Pasanggrahan Ambarketawang: Béda antara owahan

'''Pesanggrahan Ambarketawang''' inggih menika papan kagem [[Hamengkubuwana I|Pangéran Mangkubumi]] mesanggrah sawatawis wonten ing taun 1755 sabibaripun [[Prajanji Giyanti.]] <ref>Tim Balai KSDA.2017.''Monolit Yogyakarta Gunung Gamping dari Kesultanan Menuju Konservasi''.Yogyakarta: Balai KSDA Yogyakarta</ref> Tembung pesanggrahan saking [[basa Sansekerta]] inggih menika saking tembung ''grha'' ingkang gadhah artos griya utawi dalem. [[Pesanggrahan]] menika wonten ing ngandhap [[Redi Gamping]]. Samenika, pesanggrahanipun wonten ing [[Gamping Tengah]], [[Ambarketawang, Gamping, Sléman|Ambarketawang]], [[Gamping, Sléman|Gamping]], [[Sléman, Sléman|Sléman]], [[Yogyakarta]]. Pesanggrahan menika ugi dipunsebat petilasan amargi tilas papan saking [[Hamengkubuwana I|Pangéran Mangkubumi]]. Ananging wonten tiyang ingkang pitados menawi pesanggrahan menika ugi patilasan saking [[Sultan Agung]].

Pesanggrahan Ambarketawang menika gadhah sajarah ingkang panjang. Dipunwiwiti saking [[Kerajaan Mataram Islam|''Kerajaan'' Mataram Islam]] (1582 M) inggih menika salah satunggaling ''kerajaan'' ingkang boten rentah dugi penjajahan [[Walandi]] wonten ing [[Nusantara]]. <ref>Mastingah.2010.''Sekitar Perjanjian Giyanti 1755 M (Pecahnya menjadi Kasunanan Surakarta dan Kasultanan Yogyakarta)''.Skripsi.Fakultas Adab dan Ilmu Budaya.Universitas Islam Negeri Sunan Kalijaga: Yogyakarta.</ref> Kadadosan [[Prajanji Giyanti]] dipunwiwiti saking [[Gègèr Pacinan]] 1740 M - 1746 M inggih menika kadadosan tiyang-tiyang [[Cina]] ingkang ngraman kaliyan pamaréntah. [[Pakubuwana II]] (1740 M) menika kirang saged mendhet kaputusan ingkang saé kagem [[Gègèr Pacinan]] menika. Saking kadadosan menika kathah tiyang ingkang séda, mlarat wonten pundi-pundi lajeng masarakat kantun 25% jiwa. [[Gègèr Pacinan]] menika lajeng dipunlampahi ngantos [[Kasunanan Surakarta Hadiningrat|''Kerajaan''Kasunanan Surakarta]] menika dados alit tlatahipun. Pungkasanipun [[Kerajaan Mataram Islam|''Kerajaan'' Mataram Islam]] badhe dipunkuwaosi kaliyan [[Hamengkubuwana I|Mangkubumi]]. Ananging [[Hamengkubuwana I|Mangkubumi]] kaliyan [[Radèn Said]] (1752 M) menika boten kagungan penggalih ingkang sami. Saéngga [[Nicholas Hartingh]] ngawontenaken parembagan antawisipun [[Hamengkubuwana I|Mangkubumi]] kaliyan [[Radèn Said]]. Parembagan menika dadosaken [[Prajanji Giyanti]]. Isi saking [[Prajanji Giyanti]] inggih menika [[Kerajaan Mataram Islam|''Kerajaan'' Mataram Islam]] dipunpalih dados kalih, [[Kasultanan Yogyakarta]] kaliyan [[Kasunanan Surakarta Hadiningrat|Kasunanan Surakata]]. [[Hamengkubuwana I|Mangkubumi]] menika dados raja ingkang kagungan asma [[Hamengkubuwana I|Sri Sultan Hamengkubuwana I]] (kaping setunggal).

