Kakawin Wertasancaya: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
rujukan
nambah isi
Larik 1:
<ref>{{Cite book|title=Sejarah Sastra Jawa|last=Purwadi|first=|publisher=Panji Pustaka|year=2007|isbn=979-25-2725-10|location=Yogyakarta|pages=84-87}}</ref>'''Kakawin Wertasancaya''' ya iku salah sijiné kasusastraan sansekerta. Ana ing sajroning kesusastraan Sansekerta dhéwé ana syair-syair kang wujudé basa Kawya utawa basa Kawi, isiné ya iku ngrembag babagan ilmu kawruh. Wertasancaya bisa dilebokaké ing karangan-karangan kaya iku mau. Kitab iki minangka kitab syair sing digunakaké kanggo mènèhi tuladha-tuladha lan carané gawé syair. Jumlahé syair sing tuladhané ana [[96]] jinis. Saben jinising syair nggunakaké irama-sajaké. Piwulang babagan nyair sing tuladha-tuladhané dijlentrehkaké ing sajroning kitab iki saktenané seni syair ing kasusastraan Sansekerta, sing digunakakedigunakaké ing basa jawa kuna. Kabèh karangan sing isine [[112]] syair. Yén dijejerkaké karo cacahé irama-sajak, mula amèh kabèh syair ganti iramané.
 
== Ringkesan ==
PenuliséPanulisé kitab wertasancaya ya iku [[Empu]] Tanakung, urip ing jaman akhir praja Kadiri. Kitab wertasancaya ya kena disebut kitab Cakrawaduta kang duweniduwèni teges ya iku : ''“menthok si utusan”.'' Jeneng iki jumbuh karo isi karanganekarangané, Isiné karangan ya iku nyeritakaké putri saka bangsawan sing uga nduwéni bojo saka kalangan bangsawan, kekaroné urip setahun suwené lan bebojoan lan ora tau pisah. Ananging sawisé iku sing lanang lunga kanggo golèk ilmu babagan seni syair. Uga dientèni suwé kok ora bali-bali sing wadon krasa goréh ing manah, sabanjuré dheweké golék hiburanpanglipur ing taman, ora malah seneng nanging malah kèlingan pangangen-angen bojoné. PungkasanePungkasané si putridputri mandeg lan golekgolèk pamgiyupanpangiyupan amarga udan. Sawise udan wis mari dhewekedhéwéké weruh ing taman ana menthok sing lagi bebojoanbébojoan ing banyu tilak udan. NglangiMenthok kuwi nglangi mrana mrene lan munggah saka banyu mara menyang lemah kang asat lan kekaronekekaroné dudohakedudohaké swaraneswarané sing pancen apik, agaweagawé si purtri trenyuh wayah ngrungokakengrungokaké, saya suwesuwè si putri tambah kelingankèlingan bojonebojoné sing wis lunga lan urung bali. Banjur kekaroné methok marani putri bangsawan gara-gara keprungu swarané. Ing sajroning bingungebingungé dhéweké ora sadar bengok “mrénea,.. mrénea menthok..!” ora nyana menthok kekaroné iku mau langsung mara ing papan panggonan putri bangsawan iku maul an kandha yen to menthok iku mesakake marang putridputri kasebut, krana nyawang pasuryanepasuryané putridputri sing melasisusah banget. Banjur putri kasebut ngutus menthok kekarone kanggo nggolekinggolèki bojonebojoné sing ora mulih-mulih, menthok kekarokuwi iku mau langsung mangkat nggolekinggolèki bojonebojoné sang putri. Jebul bojonebojoné sang putridputri ana ing pulausalahsawijing panggon lan lagi nggawe kitab, weruh kaya mngkono langsung si menthok kekaroné kandha babagan kahanan sang putri. Banjur sawisé ngrampungaké yén gawé kitab joboné putri langsung mulih lan nemoni putri.<ref>{{Cite book|title=Kalangwan Sastra Jawa Kuna Selayang Pandang|last=Zoetmulder|first=P.J|publisher=Djambatan|year=1985|isbn=|location=Jakarta|pages=123-128}}</ref>
 
== TuladhaneTuladhané Teks ==
ingIng taun 1875 H.Kern babarakebabaraké karya sastra karo pertalan tulisan-tulisan sing akehakèh. ,ana ing kakawin Wertasancaya iki wis lumarahlumrah minangka ngemot syair kang ngandhut puji marang Wagiswari utawa saraswati, .lan ana ing ngisor iki tuladha syair ing kakawin wertasancaya:
 
