Atom: Béda antara owahan
Konten dihapus Konten ditambahkan
ganti isi, replaced: kahanan → kaanan (23), Kahanan → Kaanan (3) |
ganti isi, replaced: sawijining → siji (62) |
||
Larik 35:
| location=Atlantic Highlands, New Jersey
| isbn=0-391-02177-X
| oclc=10916778 }}</ref> Inti atom kasusun saka [[proton]] kang muatané [[positif]], lan [[neutron]] kang muatané nétral.<ref name="buku1"/> Èlèktron-èlèktron kang ana ing
<ref name="buku1"/> Istilah atom asalé saka [[Basa Yunani]] (ἄτομος/átomos, α-τεμνω), kang tegesé ora bisa ditugel utawa ora bisa dibagi-bagi.<ref name="unesa hhmamsotu3"/> Konsèp atom dadi komponèn kang ora bisa dibagi-bagi manèh pisanan diajokaké déning filsuf [[India]] lan [[Yunani]].<ref name="unesa hhmamsotu3"/> Ana ing [[abad kaping 17]] lan [[abad kaping 18|kaping 18]], para [[kimiawan]] nentokaké dhasar-dhasar pamikiran iki kanthi nuduhaké
== Sajarah ==
Larik 73:
| url = http://books.google.com/books?id=iZQy2lu70bwC&lpg=PA189&dq=Vaisheshika%20atom%20anu%20paramanu&hl=id&pg=PA189#v=onepage&q=Vaisheshika%20atom%20anu%20paramanu&f=false
| accessdate = 2010-06-09
}}</ref> Saabad sabanjuré mijil rujukan ngenani atom ing donya Kulon déning [[Leukippos]], kang sabanjuré déning muridé [[Demokritos]] pandhangan mau disistematisaké. Kira-kira nalika taun 450 SM, Demokritos nyiptakaké istilah ''átomos'' ({{lang-el|ἄτομος}}), kang ateges "ora bisa ditugel" utawa uga "ora bisa dibagi-bagi manèh". Téyori Demokritos ngenani atom dudu usaha kanggo njlèntrèhaké
Kamajuan luwih adoh ing pamahaman babagan atom diwiwiti kanthi ngrembakané ngèlmu [[kimia]]. Nalika taun 1661, [[Robert Boyle]] mublikasikaké buku ''[[The Sceptical Chymist]]'' kang duwé argumèn yèn matèri-matèri ing donya iki kapérang saka manéka kombinasi ''"corpuscules"'', ya iku atom-atom kang béda. Iki béda karo pandelengan klasik kang duwé pendhapat yèn matèri kapérang saka unsur-unsur udara, lemah, geni, lan banyu.<ref>Siegfried (2002:42–55).</ref> Nalika taun 1789, istilah ''element'' (''unsur'') didhéfinisikaké déning
| url=http://web.lemoyne.edu/~GIUNTA/EA/LAVPREFann.HTML
| title=Lavoisier's Elements of Chemistry
Larik 112:
| accessdate=2007-12-20 }}</ref> Thomson percaya yèn èlèktron-èlèktron kadhistribusi kanthi rata ing saindhenging atom, lan momotan-muatané diseimbangaké déning anané lautan momotan positif ([[modhèl pudhing prem]]).
Nanging nalika taun 1909, para panliti ing sangisoré arahan [[Ernest Rutherford]] némbakaké ion hélium menyang lembaran tipis emas, lan nemu yèn sapérangan cilik ion mau dipantulaké kanthi pojok pantulan kang luwih lancip saka apa kang diprédhiksikaké déning téyori Thomson. Rutherford banjur ngajokaké pendhapat yèn momotan positif
Nalika taun 1913, nalika lagi èkspèrimèn kanthi asil prosès [[paluruhan radhioaktif]], [[Frederick Soddy]] nemu yèn ana punjul sakjinis atom ing saben posisi tabèl périodhik.<ref>{{cite web
| url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1921/soddy-bio.html
Larik 118:
| publisher=Nobel Foundation
| accessdate=2008-01-18
}}</ref> Istilah [[isotop]] banjur diciptakaké déning [[Margaret Todd]] minangka jeneng kang trep kanggo atom-atom kang béda nanging arupa
| last=Thomson | first=Joseph John
| title=Rays of positive electricity
Larik 128:
[[Gambar:Bohr Model.svg|right|thumb|200px|[[Modhèl atom Bohr|Modhèl atom hidrogen Bohr]] kang nudhaké lumpatan èlèktron antarané orbit-orbit tetep lan mancaraké ènèrgi [[foton]] kanthi frékuènsi tinentu.]]