Kagem bangun kraton menika, Pangèran Mangkubumi kagungan panggalihan menawi ''bahan baku'' ingkang dipunbetahaken wonten ing [[Redi Gamping]]. Lajeng [[Hamengkubuwana I|Pangèran Mangkubumi]] menika damel kraton alit (pesanggrahan) ingkang dipunagem kangem ngawat-awati pambangunan kraton. [[Hamengkubuwana I|Pangèran Mangkubumi]] sampun kagungan panggalihan menawi kraton alit menika badhé risak amargi namung kraton sawetawis. Lajeng pambangunan [[Karaton Ngayogyakarta Hadiningrat|Kraton Ngayogyakarta]] menika mundhut ''bahan baku'' saking séla gamping ingkang dipundadosaken ''semèn'' abrit. [[Hamengkubuwana I|Pangèran Mangkubumi]] menika mesanggrah namung dugi [[Karaton Ngayogyakarta Hadiningrat|Kraton Ngayogyakarta]] ngantos dados (namung setunggal taun). Salajengipun, [[Hamengkubuwana I|Pangéran Mangkubumi]] menika dalemipun wonten [[Karaton Ngayogyakarta Hadiningrat|Kraton Ngayogyakarta]] saéngga Pesanggrahan Ambarketawang dipuntilar.

[[Ambarketawang, Gamping, Sléman|Ambarketawang]] menika saking tembung "ambar" kaliyan "ketawang". "Ambar" tegesipun ganda ingkang wangi lajeng "ketawang" inggih menika awang-awang utawi langit. Dados tembung "ambarketawang" menika tegesipun ganda ingkang wangi wonten ing awang-awang. Ananging miturut masarakat, "ambarketawang" saking tembung "ambar" ingkang anggadhahi artos papan kaliyan "ketawang" menika saking tembung "tawang" (sawang) ingkang gadhah teges ningali. Dados "ambarketawang" menika gadhah teges papan ingkang kagem ningali (pembangunan [[Karaton Ngayogyakarta Hadiningrat|Kraton Ngayogyakarta]]). <ref>Sudarajat, Ajat,dkk.2007.''Petilasan Kraton Pesanggrahan Ambarketawang Sebagai Media Pembelajaran Rekonstruksi Sejarah''.Yogyakarta: Ilmu Sejarah FISE, Universitas Negeri Yogyakarta.</ref>

Pesanggrahan menika wonten ing ngandhapipun [[Redi Gamping]]. [[Redi Gamping]] dados bètèng saking mengsah ugi kagem ngawat-awati pambangunan [[Karaton Ngayogyakarta Hadiningrat|Kraton Ngayogyakarta]] saking inggilipun [[Redi Gamping]]. Wekdal menika [[Redi Gamping]] taksih kathah tetuwuhan, inggih menika wit deling kaliyan wit krambil. [[Redi Gamping]] inggih taksih wiyar. Ananging samenika [[Redi Gamping]] langkung alit.

Samenika Pesanggrahan Ambarketawang sampun risak kantun bètèng, ''pondasi'', ''urung-urung'' (''gorong-gorong''), sumur, kaliyan kestalan utawi gedhongan. Ananging sedanten tilaran menika ugi sampun risak. Tirahan bangunan pesanggrahan samenika wonten ing kebonipun Bapak Mulyasuganda kejawi kestalan menika wonten jawinipun kebon. Kinten-kinten kebon menika gadhah wiyar 1890 m². Bapak Mulyasuganda ngendika menawi saderengipun ingkang kagungan kebon inggih menika demang wonten [[Gamping, Sléman|Gamping]]. Lajeng kebon menika dipunwarisaken dhateng R.Ng. Pragota, kaliyan Bapak Mulyasuganda kebon menika dipunpundhut. Lajeng [[Redi Gamping]] menika sampun dados désa ingkang kathah griyanipun tiyang [[Gamping Tengah]]. Wit deling ingkang kathah menika sampun kantun sakedhik.

Ingkang angka setunggal saged dipuntingali saking ''struktur'' bangunan menika. [[Hamengkubuwana I|Pangéran Mangkubum]]<nowiki/>iMangkubumi ingkang damel pesanggrahan sampun kagungan pandugi-dugi menawi [[Gunung Gamping|Redi Gamping]] saged dados bètèng ingkang ''alami''. Lajeng pesanggrahan menika ugi dipunbangun bèntèng malih, saperlu dados papan ingkang aman saking [[Walandi]] utawi bregada saking ''kerajaan'' sanès. Wonten ing jaman menika, kawontenan taksih dèrèng tentrem. Wonten ing [[Prajanji Giyanti]] ugi dipunsebutaken "''Jinagang pager bumi, akawah kukuh bakuh''" (dipunsukani ''urung-urung'' mubeng, wiyar kaliyan kiyat). Saking [[Perjanjian Giyanti|Prajanji Giyanti]] menika saged dipuntingali menawi kraton pesanggrahan dados bètèng kagem Sultan. Lajeng saking tembung "jinagang", masarakat menika ugi nyebut menawi Pesanggrahan Ambarketawang gadhah nami sanès inggih menika [[Jagang Ambarketawang]].

