Sanggit wayang

Sanggit inggih menika variasi dhalang anggenipun nyamektakaken pagelaran ringgit.  Miturut  Murtiyoso dkk., (2007) sanggit inggih menika kreativitas dhalang kangge ngolah mengolah unsur-unsur pakeliran satemah mujudaken kualitas pakeliranipun. Sanggit menika perangan ingkang mbedakaken antawisipun sajian dhalang setunggal kaliyan sanesipun anggenipun nyariyosaken lakon pewayangan kamangka lakon ingkang dipuncariyosaken menika sami.

Tembung sanggit menika saged dipunjlentrehaken dados frasa “gesanging ringgit” ingkang tegesipun menika kagiyatan kangge nguripaken wayang wonten ing pagelaran ringgit supados luwes saha katingal nyata sedayanipun. Kualitas saking pagelaran ringgit menika gumantung kaliyan kualitas sanggit ingkang dipunsamektakaken dening dhalang kanthi lebda ing karsa. Sanggit wonten ing pagelaran ringgit menika minangka satunggaling daya cipta saking dhalang kangge ngolah sajian pakeliran supados ketingal urip saha saged nggambaraken nalaring pagesangan. Sanggit menika dados sarana supados pikantuk efek gumun saking pamiyarsa.

Wonten kalangan pedhalangan, sanggit saged dipunperang dados gangsal warni :

1.      Sanggit cariyos, inggih menika caraning dhalang ngolah cariyos kanthi satunggaling adegan utawi sedaya adegan.

2.      Sanggit adegan, inggih menika caraning seniman dhalang damel saha nemtokaken plot-plotaning adegan.

3.      Sanggit sabet, inggih menika salah satunggaling caranipun dhalang wonten pangolahing ebahipun wayang satemah saged mengungkapkan raos utawi swasana ingkang jumbuh kaliyan ingkang dipunkersakaken kangge nggayuh manteping raos.

4.      Sanggit iringan, inggih menika kemampuan dhalang anggenipun ngolah iringan kanthi damel, milih utawi nemtokaken iringan pakeliran kangge damel utawi ndukung swasana adegan ingkang saweg kalaksanan.

5.     Sanggit catur, inggih menika salah satunggaling cara anggenipun dhalang kaliyan medium basa saged milih tetembungan, nyusun saha ngrange ukara kangge ngandharaken wosing cariyos ingkang leres saha ngemot raos ingkang mantep miturut raos ingkang dipunkersakaken, kanthi pelukisan utawi awujud pacelathon antawisipun lakon wayang (Sudarko, 1990: 10-11)

Kanthi mekaten sanggit nggadhahi peran ingkang wigatos sanget wonten pakeliran. Saking wigatining sanggit, Bambang Murtiyoso wonten Seni Pedalangan (Jawa) Unsur-unsur pokok ngendika bilih :

Menawi pakeliranipun tanpa sanggit, pakeliranipun lajeng karaos anyep, ampang utawi kirang manteb. Paling-paling naming saged kawastanan resik, bener manut waton utawi trampil . . . kanthi sanggit pakeliran lajeng karaos; sem, nges, renggep, cucut, prenés lan sak panunggalanipun (1980).