Sauntara iku, nalika taun 1913 fisikawan [[Niels Bohr]] nglakokaké kajian ulang modhèl atom Rutherford lan ngajokaké pendhapat yèn èlèktron-èlèktron ana ing orbit-orbit kang kakuantisasi sarta bisa mlumpat saka
| last=Stern | first=David P. | date=May 16, 2005
| url=http://www-spof.gsfc.nasa.gov/stargaze/Q5.htm
| title=The Atomic Nucleus and Bohr's Early Modhèl of the Atom
| publisher=NASA Goddard Space Flight Center
| accessdate=2007-12-20 }}</ref> Sawijining èlèktron kudu nyerep utawa uga mancaraké sapérangan ènèrgi tinentu kanggo bisa nglakokaké transisi antarané orbit-orbit kang tetep iki. Yèn [[cahya]] saka matèri kang dipanasaké mancar lumantar prisma, dhèèwèké ngasilaké
| last=Bohr | first=Niels | date=December 11, 1922
| url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1922/bohr-lecture.html
Larik 149:
| title=The Periodic Table | pages=205–226
| publisher=Oxford University Press US
| isbn=0195305736 }}</ref> kimiawan Amérika [[Irving Langmuir]] taun 1919 duwé pendhapat yèn iki bisa dijlèntrèhaké yèn èlèktron-èlèktron ing
[[Panjanjalan Stern-Gerlach]] nalika taun 1922 mènèhaké bukti luwih adoh babagan sipat-sipat kuantum atom. Nalika sakberkas atom pérak ditembakaké lumantar médhan magnèt, berkas mau kapisah-pisah selaras karo arah momèntum pojok atom (''spin''). Amarga arah spin iku acak, berkas iki diarepaké nyebar dadi sakgaris. Nanging ing kasunyatané berkas iki kapérang dadi rong pérangan, gumantung saka apa spin atom mau duwé orièntasi munggah utawa uga mudhun.<ref>{{cite journal
Larik 160:
| doi=10.1007/BF01882788 }}</ref>
Nalika taun 1926, kanthi migunakaké pamikiran [[Louis de Broglie]] yèn partikel kanthi prilaku kaya déné gelombang, Erwin Schrödinger ngrembakakaké
| last=Brown | first=Kevin | year=2007
| url=http://www.mathpages.com/home/kmath538/kmath538.htm
Larik 178:
| journal=[[Philosophical Magazine]] | year=1920
| first=Francis W. | last=Aston
| volume=39 | issue=6 | pages=449–55 }}</ref> Panjlèntrèhan ing prabédan massa isotop iki kasil dipecahaké sawisé tinemu [[neutron]],
| last=Chadwick | first=James | date=December 12, 1935
| url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1935/chadwick-lecture.html
Larik 197:
| accessdate=2008-01-31 }}</ref>
Watara taun 1985, [[Steven Chu]] sarèncang ing [[Bell Labs]] ngrembakakaké
| author=Staff | date=October 15, 1997
| url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1997/
Larik 204:
| accessdate=2008-02-10 }}</ref>
Ing sajarahé,
| author=Park, Jiwoong ''et al'' | journal = Nature
| year = 2002 | volume = 417 | issue = 6890 | pages=722–25
Larik 221:
=== Partikel subatom ===
{{Main|Partikel subatom}}
Sanajan wiwitané tembung ''atom'' tegesé
Saka kabèh partikel subatom iki, èlèktron iku kang paling ènthèng, kanthi massa èlèktron 9,11{{Esp|−31}} kg lan duwé momotan négatif. Ukuran èlèktron cilik banget mula durung ana tèhnik pangukuran kang bisa dipigunakaké kanggo ngukur ukurané.<ref>Demtröder (2002:39–42).</ref> Proton duwé momotan positif lan massa kaping 1.836 luwih abot tinambang èlèktron (1,6726{{Esp|−27}} kg). Neutron ora duwé momotan listrik lan massa bébasé kaping 1.839 massa èlèktron<ref>Woan (2000:8).</ref> atau (1,6929{{Esp|−27}} kg).
