|
|trinomial=''Gallus gallus domesticus''|author=[[Carolus Linnaeus|Linnaeus]]|date = [[1758]]
}}
'''Pitik ingon''' ([[Basa krama]]: '''ayam'''; [[Basa Latin|Latin]]: ''Gallus gallus domesticus'') iku [[unggas|wangsa manuk]] kang biyasalumrah diingu wong kang dimanfaatakédigunakaké kanggo kaperluankapreluan urip wong kang ngingu. Pitik ingon (sabanjuré disingkat "pitik" waé) wujud keturunantedhak turun langsung saka salah siji bagapapligi (Ind: subspesies) [[pitik alas]] kang ditepungi minangka [[pitik alas abang]] (''Gallus gallus'') utawa pitik [[bangkiwa]] (''bankiva fowl''). Kawin silang antarané pitik wis ngasilaké atusan [[galur]] unggul utawa galur murni kanthi manékaguna fungsikang warna-warna; kang paling umumlumrah ya iku pitik [[potong]]beleh (kanggo dipotongdibeleh) lan pitik pangendhog (kanggo dijupuk endhogé). Pitik biyasalumrah bisa uga dikawin silang karo kerabatsanak cerakécedhaké, [[pitik alas ijo]], kang ngasilaké [[hibridasilangan mandhul]]gabug kang jagoné ditepungi minangka [[pitik bekisar]].
Kanthi populasi punjul 24 milyar ing taun 2003, ''Firefly's Bird Encyclopaedia'' nélakaké ana luwih akèh pitik ing donya iki tinimbang manuk liyané. Pitik nyedhiakakényepakaké loro kaperlon pokok diètpangan manungsa minangka sumber [[protéin]]: [[daging pitik]] lan [[endhog]].
== BiologiJiwawidya lan HabitatJiwasana ==
Pitik dipercayadipracaya para ahlijuru asaléwidya yen wiwitané saka [[parilulut (Ind: domestikasi]]) pitik [[alas abang]] (pitik bangkiwa, ''Gallus gallus'') kang urip ing [[India]]. SanajanSanadyan mangkono, pangujian molekular nuduhaké kamungelan sumbangan plasma nutfahnutpah saka ''G. sonneratii'', amarga pitik alas abang ora duwé sipat kulit warna kuning kang dadi salah siji ciri pitik ingon.
Pitik nuduhaké pabédanbéda rupawidya (Ind: morfologi) ing antarané rong tipejinis [[kelamin]]purusa (dimorfisme sèksual). Pitik lanang (''jago'', ''rooster'') luwih atraktifanêngsêmake, kanthi ukuran luwih gedhé, duwé [[jalu]] dawa, duwé [[jengger]] luwih gedhé, lan [[wulu]] buntuté dawa "njuntai". Pitik wadon (''babon'', ''hen'') rada cilik ukurané, jalu cendhak utawa mèh ora katon, duwé jengger cilik, lan wulu buntut cendhak.
Minangka kéwan ingon, pitik bisa mèlu ing ngendi waé manungsa nggawagawa. Kéwan iki adaptif banget lan bisa dinyatakakédikandhakaké bisa urip ing sembarang papan, asal sumadiyacepak pangan kanggo pitik mau. Amarga akèh pitik ingon wis kèlangan kakuwatane kanggo mabur kang apik, pitik luwih akèh ngentèkaké wektu ing lemah utawa sok-sok ing wit.
Pitik ukurané cilik sok-sok dipangan déning unggaswangsa manuk pamangsa, kaya ta [[garudha]].
[[Gambar:Chicken eggs.jpg|jmpl|Endhog pitik.]]
[[Gambar:Rooster crowing.jpg|jmpl|Pitik jago kang lagi kluruk ésuk-ésuk]]
== MacemJinis-maceméjinisé ==
Amarga pitik kalebu unggas ingon populèrsinuka (Ind: populer) lan murah, muncul manéka istilahtêtêmbungan tèknispligi akibatamarga kagiyatan panangkaran lan paternakan pitik.
;Miturut fungsiGuna
Miturut fungsiné, wong nepungi
* [[pitik pedaging]] utawa pitik potong (''broiler''), kanggo dimupangataké dagingé;
| 