Serat Rengganis: Béda antara owahan

'''''Serat Rengganis''''' iku sawijining karya sastra ing [[basa Jawa|basa Jawa Anyar]]. Karya sastra iki asalé saka tradhisi Islam-Jawa lan kalebu kelompok tèks ''Serat Ménak'' lan bisa digolongaké Sastra Jawa Pasisir. Carita iki naté populèr banget, ora mung ing [[Tanah Jawa]] nanging uga ing saubengé ya iku [[Tatar Sundha]], [[Pulo Madura|Madura]], [[Bali]], lan [[Pulo Lombok|Lombok]]. Rengganis iku arané sawijining putri singkang ayu banget lan sawisé pacoban akèh wusanané dadi garwané putrané Amir Ambyah (utawa [[Amir Hamzah]]) singkang diarani Iman Sumantri. Iman Sumantri uga diarani mawa dasanama Repatmaja, Pangéran Kélan utawa Bangjaran Sari.

Ana sawijining pandhita tapa anèng Gunung Argapura; sang pandhita wau kala mbiyèn dumeneng nata ing nagara Jaminèran. Bareng kagungangadhah putra-putri siji, kaparingan nama Dèwi Rengganis; ora suwé garwané séda, sang prabu banjur tilar kaprabon.

Dèwi Rengganis diopèni ramané dhéwé anèng patapan. Labet putraning pandhita, sang dèwi cilik mula wis seneng tapa; singkang didahar namung sarana nesep maduning kembang-kembang, amula ya sekti banget, bisa mabur.

Pangéran Kela singkang uga diarani sang Repatmaja, wis krama olèh putri ing Jamintoran, nama Dèwi Julusul-asikin, nanging ora kersa atut. Sang Radèn gawéyané mung lèrèn ameng-amengan waé ing patamanané singkang diarani Banjaran-sari.

Ing sawijiing wanci, Dèwi Rengganis ameng-amengan menyang patamanan wau, methik kembang, maduné didahar, banjur lunga manèh. Pangéran Kélan nampa lapuran yèn kembang-kembang ing taman kerep ilang; singkang njupuk bareng ditiliki wusanané ketemu ya iku Dèwi Rengganis. Banjur sang Radèn dadi gandrung kédanan lan Dèwi Rengganis dirayu supaya gelema dirabi. Nanging Dèwi Rengganis ora gelem. Gelemé yèn dimaru karo putri ing Mukadam singkang anama Dèwi Kadarmanik. Dèwi Rengganis dhéwé kerep banget bola-bali mara ing taman wau nanging ora ana singkang weruh kajaba Pangéran Kélan dhéwé.

Amula manawa sang Pangéran pinuju ngungrum, dikira gerah éwuh déning para nyai singkang padha ngladèni.

Bala ing Mukadam iku béda wong; balané reca wesi singkang bisa kaparéntah perang; nudjumé singkang juru mrentah prajurit reca wau nama sang Majusi. Sang Majusi wis weruh yèn arep ana maling nelik (sang Umarmaya), amula dhawuh supaya prayitna.

Ing pendhapa kraton para pangageng isih padha pista seneng-seneng. Radèn Hirman, wis mendhem, mlebu kedhaton murugi Dèwi Kadarmanik. Sang Dèwi tutup kori; para parekan abdi dalem padha mlayu, gila. Ana inya singkang matur marang Radèn Hirman, yèn Dèwi Kadarmanik semadi. Radèn Hirman bengak-bengok ngungrum saka jaba, banjur lunga karo bekah-bekih.

Dewi Kadarmanik ngarep-arep rawuhé Dèwi Rengganis. Dèwi Rengganis, bener rawuh karo Pangéran Kélan; sang Dèwi meneng ana ing jaba. Pangéran Kélan singkang mlebu, dikira Dèwi Rengganis awarna lanang. Solah-tingkahé wong lanang-wadon ana ing kamar, nanging sang Pangéran Kélan emoh ngrusak pagering kasusilan, banjur metu. Ora suwé Dèwi Rengganis mlebu. Sang Kadarmanik seneng déné Dèwi Rengganis wis awarna putri manèh. Bareng Dèwi Rengganis wis walèh olèhé nggawé sulapan, Dèwi Kadarmanik didhawuhi krama olèh Pangéran Kélan. Bab Radèn Hirman temtu arepa ana wusanané.

Radèn Umarmaya karo Dèwi Rengganis karo Pangéran Kélan wis padha ngumpul karo Wong-Agung, lagi ngrembug rusaking bala. Dèwi Rengganis matur yèn wadhah banyu kauripan darbéné sang Majusi kudu direbut dhisik; awit yèn iku isih, bala reca ora bisa rusak. Ing nalika iku bala Arab singkang lara wis padha waras manèh. [[Gamelan]] wis padha muni. Prabu Nurséwan kerungu gamelan ing pasanggrahané Wong-Agung, miris banget ; ngira yèn sang Umarmaya wis bali. Raja Mukadam ngrapu marang Raja Nurséwan, ngendika yèn sang Umarmaya wis mati.

Kocapa putri Cina, anama sang Widaninggar, seduluré putri Cina sang Adaninggar, singkang séla perang kaliyan Dèwi Kélaswara. Sang Widaninggar sumedya males ukum sédané Dèwi Adaninggar teka Pangéran Kélan, putrané Dèwi Kélaswara. Sang Widaninggar, didhèrèkaké prajurit wadon, mangkat nglurug, arep ngwèhi bantu marang ratu ing Mukadam. Sang Widaninggar kagungangadhah guru, nama sang Widaningrum, putrané putri sang Ijajil. Sang Widaningrum wau, singkang maringi praboté perang marang sang Widaninggar, kaya ta jaran singkang bisa mabur, lan bala jim kapir.

Solah-wicarané Dèwi Rengganis apik banget. Sang bujangga olèhé nggambar kaya tenan-tenana waé. Tangkebé sang Dèwi marang Pangéran Kélan, rumesep, nanging kesit, nggregetaké ati. Pangéran Kélan semana uga ya kaya jejaka singkang lagi bérag, tur dilelaga; panggalihé manasi nanging ora karo duka, senengé saya mempeng.

Menggah apiké Serat Rengganis, iku ana sebabé. Ya iku, sampyengé Dèwi Rengganis karo Pangéran Kélan, iku nyengkok sampyengé Radèn Panji karo Dèwi Angrèni. Ing serat iki sangsaya katon cetha, yèn [[Serat Panji]] iku gedhé banget dayané marang serat carita liya-liyané, singkang luwih enom.

Rumiyin dicaritakaké miturut tradhisi yèn Serat Rengganis iku yasané Rangga Janur, bujangga ing karaton Kartasura. Apa iya pancèn mengkéné iku ora patiya cetha. Nanging yèn Serat Rengganis wau gawéan kala jaman Kartasura, ana pandi saha sapa plengé singkang ngripta, iku ora dadiya apa-apa, kaya kena katamtokaké. Lelawaning basa isih cedhak banget karo Serat Ménak Kartasuran.