Larik 257:
<math>\begin{smallmatrix}1,07 \sqrt[3]{A}\end{smallmatrix}</math> [[femtometer|fm]], kanthi ''A'' iku gunggung nukleon.<ref>Jevremovic (2005:63).</ref> Iki cilik banget dibandhingaké karo driji-driji atom. Nukleon-nukleon mau karoncé bebarengan déning gaya silih tarik potènsial kang ingaran [[gaya kuwat résidual]]. Ing let luwih cilik saka 2,5 fm, gaya iki luwih kuwat saka [[gaya èlèktrostatik]] kang njalari proton silih tolak.<ref name=pfeffer>Pfeffer (2000:330–336).</ref>
Atom saka [[unsur kimia]] kang padha duwé gunggung proton kang padha, ingaran [[nomer atom]]. Sawijining unsur bisa duwé gunggung neutron kang manéka variasiné. Variasi iki ingaran minangka [[isotop]]. Gunggung proton lan neutron
| last=Wenner | first=Jennifer M. | date=October 10, 2007
| url=http://serc.carleton.edu/quantskills/methods/quantlit/RadDecay.html
Larik 263:
| publisher=Carleton College | accessdate=2008-01-09 }}</ref>
Neutron lan proton iku rong jinis [[fermion]] kang béda. [[Asas pangecualian Pauli]] nglarang anané fermion kang ''idhèntik'' (kaya déné umpamané proton gandha) nglungguhi
Kanggo atom kanthi nomer atom kang cendhèk, inti atom kang duwé gunggung proton luwih akèh saka neutron duwé potènsi tiba menyang kaanan ènèrgi kang luwih cendhèk lumantar paluruhan radhioaktif kang njalari gunggung proton lan neutron imbang. Mula saka iku, atom kanthi gunggung proton lan neutron kang imbang luwih stabil lan ora bakal ngluruh. Nanging, kanthi ningkaté nomer atom, gaya silih tulak antar proton agawé inti atom mbutuhaké proporsi neutron kang luwih dhuwur manèh kanggo njaga stabilitasé. Ing inti kang paling abot, rasio neutron per proton kang diperlokaké kanggo njaga stabilitasé bakal mundhak dadi 1,5.<ref name="raymond"/>
[[Gambar:Wpdms physics proton proton chain 1.svg|right|thumb|200px|Gambaran prosès fusi nuklir kang ngasilaké inti deuterium (kapérang saka
Gunggung proton lan neutron ing inti atom bisa diowahi, sanajan iki merlokaké ènèrgi kang dhuwur banget amarga gaya atraksiné kang kuwat. [[Fusi nuklir]] dumadi nalika akèh partikel atom padha nggabung minangka inti kang luwih abot. Minangka conto, ing inti Srengéngé, proton merlokaké ènèrgi watara 3–10 keV kanggo ngatasi gaya silih tulak antar pepadhané lan nggabung dadi sakinti.<ref>{{cite web
Larik 309:
[[Gambar:Potential energy well.svg|200px|right|thumb|Sumur potènsial kang nuduhaké ènèrgi minimum ''V''(''x'') kang diperlokaké kanggo nggayuh saben posisi ''x''. Sawijining partikel kanthi ènèrgi ''E'' diwatesi ing kisaran posisi antara ''x''<sub>1</sub> lan ''x''<sub>2</sub>.]]
Èlèktron sajeroning
Èlèktron, padha karo partikel liyané, duwé sipat kaya déné partikel uga kaya déné gelombang (dualisme gelombang-partikel). Méga èlèktron iku
| last=Mulliken | first=Robert S.
