sérial TV dianakaké manèh wiwit taun 2005. Ing taun-taun awal sérial Doctor Who mligi diélingi para pamirsa déning caritané singkang menarik lan èfèk spésialé singkang murah nanging kréatif. Doctor Who iku bisa dianggep sawijining ikon budaya populèr Karajan Manunggal.
Sérial iki mlebu ''Guinness Book of World Records'' minangka sérial fiksi ngèlmiah suksès dhéwé ing sajarah télévisi, manawa ditilik saka suwéné séri iki, gunggungé DVD, [[vidéo]] lan [[buku]] singkang payu didol lan lalu lintas ing iTunes.<ref>{{cite news|first=Liz Shannon|last=Miller |url=http://www.variety.com/article/VR1118006512.html?categoryid=14&cs=1&nid=2562 |title='Doctor Who' Honored by Guinness — Entertainment News, TV News, Media |work=Variety |date= 26 July 2009|accessdate=30 April 2012}}</ref>
== Sajarah Doctor Who ==
BBC wusanané mrodhuksi acara TV iki kanggo 26 mangsa lan ditayangaké ing BBC One. Wusanané acara TV iki dijabel ing taun 1989 déning BBC amarga gunggungé para pamirsa medhun, aprésiasi acara iki medhun lan jam tayangé diganti. Sanadyan mengkéné, BBC isih panggah komit péngin mrodhuksi acara TV iki manèh. Mula ing taun 1996 digawé sawijining filem TV. Film TV iki digawé kanthi makarya sama déning Fox, Universal Pictures, [[BBC]] lan BBC Worldwide. Film TV iki karepé kanggo ''juru anggegana'' utawa pambuka sérial anyar. Ing Karajan Manunggal, filem TV iki suksès lan cacahé pamirsa 9,1 yuta. Sanadyan mangkono, ing Amérika Sarékat filem TV iki ora akèh pamirsané mula sérial iki ora digawé manèh.
Ing média lisènsi liyané kaya ta roman lan sandhiwara radhio, akèh carita-carita anyar singkang digawé. Nanging nganti taun 2003 ora ana acara TV singkang digawé manèh. Ing sasi September [[2003]], BBC wara-wara manawa sawijining sérial Doctor Who singkang anyar bakal digawé manèh. Sérial iki wusanané ditayangaké wiwit 26 Maret 2005 lan nganti pungkasan taun 2012 isih ana.
Doctor Who vèrsi taun [[2005]] iki sambungané langsung vèrsi klasik taun 1963-1989 lan filem TV taun 1996. Dadi iki béda karo akèh sérial TV liyané singkang wis dijabel lan digawé manèh minangka ''reboot'' ('amotan ulang'), kaya ta ''Battlestar Galactica'' lan ''Bionic Woman'' utawa sérial singkang dumadi ing univèrsum singkang padha nanging ngalami wektu singkang séjé utawa nampilaké paraga-paraga singkang béda, kaya ta ''Star Trek: Next Generation'' lan ''spin off'' ''[[Star Trek]]'' liyané.
== Épisode Doctor Who ==
:''Kanggo informasi tambahan mangga wacanen: [[Pratélan sérial Doctor Who]]''
Doctor Who pisanané ditayangaké 26 mangsa lawasé ing stasiun TV BBC One saka 23 November 1963 nganti 6 Dhésèmber 1989. Awal-awalé saben épisode minggon iku pérangan sawijining carita utawa ''sérial'' singkang kawangun saka padatané patang nganti nem pérangan. Banjur sawetara luwih suwé manèh, sawijining carita kawangun saka telung utawa patang épisode. Pangajaban singkang bisa ingaran ya iku sérial ''The Daleks' Master Plan'' singkang kawangun saka 12 épisode, ''The War Games'' singkang kawangun saka 10 épisode lan ''The Trial of a Time Lord'', singkang kawangun saka 14 épisode (sanadyan dipérang dadi telung kodhe prodhuksi lan patang alur carita singkang séjé).
Acara iki maksudé supaya bisa dinèkmati sakulawarga lan ndarbèni amotan édukasi. Mula dijadwal tayang ing malem Minggu awal. Awal mulané épisodené silih ganti antara carita singkang latar wuriné carita sajarah, singkang ngajari para pamirsa prakara sajarah lan carita fiksi ngèlmiah, singkang ngajari para pamirsa bab sains utawa fisika. Prakara iki uga katon ing pangiringé (''companion'') kapisan Sang Dhoktor; Ian Chesterton lan Barbara Wright. Ian iku guru fisika lan Barbara iku guru sajarah.