=== Marga : ===
 
# <ref>{{Cite book|title=Kalangwan . A Survey Of Old Javanese Literature|last=Zoetmulder|first=P.J|publisher=Djambatan|year=1985|isbn=|location=Jakarta|pages=593-594}}</ref>''Sang hyang wāgîîswarî ndah lihati satata bhaktingkw I jöng dhātrdewi pinrih ring citta nunggw ing sarasija ri dalĕm twas lanenastawangku nityȃweha ng warānugraha kaluputa ring duhkha sangsāra wighna lāwan tȃstu wruheng sāstra sakalaguna ning janma tapwan hanewĕh.''
# ''Nāhan dongkwājapāngacarna ri sira kĕdö mrākrta ng chandāsasrta mangke tingkahnya pintonakĕna gumawaya ng wrddhya ning wālabuddhi akhir''
 
=== Epilog : ===
== Gandheng Cènengé karo Teks liya ==
Kitab wertasancaya dikarang ing jaman praja Kadiri pindah ing tumapel utawa Singasari ing taun 1144 Caka utawa 1222 Masehi (Poerbatjaraka, 1957:34-37) serat wertasancaya duweni isi ya iku ngamot kawruh sajak, metrum sekar ageng, lan tuladha-tuladhane.
 
# ''Anghing hingan iking palambanga gurit mpu Tanakung atimūdha duryasa chandaprākta wrtta ning guru lawan laghu racana nika ndatan kalen akweh wrtta turung lining mami palenakĕna muwah ikopalaksanan yan ring pinggalasāstra kewala kadikang ina jarakan ing palambanga. [[109]]''
Isi serat wertasancaya iku dijupuk saka serat Ajimapmasa karangan rangawarsita. (poerbatjaraka 1957:34).<ref>{{Cite book|title=Kapustakan Djawi|last=Poerbatjaraka|first=|publisher=Djambatan|year=1957|isbn=|location=Jakarta|pages=33-34}}</ref>
# ''Tuhun sahana sang kawindra mangupaksamā ri nghulun getingku n angikĕt palambanga ngaranya de ning mangö teher matiki Wrttasañcaya ngaranya de ning mangö palar magawaya ng wisuddtha ri manah ning anggong langö [[110]]''
 
== Gandheng Cènengé karo Teks liya ==
Empu tanakung ya iku pujangga kraton singasari, wektu iku  sing dadi raja ya iku ken arok. Ken arok isa nguwasani sawise mateni akuwu tunggul ametung lan ngrabi randha ya iku ken dedes.  Ken dedes dipercaya dening ken arok minngka dheweke duweni wahyu kuwasa lan bisa nglairakake raja-raja ing tanah jawa
Kitab wertasancaya dianggit ing jaman praja Kadiri pindah ing tumapel utawa Singasari ing taun [[1144]] Caka utawa [[1222]] Masehi serat wertasancaya duweni isi ya iku ngamot kawruh sajak, metrum sekar ageng, lan tuladha-tuladhane.Isi serat wertasancaya iku dijupuk saka serat Ajimapmasa karangan [[Ranggawarsita|Rangawarsita..]]<ref>{{Cite book|title=Kapustakan Djawi|last=Poerbatjaraka|first=|publisher=Djambatan|year=1957|isbn=|location=Jakarta|pages=33-34}}</ref> Empu tanakung ya iku pujangga kraton [[Krajan Singhasari|Singasari]], wektu iku  sing dadi raja ya iku [[Kèn Arok|ken arok]]. Ken arok isa nguwasani sawise mateni akuwu tunggul ametung lan ngrabi randha ya iku ken dedes.  [[Kèn Dèdès|Ken Dedes]] dipercaya dening ken arok minngka dheweke duweni wahyu kuwasa lan bisa nglairakake raja-raja ing tanah jawa
 
Kakawin wertasancaya diwenenhake kanggo [[Prabu Girindrawangsa]], usaha kaya mangkono wis lumrah amarga empu tanakungTanakung iku minangka duweni kaprigelan lan dheweke duwe utang budi marang kenKen arokArok, kamangka kenKen arokArok dhewedhewé dadi raja kang seneng mbela kaprigelan seni budaya. Ananging babagan sastra budaya kerajaan singasari direpotakedirepotaké babagan perkara jero lan ''konsolidasi'' sing luput. Nganti saiki warta babagan singasariSingasari amung  bab prakarapolitikprakara politik sing kurang kapenakkapénak.
 
== Rujukan ==