| title=Spectroscopy, Molecular Orbitals, and Chemical Bonding
Larik 323:
| accessdate=2007-01-04 }}</ref>
[[Gambar:AOs-1s-2pz.png|right|250px|thumb|Fungsi gelombang saka limang orbital atom pisanan. Telu orbital 2p ngatonaké
Saben orbital atom siluh korèspondhèn marang [[aras ènèrgi]] èlèktron tinentu. Èlèktron bisa malih kahanané menyang aras ènèrgi kang luwih dhuwur kanthi nyerep
Ènèrgi kang diperlokaké kanggo ngeculaké utawa uga nambah
| last=Herter | first=Terry | year=2006
| url=http://astrosun2.astro.cornell.edu/academics/courses/astro101/herter/lectures/lec08.htm
Larik 342:
=== Sifat-sipat nuklir ===
{{Main|Isotop|Isotop stabil}}
Adhedhasar dhéfinisi, rong atom kanthi gunggung ''proton'' kang idhentik ing intiné kalebu sajeroning [[unsur kimia]] kang padha. Atom kanthi gunggung proton padha nanging kanthi gunggung ''neutron'' béda iku loro isotop béda saka
| last=Matis | first=Howard S. | date=August 9, 2000
| url=http://www.lbl.gov/abc/wallchart/chapters/02/3.html
Larik 383:
| doi=10.1016/j.nuclphysa.2003.11.003 }}</ref>
Para kimiawan lumrahé migunakaké ékan [[mol]] kanggo nyatakaké gunggung atom. Sak mol didhéfinisikaké minangka gunggung atom kang ana ing 12 gram persis karbon-12. Gunggung iki ya iku watara 6,022{{Esp|23}}, kang ditepungi uga kanthi jeneng [[tetapan Avogadro]]. Kanthi mangkono
=== Ukuran ===
Larik 406:
| title=Small Miracles: Harnessing nanotechnology
| publisher=Oregon State University
| accessdate=2007-01-07 }}—describes the width of a human hair as 10<sup>5</sup> nm and 10 carbon atoms as spanning 1 nm.</ref> Saktètès banyu uga ngandhut watara 2{{Esp|21}} atom oksigen.<ref>Padilla ''et al.'' (2002:32)—"There are 2,000,000,000,000,000,000,000 (that's 2 sextillion) atoms of oxygen in one drop of water—and twice as many atoms of hydrogen."</ref> [[Intan]] sak karat kanthi massa 2{{Esp|-4}} kg ngandhut watara 10<sup>22</sup> atom karbon.<ref group=catatan>Sak karat padha karo 200 miligram. Adhedhasar dhéfinisi, karbon-12 duwé 0,012 kg per mol. [[Tetapan Avogadro]] watara 6{{Esp|23}} atom per mol.</ref> Yèn
=== Paluruhan radhioaktif ===
Larik 423:
| publisher=Berkeley Laboratory
| accessdate=2007-01-07 }}</ref>
* [[Paluruhan alfa]], dumadi nalika
* [[Paluruhan beta]], diatur déning [[gaya lemah]], lan diasilaké déning transformasi neutron dadi proton, uawa uga proton dadi neutron. Transformasi neutron dadi proton bakal ditutaké déning èmisi siji èlèktron lan siji [[antineutrino]], nalika transformasi proton dadi neutron ditutaké déning èmisi siji [[positron]] lan siji [[neutrino]]. Èmisi èlèktron utawa uga èmisi positron ingaran minangka partikel beta. Paluruhan beta bisa ngundhakaké uga ngedhunaké nomer atom inti gunggungé siji.
* [[Paluruhan gama]], diasilaké déning owah-owahan ing aras ènèrgi inti menyang kaanan kang luwih cendhak, njalari èmisi radhiasi èlèktromagnètik. Iki bisa dumadi sawisé èmisi partikel alfa utawa uga beta saka paluruhan radhioaktif.
Larik 433:
=== Momèn magnètik ===
{{Main|Momèn dipol magnètik èlèktron|Momèn magnètik nuklir}}
Saben partikel èlemèntèr duwé sipat mékanika kuantum intrinsik kang ditepungi kanthi jeneng [[spin]]. Spin duwé analogi karo [[momèntum pojok]]
| last=Hornak | first=J. P. | year=2006
| url=http://www.cis.rit.edu/htbooks/nmr/chap-3/chap-3.htm
Larik 440:
| accessdate=2007-01-07 }}</ref>
[[Médhan magnèt]] kang diasilaké déning
| last=Schroeder | first=Paul A.
| date=February 25, 2000
Larik 469:
=== Aras-aras ènèrgi ===
{{Main|Aras ènèrgi|Garis spèktrum atom}}
Nalika
| last=Zeghbroeck | first=Bart J. Van | year=1998
| url=http://physics.ship.edu/~mrc/pfs/308/semicon_book/eband2.htm
Larik 475:
| accessdate=2007-12-23 }}</ref>
Supaya
| last=Martin | first=W. C.
| coauthors=Wiese, W. L. | month=May | year=2007
Larik 485:
[[Gambar:Fraunhofer lines.svg|right|thumb|300px|Conto garis absorpsi spèktrum.]]