Nanging carita-carita fiksi ngèlmiah suwé-suwé dadi dominan lan carita-carita adhedhasar sajarah (''historicals''), singkang sajatiné pancèn ora disenengi déning tim prodhuksi, dijabel babar pisan mawa épisode ''The Highlanders'' (1967).
Sanadyan sètting carita sajarah isih panggah dienggo, padatané namung kanggo latar wuri carita fiksi ngèlmiah, kajaba ing épisode ''Black Orchid'' singkang kadadéan ing dasawarsa 1920-an ing Inggris.
Carita-carita awal iki mèmper carita sérial. Dadi alur carita siji manunggal karo carita sawisé. Sanadyan mangkono saben épisode nduwé sesirah dhéwé-dhéwé.
Sawisé sérial ''The Gunfighters'' (1966), saben épisode ora diwènèhi sesirah dhéwé manèh, nanging namun diwènèhi nomer waé.
Antara para panulis acara TV iki, singkang paling akèh nulis ya iku Robert Holmes kamangka singkang kawentar dhéwé iku [[Douglas Adams]]. Douglas Adams iku misuwur sajabaning ''Doctor Who'' déning popularitas bukuné ''[[Hitchhiker's Guide to the Galaxy]]''.
Format sérial iki owah ing vèrsi 2005 lan sabanjuré. Padatané saben mangsa iku ndarbèni 13 épisode swatantra singkang durasiné 45 menit (60 menit karo iklan) lan épisode kusus singkang ditayangaké ing Dina Natal. Saben sérial ndarbèni sawetara carita swatantra lan carita sambungan singkang kagandhèng déning sawijining ''story arc'' singkang wusanané kawedhar ing épisode pungkasan. Kaya ing éra klasik awal, saben épisode ndarbèni sesirah dhéwé-dhéwé, ''baik'' épisode swatantra utawa épisode sambungan. Kadhangkala sawetara épisode kaya ta ''Journey's End'' (2008) lan ''The Eleventh Hour'' (2010) durasiné punjul sajam.
Gunggungé 789 acara ''Doctor Who'' wis ditayangaké ing TV wiwit taun 1963, durasiné padatané per épisode iku antara 25 menit lan 45 menit. Nanging uga ana épisode singkang durasiné 60 menit lan 75 menit.
Saliyané épisode umum, uga ana épisode mini singkang durasiné kurang luwih 8 menit. Épisode iki padha diprodhuksi kanggo acara panggalangan dana ''Children in Need'' taun 1993, 2005 lan 2007. Banjur ing taun 2008 uga diprodhuksi kanggo édisi kusus ''[[The Proms]]'' singkang ndarbèni téma Doctor Who. Banjur uga ana carita sambungan rong pérangan ing taun 1993 singkang ajudhul ''Dimensions In Time'' singkang digawé kerjasama karo acara ''EastEnders''. Saliyané iku uga ana épisode rong pérangan singkang diprodhuksi kanggo acara ''Comic Relief''.
=== Épisode singkang ilang ===
:{{main|Épisode-épisode Doctor Who singkang ilang}}
Antara taun 1964 lan 1973, sabagéan gedhé rekaman BBC awujud kasèt vidéo utawa filem padha dibusak, diguwang utawa dilirwakaké nganti rusak lan kwalitasé dadi ala. Kalebu pérangan iki ya iku akèh épisode lawas ''Doctor Who'', mligi singkang dibintangi 'Sang Dhoktor' loro kapisan: William Hartnell lan Patrick Troughton. Gunggungé, 97 saka 253 épisode singkang diprodhuksi ing enem taun awal acara ''Doctor Who'' saiki ora kasimpen ing arsip BBC. Cacahé épisode singkang ilang iki awalé luwih akèh, nanging para sutresna acara iki padha nemu bali épisode-épisode singkang ilang.
Ora ana épisode saka dasawarsa 1960-an singkang isih ana ing rekaman vidéo, nanging sawetara rekaman vidéo ana singkang wis dikonvèrsi dadi filem sadurungé ditayangaké lan nganti saiki isih èksis ing wujud rekaman tayangan.
