Pananggalan Hijriyah: Béda antara owahan

'''Pananggalan Hijriyah''' utawa '''Kalèndher Hijriyah''' utawa '''Kalèndher Islam''' ([[Basa Arab]]: التقويم الهجري; ''at-taqwim al-hijri''), iku [[kalèndher]] kang dipigunakaké déning umat [[Islam]], kalebu sajeroning nemtokaké tanggal utawa [[wulan|sasi]] kang magepokan karo ngibadah, utawa dina-dina wigati liyané. Ing nagara-nagara kang kang ndunungi mayoritas [[Islam]], Kalèndher Hijriyah uga minangka sistem pananggalan sadina-dina. Kalèndher Hijriyah migunakaké sistem kalèndher lunar (komariyah).

Pananggalan Hijriyah diyasa miturut rata-rata silkus sinodik wulansasi [[pananggalan lunar]]rembulan (qomariyah), duwé 12 [[Wulan (wektu)|wulan]]sasi sajeroning setahun. Kanthi migunakaké siklus sinodik wulansasi, wilangan [[dina]] sajeroning sataun ana (12 x 29,53059 dina = 354,36708 dina).Bab iki kang njelasaké 1 taun Pananggalan Hijriyah luwih cendhak watara 11 dina tinimbang 1 taun Pananggalan Masèhi.

Faktané, siklus sinodik wulansasi duwé variasi. Cacahing dina sajeroning sak wulansasi sajeroning Pananggalan Hijriyah gumantung ing posisi [[rembulan]], bumi lan srengéngé. Umur rembulan kang ngancik 30 dina trep karo dumadiné rembulan anyar (new moon) ing [[titik apooge]], ya iku jarak paling adoh antara rembulan lan bumi, lan ing wektu kang bebarengan, bumi dumunung ing let paling cedhak karo srengéngé [[(perihelion)]]. Sauntara iku, sak wulansasi kang lumangsung 29 dina trep karo wektu dumadiné rembulan anyar ing [[perige]] (let paling cedhak rembulan karo bumi) kanthi bumi dumunung ing titik paling adoh saka srengéngé (aphelion). Ing kéné katon yèn umur wulansasi ora tetep nanging owah-owah (29-30 dina) miturut karo kedhudhukan katelu ''bandhabarang langit'' mau ([[rembulan]], [[Bumi]] lan [[Srengéngé]])

Panentuan awal wulansasi (''new moon'') ditandaniditandhani déning munculé penampakan (visibilitas) Rembulan Sabit pisanan (''hilal'') sawisé wulansasi anyar (konjungsi utawa ''ijtimak''). Ing fase iki, rembulan angslup sawetara wektu sawisé angslupé srengéngé, saéngga posisi hilal dumunung ing ufuk kulon. Yèn hilal ora bisa dideleng ing dina angka 29, cacahing dina ing wulansasi mau dibulatna dadi 30 dina. Ora ana aturan mirunggan wulansasi-wulansasi ngendi waé kang duwé 29 dina, lan ngendi kang duwé 30 dina. Kabèh gumantung marang penampakan hilal.

== Jeneng-jeneng wulansasi ==

Pananggalan Hijriyah dumadi saka 12 wulansasi:

Pungkasané, ing taun 638 M (17 H), khalifah [[Umar bin Khatab]] ngukuhaké wiwitan pathokan pananggalan Islam ya iku taun hijrahé Muhammad saka Mekah menyang Madinah. Panentuan wiwitan pathokan iki diayahi sawisé ngilangaké kabèh wulansasi-wulansasi tambahan (interkalasi) sajeroning kalamangsa 9 taun. Tanggal 1 Muharam Taun 1 Hijriyah trep karo tanggal [[16 Juli]] [[622]], lan tanggal iki dudu tanggal hijrahé Muhammad. Prastawa hijrahé Muhammad kadadéan wulansasi September 622. Dhokumèn tuwa dhéwé kang migunakaké sistem Kalèndher Hijriyah ya iku [[papirus]] ing [[Mesir]] ing taun 22 H, PERF 558.

'''Rukyat''' iku aktivitas ngamati visibilitas hilal, ya iku ngamati penampakan rembulan sabit kang pisanan katon sawisé wulansasi anyar ('''ijtima'''). Rukyat bisa dilakukan nganggo mata wuda, utawa nganggo piranti bantu optik kaya [[teleskop]]. Yèn hilal katon, ing soré mau wis mlebu tanggal 1.

Déné '''hisab''' iku ngayahi pétungan kanggo nemtokaké posisi wulansasi kanthi matematis lan astronomis. Hisab minangka piranti bantu kanggo meruhi kapan lan ing ngendi hilal (rembulan sabit pisanan sawisé wulansasi anyar) bisa katon. Hisab kerep diayahi kanggo mbantu sadurungé rukyat.

Panentuan awal [[wulan|sasi]] dadi signifikan kanggo wulansasi-wulansasi kang magepokan karo ngibadah, kaya wulansasi [[Ramelan]] (ya iku umat Islam nglakoni pasa Ramelan sesasi suwéné), [[Syawal]] (ya iku umat Islam ngrayakaké Dina Riyaya [[Idul Fitri]]), sarta [[Dzulhijjah]] (ana tanggal kang magepokan karo ngibadah [[Haji]] lan Dina Riyaya [[Idul Adha]]). Panentuan kapan hilal bisa katon, dadi motivasi umat Islam sajeroning babagan [[astronomi]]. Iki dadi salah siji panyurung saéngga Islam dadi salah siji pangembang awal ngèlmu astronomi minangka sains, sajabaning [[astrologi]] ing [[Abad Tengahan]].

Béda karo Kalèndher Hijriyah kang murni migunakaké visibilitas [[rembulan]] (''moon visibility'') ing panentuan awal [[wulan|sasi]] (''first month''), [[kalèndher Jawa]] wis ngukuhaké cacahing dina sajeroning saben wulansasi.