Nalika
| url=http://www.avogadro.co.uk/light/bohr/spectra.htm
| title=Atomic Emission Spectra — Origin of Spectral Lines
Larik 498:
| title=Fine structure
| publisher=University of Texas at Austin
| accessdate=2008-02-14 }}</ref> Nalika
| last=Weiss | first=Michael | year=2001
| url=http://math.ucr.edu/home/baez/spin/node8.html
Larik 508:
=== Valènsi lan prilaku roncèn ===
{{Main|Valensi (kimia)|Roncèn kimia}}
Klopak utawa kulit èlèktron paling njaba
| last=Reusch | first=William | date=July 16, 2007
| url=http://www.cem.msu.edu/~reusch/VirtualText/intro1.htm
| title=Virtual Textbook of Organic Chemistry
| publisher=Michigan State University
| accessdate=2008-01-11 }}</ref> Roncèn kimia bisa dideleng minangka transfer èlèktron saka
[[Unsur kimia|Unsur-unsur kimia]] asring ditampilaké sajeroning [[tabèl pèriodhik]] kang nampilaké sipat-sipat kimia
| author=Husted, Robert et al. | date=December 11, 2003
| url=http://periodic.lanl.gov/default.htm
Larik 543:
| publisher=National Institute of Standards and Technology
| url=http://www.nist.gov/public_affairs/releases/BEC_background.htm
| accessdate=2008-01-16 }}</ref> Kumpulan atom-atom kang di''liwat''-adhemké iki duwé prilaku kaya déné
| last=Colton | first=Imogen | coauthors=Fyffe, Jeanette
| date=February 3, 1999
Larik 555:
== Idhèntifikasi ==
[[Gambar:Atomic resolution Au100.JPG|right|250px|thumb|Citra [[mikroskop panrowongan payaran]] kang nuduhaké atom-atom indhividhu ing lumahing [[emas]] ([[Indhèks Miller|100]]).]]
[[Mikroskop panrowongan payaran]] (''scanning tunneling microscope'') iku
Sawijining atom bisa di[[ion]]isasi kanthi nguwalaké siji èlèktroné. [[Muatan listrik|Muatan kang ana]] njalari trayèktori atom mlengkung nalika dhèwèké ngliwati
| first=N. | last=Jakubowski
| coauthors = Moens, L.; Vanhaecke, F
Larik 565:
| doi=10.1016/S0584-8547(98)00222-5 | pages = 1739–63}}</ref>
Métodhe liyané kang luwih selèktif ya iku [[spèktroskopi panguwalan ènèrgi èlèktron]] (''electron energy loss spectroscopy''), kang ngukur panguwalan ènèrgi [[berkas èlèktron]] sajeroning
| last1=Müller | first1=Erwin W.
| authorlink1=Erwin Wilhelm Müller
Larik 597:
| url=http://map.gsfc.nasa.gov/m_uni/uni_101matter.html
| title=What is the Universe Made Of?
| publisher=NASA/WMAP | accessdate=2008-01-07 }}</ref> Sajeroning galaksi [[Bimasekti]], atom nduwé konsèntrasi kang luwih dhuwur, kanthi dhènsitas matèri sajeroning [[médhium antarlintang]] kisarané watara 10<sup>5</sup> nganti tekan 10<sup>9</sup> atom/m<sup>3</sup>.<ref>Choppin ''et al.'' (2001).</ref> Srengéngé dhéwé dipercaya ana sajeroning [[Gelembung Lokal]], ya iku
| last=Davidsen | first=Arthur F.
| title=Far-Ultraviolet Astronomy on the Astro-1 Space Shuttle Mission
Larik 649:
| title=Newly synthesized lithium in the interstellar medium
|journal=[[Nature (journal)|Nature]] | year=2000 | volume=405 | pages=656–58
| doi=10.1038/35015028 }}</ref> Iki dumadi nalika
| last=Mashnik | first=Stepan G.
| title=On Solar System and Cosmic Rays Nucleosynthesis and Spallation Processes
Larik 739:
=== Wangun téoritis lan wangun langka ===
[[Gambar:Island-of-Stability.png|thumb|right|400px|Panyitraan 3-Dhimènsi anané "[[Pulo stabilitas]]" ing pérangan paling tengen]]
Nalika isotop kanthi nomer atom kang luwih dhuwur tinimbang [[timbal]] (62) asifat radhioaktif, ana
| title=Second postcard from the island of stability
| author=Anonymous | journal=CERN Courier
Larik 775:
| accessdate=2008-01-14 }}</ref>
Ana uga atom-atom langka liyané kang digawé kanthi nggantèkaké
| last=Barrett | first=Roger
| coauthors=Jackson, Daphne; Mweene, Habatwa
| |||