Atom: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
ganti isi, replaced: adhedhasar → dhedhasar, sing → kang
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
ganti isi, replaced: kahanan → kaanan (23), Kahanan → Kaanan (3)
Larik 128:
[[Gambar:Bohr Model.svg|right|thumb|200px|[[Modhèl atom Bohr|Modhèl atom hidrogen Bohr]] kang nudhaké lumpatan èlèktron antarané orbit-orbit tetep lan mancaraké ènèrgi [[foton]] kanthi frékuènsi tinentu.]]
 
Sauntara iku, nalika taun 1913 fisikawan [[Niels Bohr]] nglakokaké kajian ulang modhèl atom Rutherford lan ngajokaké pendhapat yèn èlèktron-èlèktron ana ing orbit-orbit kang kakuantisasi sarta bisa mlumpat saka sawijining orbit menyang orbit liyané, sanajan mangkono ora bisa kanthi bébas muter spiral mlebu utawa metu sajeroning kahanankaanan transisi.<ref>{{cite web
| last=Stern | first=David P. | date=May 16, 2005
| url=http://www-spof.gsfc.nasa.gov/stargaze/Q5.htm
Larik 263:
| publisher=Carleton College | accessdate=2008-01-09 }}</ref>
 
Neutron lan proton iku rong jinis [[fermion]] kang béda. [[Asas pangecualian Pauli]] nglarang anané fermion kang ''idhèntik'' (kaya déné umpamané proton gandha) nglungguhi sawijining kahanankaanan fisik kuantum kang padha ing wektu kang padha. Mula saka iku, saben proton sajeroning inti atom kuduné nglungguhi kahanankaanan kuantum kang béda karo aras ènèrginé dhéwé-dhéwé. Asas Pauli iki uga lumaku kanggo neutron. Palarangan iki ora lumaku kanggo proton lan neutron kang nglungguhi kahanankaanan kuantum kang padha.<ref name="raymond"/>
 
Kanggo atom kanthi nomer atom kang cendhèk, inti atom kang duwé gunggung proton luwih akèh saka neutron duwé potènsi tiba menyang kahanankaanan ènèrgi kang luwih cendhèk lumantar paluruhan radhioaktif kang njalari gunggung proton lan neutron imbang. Mula saka iku, atom kanthi gunggung proton lan neutron kang imbang luwih stabil lan ora bakal ngluruh. Nanging, kanthi ningkaté nomer atom, gaya silih tulak antar proton agawé inti atom mbutuhaké proporsi neutron kang luwih dhuwur manèh kanggo njaga stabilitasé. Ing inti kang paling abot, rasio neutron per proton kang diperlokaké kanggo njaga stabilitasé bakal mundhak dadi 1,5.<ref name="raymond"/>
 
[[Gambar:Wpdms physics proton proton chain 1.svg|right|thumb|200px|Gambaran prosès fusi nuklir kang ngasilaké inti deuterium (kapérang saka sawijining proton lan sawijining neutron). Sawijining [[positron]] (e<sup>+</sup>) dipancaraké bebarengan karo [[neutrino]] èlèktron.]]
Larik 325:
[[Gambar:AOs-1s-2pz.png|right|250px|thumb|Fungsi gelombang saka limang orbital atom pisanan. Telu orbital 2p ngatonaké sawijining babagan simpul.]]
 
Saben orbital atom siluh korèspondhèn marang [[aras ènèrgi]] èlèktron tinentu. Èlèktron bisa malih kahanané menyang aras ènèrgi kang luwih dhuwur kanthi nyerep sawijining [[foton]]. Saliyané bisa munggah nuju aras ènèrgi kang luwih dhuwur, sawijining èlèktron bisa uga medhun menyang kahanankaanan ènèrgi kang luwih cendhèk kanthi mancaraké ènèrgi kang turah minangka foton.<ref name=Brucat/>
 
