|
'''Sanggit''' inggih menikaménika ''variasi'' dhalang anggenipunanggènipun nyamektakakennyaméktakaken pagelaranpagélaran [[Wayang|ringgit]]. <ref>{{Cite web|url=http://dalangsapanyana.blogspot.com/2015/04/pengertian-sanggit.html|title=SINAU PEDALANGAN: Pengertian Sanggit|last=Indriyanto|first=Xojel|date=2015-04-21|website=SINAU PEDALANGAN|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=2018-12-21}}</ref><ref>{{Cite book|title=Seni Pedhalangan Jawa, Unsur-unsur Pokok|last=|first=|publisher=Akademi seni Karawitan Indonesia|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref> Miturut Murtiyoso dkk., (2007) sanggit inggih menikaménika kreativitas [[dhalang]] kangge ngolah mengolahmèngolah unsur-unsur pakeliranpakéliran satemahsatémah mujudakenmujudakén kualitas pakeliranipunpakéliranipun. Sanggit menikaménika perangan ingkang mbedakakenmbedakakén antawisipun ''sajian'' dhalang setunggalsétunggal kaliyan sanesipunsanèsipun anggenipunanggènipun nyariyosakennyariyosakén lakon pewayanganpèwayangan kamangka lakon ingkang dipuncariyosakendipuncariyosakén menikaménika sami.
TembungTèmbung sanggit menikaménika sagedsagéd dipunjlentrehakendipunjlèntrehakén dados ''frasa'' “gesanging“gésanging ringgit” ingkang tegesipuntégésipun menikaménika kagiyatan kangge nguripakennguripakén [[wayang]] wontenwontén ing pagelaranpagélaran ringgit supados luwesluwés saha katingal nyata sedayanipunsédayanipun. ''Kualitas'' saking pagelaranpagélaran ringgit menikaménika gumantung kaliyan ''kualitas'' sanggit ingkang dipunsamektakakendipunsaméktakakén dening dhalang kanthi lebdalébda ing karsa. Sanggit wontenwontén ing pagelaranpagélaran ringgit menikaménika minangka satunggaling ''daya cipta'' saking dhalang kangge ngolah ''sajian'' pakeliranpakéliran supados ketingalkatingal urip saha sagedsagéd nggambarakennggambarakén nalaring pagesanganpagésangan. Sanggit menikaménika dados sarana supados pikantuk ''efekèfèk'' gumun saking pamiyarsa.
== Perangan ==
WontenWontén kalangan pedhalanganpédhalangan, sanggit sagedsagéd dipunperangdipunerang dados gangsal warni :
# Sanggit cariyos, inggih menikaménika caraning dhalang ngolah cariyos kanthi satunggaling adeganadégan utawi sedayasédaya adeganadégan.
# Sanggit adeganadégan, inggih menikaménika caraning senimanséniman dhalang dameldamél saha nemtokakennémtokakén plot-plotaning adeganadégan.
# Sanggit sabetsabét, inggih menikaménika salah satunggaling caranipun dhalang wontenwontén pangolahing ebahipun wayang satemahsatémah sagedsagéd mengungkapkan raos utawi swasana ingkang jumbuh kaliyan ingkang dipunkersakakendipunkérsakakén kangge nggayuh mantepingmantéping raos.
# Sanggit iringan, inggih menikaménika kemampuan dhalang anggenipunanggènipun ngolah iringan kanthi dameldamél, milih utawi nemtokakennémtokakén iringan pakeliranpakéliran kangge dameldamél utawi ndukung swasana adeganadégan ingkang sawegsawég kalaksanan.
# Sanggit [[Catur (Wayang)|catur]], inggih menikaménika salah satunggaling cara anggenipunanggènipun dhalang kaliyan mediummèdium [[basa]] sagedsagéd milih tetembungantètèembungan, nyusun saha ngrangengrangke ukara kangge ngandharakenngandharakén wosing cariyos ingkang lereslérés saha ngemot raos ingkang mantepmantép miturut raos ingkang dipunkersakakendipunkérsakakén, kanthi pelukisanpélukisan utawi awujud pacelathon antawisipun lakon wayang (Sudarko, 1990: 10-11)
Kanthi mekaten sanggit nggadhahi peran ingkang wigatos sanget wonten pakeliran. Saking wigatining sanggit, Bambang Murtiyoso wonten ''Seni Pedalangan (Jawa) Unsur-unsur pokok'' ngendika bilih :
| 