Ènsiklopédhi: Béda antara owahan

Tembung 'ènsiklopédhi' dijupuk saka [[basa Yunani]]; ''enkyklios paideia'' ({{polytonic|ἐγκύκλιος παιδεία}}) kang tegesé sawijiningsiji bundheran utawa pangajaran kang pepak. Karepé iku ènsiklopédhi iku sawijing pendhidhikan paripurna kang ngamot kabèh bundheran ngèlmu sains.

Kerep konsèp ènsiklopédhi disalah-kaprahaké karo bausastra (kamus). Nanging prakara iki ora anèh amarga ènsiklopédhi-ènsiklopédhi awal pancèn mula-mulané disusun saka bausastra. Prabédan utama antara kamus lan ènsiklopédhi iku; sawijiningsiji kamus namung mènèhi katrangan définis saben entri utawa lemma kang dideleng saka sudhut pandhang linguistik utawa namung mènèhi sinonim-sinonim waé. Kamangka sawijiningsiji ènsiklopédhi kawedaraning sawijiningsiji entri luwih jero. Sawijining ènsiklopédhi iku nyoba mènèhi katrangan saben artikel arupa sawijiningsiji fénomèna. Utawa luwih cekak manèh; ènsiklopédhi iku pratélan prakara kamangka kamus iku pratélan tembung.

Ing jaman modhèren tembung ènsiklopédhi kaping pisan dienggo déning [[Paul Scalich]], sawijiningsiji panulis [[Jerman]] ing taun [[1559]]. Banjur filsuf [[Inggris]] [[Francis Bacon]] ing awal abad kaping 17 nganggo tembung iki ing teges modhèren.

Nanging konsèp tembung ènsiklopédhi lagi dienggo ing pangertèn kaya saiki sawisé ditepungaké déning [[Denis Diderot]], sawijiningsiji panulis lan filsuf [[Prancis]] uga nganggo tembung iki kanggo mènèhi jeneng proyèk kang lagi digarap karo dhèwèké.

Banjur ing tengahé [[abad kaping 19]], sang [[pujangga]] [[Kasunanan Surakarta]]; Ki [[Ranggawarsita]] nulis sawijiningsiji karya sastra kang diparingi jeneng layang ''[[Pustaka Raja Purwa]]''. Akèh wong kang nggandrungi buku iki. Isiné prakara warna-warna carita bab sajarah ratu-ratu jaman kuna lan liya-liyané. Carita-carita iki ditulis miturut cara [[kronologi]]s déning Ki Ranggawarsita. Malahan sawisé Ki Ranggawarsita ora nerusaké carita iki, ana wong-wong liya kang nerusaké.

Kurang luwih waktuné padha karo Ranggawarsita, ana uga sawijiningsiji karya kang asifat ènsiklopédhik ing [[Surakarta]] déning Ki [[Padma Susastra]] (Wira Pustaka). Kitab iki déning Ki Padma Susastra diparingi jeneng ''[[Bauwarna (Padma Susastra)|Bauwarna]]''. Karyané iki wis asifat modhèren, amarga bahan-bahan kang dibahas lan dimot ing bukuné disusun miturut abjad. Mula karo kitab Bauwarna iki, awaké dhéwé wis tekan ing éra modhèren lan nutup éra klasik.