Ènèrgi kang diperlokaké kanggo ngeculaké utawa uga nambah sawijining èlèktron (ènèrgi pangiketan èlèktron) iku luwih cilik tinimbang ènèrgi pangiketan nukleon. Minangka contoné, mung diperlokaké 13,6&nbsp;eV kanggo ngeculaké èlèktron saka atom hidrogen.<ref>{{cite web
Larik 364:
=== Massa ===
{{Main|Massa atom|Bobot atom}}
Amarga mayoritas massa atom asalé saka proton dan neutron, gunggung sakabèhé partikel iki sajeroning atom diarani [[nomer massa]]. Massa atom ing kahanankaanan meneng asring dièksprèsikaké migunakaké [[ékan massa atom]] (u) kang uga diarani dalton (Da). Ékan iki didhéfinisikaké minangka saprarolas massa atom [[karbon-12]] nétral, kang kira-kira gedhéné 1,66{{Esp|−27}}&nbsp;kg.<ref name=iupac/> [[Hidrogen|Hidrogen-1]] kang arupa isotop paling ènthèng hidrogen duwé bobot atom 1,007825&nbsp;u.<ref>{{cite web
| last=Chieh | first=Chung
| date=January 22, 2001
Larik 425:
* [[Paluruhan alfa]], dumadi nalika sawijining inti mancaraké partikel alfa (inti hélium kang kapérang saka rong proton lan rong neutron). Asil peluruhan iki arupa unsur anyar kanthi [[nomer atom]] kang luwih cilik.
* [[Paluruhan beta]], diatur déning [[gaya lemah]], lan diasilaké déning transformasi neutron dadi proton, uawa uga proton dadi neutron. Transformasi neutron dadi proton bakal ditutaké déning èmisi siji èlèktron lan siji [[antineutrino]], nalika transformasi proton dadi neutron ditutaké déning èmisi siji [[positron]] lan siji [[neutrino]]. Èmisi èlèktron utawa uga èmisi positron ingaran minangka partikel beta. Paluruhan beta bisa ngundhakaké uga ngedhunaké nomer atom inti gunggungé siji.
* [[Paluruhan gama]], diasilaké déning owah-owahan ing aras ènèrgi inti menyang kahanankaanan kang luwih cendhak, njalari èmisi radhiasi èlèktromagnètik. Iki bisa dumadi sawisé èmisi partikel alfa utawa uga beta saka paluruhan radhioaktif.
 
Jinis-jinis [[paluruhan radhioaktif]] liyané kang luwih arang ngambah pangeculan neutron lan proton saka inti, èmisi punjul siji [[partikel beta]], utawa uga paluruhan kang ngakibataké prodhuksi èlèktron kanthi karikatan dhuwur kang dudu sinar beta, lan prodhuksi foton kanthi ènèrgi dhuwur kang dudu sinar gama
Larik 440:
| accessdate=2007-01-07 }}</ref>
 
[[Médhan magnèt]] kang diasilaké déning sawijining atom (ingaran [[momèn magnètik]]) ditemtokaké déning kombinasi manéka jinis momèntum pojok iki. Nanging, kontribusi kang gedhé dhéwé tetep asalé saka spin. Amarga èlèktron manut [[asas pengecualian Pauli]], yiku ora ana loro èlèktron kang bisa tinemu ing [[kahanankaanan kuantum]] kang padha, pasangan èlèktron kang karoncé siji lan sijiné duwé spin kang lelawanan, kanthi siji mawa spin munggah, lan kang sijiné manèh mawa spin mudhun. Kaloro spin kang lelawanan iki bakal silih nétralaké, saéngga momèn dipol magnètik totalé dadi nol ing sapérangan atom kanthi gunggung èlèktron genep.<ref name=schroeder>{{cite web
| last=Schroeder | first=Paul A.
| date=February 25, 2000
Larik 449:
}}</ref>
 
Ing atom kanthi èlèktron ganjil kaya déné [[wesi]], anané èlèktron kang ora duwé pasangan njalari atom mau asifat [[féromagnètik]]. Orbital-orbital atom ing saubengé atom mau silih tumpang tindhih lan pamudhunan kahanankaanan ènèrgi digayuh nalika spin èlèktron kang ora duwé pasangan kasusun silih sajajar. Prosès iki ingaran minangka [[interaksi ijolan]]. Nalika momèn magnètik atom féromagnètik kasusun silih sajajar, bahan kang kasusun déning atom iki bisa ngasilaké médhan makroskopis kang bisa didhetèksi. Bahan-bahan kang asifat [[paramagnètisme|paramagnètik]] duwé atom kanthi momèn magnètik kang kasusun acak, saéngga ora ana médhan magnèt kang diasilaké. Nanging, momèn magnètik saben atom indhividu mau bakal kasusun silih sajajar nalika diwènèhi médhan magnèt.<ref name=schroeder/><ref>{{cite web
| last=Goebel | first=Greg
| date=September 1, 2007
Larik 459:
}}</ref>
 