Sawetara épisode wis dibalèkaké marang BBC saka arsip-arsip nagara liya singkang naté tuku kopi rekaman kanggo ditayangaké, utawa saka para kolèksi pribadi kolèktor singkang tau olèh rekaman iki déné warna-warna cara. Rekaman kasèt vidéo awarna awal uga ana lan uga fragmèn fil 8 mm singkang difilem langsung saka kelir TV. Saliyané iku rekaman swara awujud kasèt èksis kanggo kabèh épisode. Rekaman iki dilakoni déning para sutresna ing ngomah. Klip vidéo cendhak saka kabèh carita uga ana, kajaba saka ''Marco Polo'', ''Mission to the Unknown'' lan ''The Massacre of St Bartholomew’s Eve''.
Saliyané iku, foto-foto saka akèh épisode uga ana. Foto-foto iki digawé déning fotograf John Cura. John Cura iku nggawé foto saka acara-acara TV ing dasawarsa 1950-an lan 1960-an, kalebu ‘’Doctor Who’’, nalika durung ana pangrekam vidéo ing jaman iku. John Cura diséwa déning para aktor. Foto-foto John Cura iki diarani ‘’tele-snap’’ lan dienggo kanggo ngrékonstruksi épisode-épisode singkang ilang. BBC ora masalah manawa épisode-épisode iki digawé lan disebar, asal waé ora olèh didol lan cara panyebarané mawa vidéo VHS kwalitas asor.
Rékonstruksi ‘resmi’ uga dirilis déning BBC ing format VHS, ing CD-ROM MP3 lan minangka fitur kusus ing sawetara DVD. Saliyané iku nganti saiki BBC uga nggawé rékonstruksi awujud animasi kanggo limang carita: ''The Invasion'' (épisode 1 lan 4), ''The Reign of Terror'' (épisode 4 lan 5), ''The Ice Warriors'' (épisode 2 lan 3), ''The Tenth Planit'' (épisode 4) lan ''The Moonbase'' (épisode 1 lan 3). ''The Invasion'' dirilis ing DVD taun 2006, ''The Moonbase'' miturut rencana bakal dirilis ing DVD ing taun 2014 lan liyané wis dirilis ing DVD nalika taun 2013.
Ing pungkasan taun 1991, rekaman saka patang épisode ''The Tomb of the Cybermen'' dibalèkaké marang BBC saka stasiun TV Rediffusion ing Hong Kong.
Ing Dhésèmber 2011, épisode 3 ''Galaxy 4'' lan épisode 2 ''The Underwater Menace'' wis dibalèkaké marang BBC déning sawetara sutresna Doctor Who singkang naté tuku rekaman filem épisode iki ing pasar loak ing dasawarsa 1980-an tanpa sadhar manawa BBC ora ndarbèni épisode-épisode iki.
Ing tanggal 10 Oktober 2013, BBC mbiwara manawa 11 épisode wis tinemu ing sawijing stasiun TV Nigeria ing kutha [[Jos]]. Saka 11 épisode iki, sangang wiji durung disimpen BBC, ya iku saka ''The Enemy of the World'', épisode 1, 2, 4, 5, lan 6. Épisode 3 sadurungé isih disimpen BBC. Déné iku carita ''The Enemy of the World'' saiki pepak manèh. Banjur saka carita ''The Web of Fear'' tinemu épisode 2, 4, 5, lan 6. Épisode 3 saka ''The Web of Fear'' isih ilang. Épisode 1 isih disimpen BBC.
=== Sang Dhoktor ===
Mula-mulané Sang Dhoktor minangka paraga iku mistérius latar wuriné. Para pamirsa namung mangertèni manawa dhèwèké iku ''alien'' nyèntrik singkang mangulandara njlajah ''ruwang'' lan wektu nglawan musuh-musuhé mangadegaké kaadilan. Olèhé njlajahi ''ruwang'' lan wektu Sang Dhoktor nganggo mesin wektuné ''TARDIS'' singkang kurang bisa dipercaya. ''TARDIS'' iku cekakan saka ''Time and Relative Dimension in Space'' lan awujud bilik pulisi London singkang luwih gedhé jeroné tininbang jabané.
Sang Dhoktor iki awalé galak lan rada ndrawasi. Nanging suwé-suwé dhèwèké dadi wong singkang luwih nresnani marang wong liya. Pungkasané kawedhar manawa dhèwèké iku mlayu saka planèté Gallifrey saka bangsané para Adipati Kala.
== Réferènsi ==
| 