Révisi kala 9 Oktober 2018 15.24 besut Top4Bot (parembugan \| pasumbang) Bot 352.737 suntingan →‎top: ganti isi, replaced: insang → angsang ← Besutan sadurungé		Révisi kala 15 Oktober 2018 02.23 besut wurungaké Top4Bot (parembugan \| pasumbang) Bot 352.737 suntingan ganti isi, replaced: arupa → wujud (8) Besutan sawisé →
Larik 1: '''Getih''' (diucapaké: {{IPAc-jv\|g\|e\|t\|i\|h}}, {{IPAc-jv\|g\|e\|t\|i}}, {{IPAc-jv\|g\|e\|t\|I\|h}}, {{IPAc-jv\|g\|e\|t\|è\|h}}; [[basa krama]]: '''rah''' utawa '''ludira''' utawa '''rudira''') iku [[cuwèran]] kang ana ing kabèh [[sato kewan\|kéwan]] tingkat dhuwur kang duwé fungsi ngirimaké dat-dat lan oksigèn kang dibutuhaké déning [[jaringan]] awak, ngangkud bahan-[[bahan kimia]] asil [[metabolisme]], lan uga minangka pertahanan awak saka [[virus]] utawa [[bakteri]]. Istilah medis kang ana gayutané kaliyan getih diwiwiti kanthi tembung ''hemo-'' utawa ''hemato-'' kang asalé saka [[basa Yunani]] ''haima'' tegesé getih. Ing [[gegremet]], getih (utawa kondhang minangka [[hemolimfe]]) ora kalibat ing parédharan [[oksigèn]]. Oksigèn ing gegremet diédharaké liwat sistém trakéa ~~arupa~~wujud saluran-saluran kang nyaluraké udara kanthi langsung nuju jaringan awak. Getih gegremet ngangkud dat nuju jaringan awak lan nyingkiraké bahan sisa métabolisme. Ing kéwan liya, fungsi utama getih ya iku ngangkud [[oksigèn]] saka [[paru-paru]] utawa [[angsang]] nuju jaringan awak. Ing getih kakandhut [[hemoglobin]] kang fungsiné minangka pangiket oksigèn. Ing sabagéan kéwan ora duwé balung mburi utawa [[invertebrata]] kang ukurané cilik, oksigèn langsung ngresep nuju njeron plasma getih amarga protéin panggawa oksigèné kalarut kanthi bébas. Hemoglobin ~~arupa~~wujud protèin pangangkut oksigèn paling éféktif lan ana ing kéwan-kéwan kang duwé balung mburi utawa [[vertebrata]]. [[Hemosianin]], kang wernané biru, ngandhut [[tembaga]], lan digunakaké déning kéwan [[crustaceae]]. Nus migunakaké [[vanadium]] kromagen (wernané ijo enom, biru, utawa kuning oranye). == Getih manungsa == Larik 9: Getih manungsa iku cuwéran [[jaringan awak]]. Fungsi mligi iku ngangkud [[oksigèn]] kang diperlokaké déning sel-sel saawak. Getih uga nyuplai jaringan awak kanthi nutrisi, ngangkud dat-dat sisa metabolisme, lan manéka warna bahan panyusun [[sistém imun]]. Tujuané ngreksa awak saka manéka warna lelara. Hormon-hormon saka [[sistém endokrin]] uga diédharaké liwat getih. Getih manungsa wernané abang, antarané abang cerah yèn akèh ngandhut oksigèn tekan abang tuwa yèn kakurangan oksigèn. Werna abang ing getih disebabaké déning [[hemoglobin]], [[protéin ambegan]] (''respiratory protéin'') kang ngandhut [[wesi]] ing wangun [[heme]], kang ~~arupa~~wujud papan kaiketé molekul-molekul oksigèn. Manungsa duwé sistém parédharan getih katutup kang tegesé getih mili ing [[pambuluh getih]] lan disirkulasèkaké déning [[jantung]]. Getih dipompa déning jantung nuju [[paru-paru]] kanggo mbuwang sisa metabolisme ~~arupa~~wujud [[karbon dioksida]] lan nyerep oksigèn liwat pambuluh [[arteri pulmonalis]], banjur digawa bali nuju jantung liwat [[vena pulmonalis]]. Sawisé iku getih dikirimaké nuju kabèh awak déning saluran pambuluh getih [[aorta]]. Getih ngédharaké [[oksigèn]] nuju kabèh awak liwat saluran alus getih kang karan pambuluh [[kapiler]]. Getih banjur bali nuju [[jantung]] liwat pambuluh getih [[vena cava superior]] lan [[vena cava inferior]]. Getih uga ngangkud bahan bahan sisa metabolisme, [[obat]]-obatan lan bahan kimia asing nuju [[ati]] kanggo diurèkaké lan nuju [[ginjal]] kanggo dibuwang minangka [[urin\|uyuh]]. Larik 17: === Komposisi === Getih kapérang saka sapérangan jinis korpuskula kang mbentuk 45% péranganing getih. Pérangan 55% liyané ~~arupa~~wujud cuwéran semu kuning kang mbentuk medium cuwéran getih kang karan [[plasma getih]]. Korpuskula getih kapérang saka: Larik 42: Tatu bisa njalari kélangan getih kang parah. Trombosit marakaké getih ngenthel, nutup tatu cilik, nanging tatu gedhé perlu rikat dirawat kanggo nyegah dumadiné kakurangan getih. Karusakan ing organ njero bisa njalari tatu njero kang parah utawa ''hemorrhage''. [[Hemofilia]] ~~arupa~~wujud kalainan genetik kang njalari kagagalan fungsi ing [[pangenthelan getih]] sawijining wong. Akibaté, tatu cilik bisa mbebayani nyawa<!--kayata bisa njalari [[hemarthrosis]], utawa panggetihan ing sendi, sing bisa marakaké lumpuh-->. [[Leukemia]] ~~arupa~~wujud kanker ing jaringan awak pambentuk sel getih putih. Penyakit iki dumadi amarga kasalahan ing pawilahan sel getih putih kang njalari cacahé sel getih putih mundhak lan banjur mangan sèl getih putih kang normal. <!--ana téori anyar ngenani leukemia minangka penyakit autoimun--> Panggetihan gedhé, amarga kacilakan utawa dudu (kaya ing oprasi), lan uga lelara getih kaya [[anemia]] lan [[thalassemia]], kang merlokaké [[transfusi getih]]. Sapérangan nagara duwé [[bank getih]] kanggo nyukupi panyuwunan kanggo transfusi getih. Panampa getih perlu duwé [[jinis getih]] kang padha karo panyumbang. Getih uga ~~arupa~~wujud salah siji "vektor" ing panularan lelara. Salah siji conto lelara kang bisa ditularaké liwat getih ya iku [[AIDS]]. Getih kang ngandhut [[virus]] [[HIV]] saka makluk urip kang HIV positif bisa nular marang makluk urip liya liwat sentuhan antarané getih karo getih, [[sperma]], utawa cuwéran awak makluk urip mau. Amarga panularan lelara bisa dumadi liwat getih, objèk kang ngandhut getih dianggep ''biohazard'' utawa ancaman biologis. Ing manéka warna kapentingan diagnosis lelara, [[tekanan getih]] duwé peranan kang wigati banget.

Getih: Béda antara owahan