Ingkang sampun dipunsebutaken wonten ing nginggil, pesanggrahan menika papan kagem [[Hamengkubuwana I|Pangèran Mangkubumi]] mesanggrah dugi setunggal taun. Piyambakipun mesanggrah saperlu ngawasi pembangunan [[Karaton Ngayogyakarta Hadiningrat|Kraton Ngayogyakarta]]. Lajeng wonten ing dinten Kemis Paing tanggal 13 Sura Taun Jumadilakir 1682 utawi tanggal 7 Oktober 1756 [[Karaton Ngayogyakarta Hadiningrat|Kraton Ngayogyakarta]] sampun dados. Lajeng [[Hamengkubuwana I|Pangèran Mangkubumi]] ngawontenaken upacara ''jumenengan ngedhaton'' utawi mlebet dhateng kraton ingkang énggal dados. Upacara menika dipunpèngeti dados reca naga kekalih ingkang buntutipun sami gathuk. Reca menika wonten ing Gadhung Mlati kaliyan Kemagangan Kidul ingkang dipunwaos "''dwi naga rasa tunggal''" inggih menika sengkalan ingkang ngewrat artos 1682 (taun Jawi) utawi 1756 M.

Pesanggrahan Ambarketawang ingkang dados patilasan menika taksih dipunginaaken dugi samenika. Pesanggrahan menika dados papan mawi sajarah Hadeging [[Ngayogyakarta|Ngayogyakarta Hadiningrat]], lajeng dados cagar budaya ingkang wonten ngandhapipun [[Balai Konservasi Sumber Daya Alam Sleman|Balai Konservasi Sumber Daya Alam Sléman]] (Balai KSDA Sléman). Pesanggrahan menika ugi taksih dipunginaaken dugi [[Perang Dipanegara|''Perang'' Dipanegara]]. Papan menika saged dados bètèng ingkang aman kagem jagi saking [[Walandi]]. Lajeng pesanggrahan menika ugi taksih dipunginaaken [[Hamengkubuwana III|Sri Sultan Hamengkubuwana III]] kagem nglempakaken bregada saking [[Ambarketawang, Gamping, Sléman|Ambarketawang]].

Kraton Pesanggrahan Ambarketawang menika gadhah legénda ingkang sampun misuwur wonten ing masarakat [[Gamping, Sléman|Gamping]]. Legénda menika cariyos babagan pangantèn kekalih ingkang séda amargi kenging séla gamping ingkang jugrug. Lajeng legénda menika dados ''ritual'' ingkang dipunwontenaken saben taun inggih menika ''ritual'' utawi upacara [[Bekakak]]. Menawi dipuntlusuri, cariyos menika gadhah kathah warni (''vèrsi''). Miturut masarakat [[Gamping, Sléman|Gamping]], cariyos menika wonten kalih (2) warni ingkang sampun misuwur. Lajeng wonten ing [[Universitas Indonésia|UI (Universitas Indonésia)]] menika wonten setunggal serat (''manuscript'') ingkang anggadhahi isi babagan cariyos kadadosan upacara [[Bekakak]]. Naskah menika irah-irahanipun [[Cariyosipun Parèdèn Gamping]].

Wonten ing naskah [[Cariyosipun Parèdèn Gamping]] menika, abdi dalem kekalih ingkang séda lajeng badanipun ical boten saged dipunpanggihi kaliyan masarakat. Menika dadosaken masarakat kuwatos. Masarakat lajeng nyuwun pitulungan dhateng tiyang pinter ingkang kagungan asma Ki Demang. Ki Demang lajeng mertapa wonten ngandhap [[Redi Gamping]]. Saderengipun subuh, Ki Demang dipunpanggihi Ki kaliyan Nyai Wirasuta. Piyambakipun ngendika bilih Redi Gamping menika sampun tentrem, lajeng Ki Demang menika dipundhawuhi kagem damel upacara ingkang kedhah wonten tumbal pengantèn kekalih. Ki Demang menika boten sarujuk menawi tumbalipun manungsa. Lajeng Ki Demang kagungan penggalih menawi tumbal manungsa menika saged dipungantos dados bonékah ingkang dipundamel saking ketan kaliyan lebetipun dipunsukani juruh ingkang mawi warni abrit. Lajeng bonékah menika ingkang dipundadosaken tumbal.