Inti atom uga bisa duwé spin. Lumrahé spin inti kasusun kanthi acak amarga [[kasetimbangan tèrmal]]. Nanging, kanggo unsur-unsur tinentu (kaya déné [[xenon|xenon-129]]), iku mungkin kanggo molarisasi kahanankaanan spin nuklir kanthi signifikan saéngga spin-spin mau kasusun silih sajajar kanthi arah kang padha. Kondhisi iki ingaran minangka hiperpolarisasi. Fénoména iki duwé aplikasi kang wigati sajeroning [[pancitraan résonansi magnètik]].<ref>{{cite journal
| last=Yarris | first=Lynn | title=Talking Pictures
| journal=Berkeley Lab Research Review
Larik 469:
=== Aras-aras ènèrgi ===
{{Main|Aras ènèrgi|Garis spèktrum atom}}
Nalika sawijining èlèktron karoncé ing sawijining atom, dhèwèké duwé [[ènèrgi potènsial]] kang bebandhing kuwalik marang let èlèktron marang inti. Iki diukur déning gedhéné ènèrgi kang diperlokaké kanggo ngeculaké èlèktron saka atom lan lumrahé dièksprèsikaké kanthi satuwan [[èlèktronvolt]] (eV). Sajeroning modhèl mékanika kuantum, èlèktron-èlèktron kang karoncé mung bisa nglungguhi sak sèt kahanankaanan kang punjeré ing inti, lan saben kahanankaanan silih korèspondhènsi marang aras ènèrgi tinentu. KahananKaanan ènèrgi paling asor sawijining èlèktron kang karoncé ingaran minangka kahanankaanan dhasar, nalika kahanankaanan ènèrgi kang luwih dhuwur ingaran minangka kahanankaanan kaèksitasi.<ref>{{cite web
| last=Zeghbroeck | first=Bart J. Van | year=1998
| url=http://physics.ship.edu/~mrc/pfs/308/semicon_book/eband2.htm
Larik 475:
| accessdate=2007-12-23 }}</ref>
 
Supaya sawijining èlèktron bisa mlumpat saka sawijining kahanankaanan menyang kahanankaanan liyané, dhèwèké kudu nyerep utawa mancaraké [[foton]] ing ènèrgi kang selaras karo prabédan ènèrgi potènsial antar rong aras mau. Ènèrgi foton kang dipancaraké iku sebandhing karo [[frékuènsi]]né.<ref>Fowles (1989:227–233).</ref> Saben unsur duwé spèktrum karakteristiké dhéwé-dhéwé. Iki gumantung marang momotan inti, subklopak kang kaisi karo èlèktron, interaksi èlèktromagnètik antar èlèktron, lan faktor-faktor liyané.<ref>{{cite web
| last=Martin | first=W. C.
| coauthors=Wiese, W. L. | month=May | year=2007
Larik 508:
=== Valènsi lan prilaku roncèn ===
{{Main|Valensi (kimia)|Roncèn kimia}}
Klopak utawa kulit èlèktron paling njaba sawijining atom sajeroning kahanankaanan kang ora kakombinasi diarani klopak valènsi lan èlèktron sajeroning klopak mau diarani [[èlèktron valènsi]]. Gunggung èlèktron valènsi nemtokaké prilaku [[roncèn kimia|roncèn]] atom mau karo atom liyané. Atom ''cenderung'' réaksi karo siji lan sijiné lumantar pangisian (utawa uga pangosongan) èlèktron valènsi paling njaba atom.<ref>{{cite web
| last=Reusch | first=William | date=July 16, 2007
| url=http://www.cem.msu.edu/~reusch/VirtualText/intro1.htm
Larik 528:
| accessdate=2008-01-11 }}</ref>
 
=== KahananKaanan ===
{{Main|KahananKaanan matèri|Fase bandha}}
[[Gambar:Bose Einstein condensate.png|right|200px|thumb|Gambaran pambentukan [[kondhènsat Bose-Einstein]].]]
Sapérangan atom tinemu sajeroning kahanankaanan matèri kang béda-béda gumantung ing kondhisi fisik bandha, ya iku [[suhu]] lan [[tekanan]]. Kanthi ngowahi kondhisi mau, matèri bisa molah-malih dadi wangun [[padhet]], [[cuwèr]], [[gas]], lan [[plasma]].<ref>Goodstein (2002:436–438).</ref> Sajeroning saben kahanankaanan mau uga matèri bisa duwé manéka fase. Minangka contoné ing karbon padhet, dhèwèké bisa arupa [[grafit]] uga [[inten]].<ref>{{cite journal
| last=Brazhkin | first=Vadim V.
| title=Metastable phases, phase transformations, and phase diagrams in physics and chemistry
Larik 578:
| issn=0034-6748 | doi=10.1063/1.1683116 }}</ref>
 
Spèktrum [[kahanankaanan kaèksitasi]] bisa dipigunakaké kanggo nganalisa komposisi atom [[lintang]] kang adoh. Dawa gelombang cahya tinentu kang dipancaraké déning lintang bisa dipisahaké lan dicocokaké karo transisi kakuantisasi atom gas bébas. Werna lintang sabanjuré bisa diréplikasi migunakaké [[lampu lucutan gas]] kang ngandhung unsur kang padha.<ref>{{cite web
| last=Lochner | first=Jim
| coauthors=Gibb, Meredith; Newman, Phil
Larik 591:
| accessdate=2008-01-03 }}</ref>
 
== Asal usul lan kahanankaanan saiki ==
Atom nglungguhi watara 4% dhènsitas ènèrgi total kang ana sajeroning [[alam semesta]] kadeleng, kanthi dhènsitas rata-rata watara 0,25&nbsp;atom/m<sup>3</sup>.<ref>{{cite web
| last=Hinshaw | first=Gary