Johannes Jacobus Ras: Béda antara owahan

Prof. Dr. '''Johannes Jacobus (Hans) Ras''' ([[Rotterdam]], [[1 April]] [[1926]] – [[Warmond]], [[22 Oktober]] [[2003]]) ikuinggih sawijiningpunika salah satunggaling profésor emeritus [[basa Jawa|basa]] lan [[sastra Jawa]] wonten ing [[Universitas Leiden]]. PanjenenganéPanjenenganipun dadimakarya minangka profésor wiwit taun [[1985]] ngantidumugi taun [[1992]]. SaliyanéKajawi ikupunika, Ras kepalaugi kantorngasta perwakilanKepala Kantor Perwakilan [[KITLV]] singingkang sepindhah pisanwonten ing [[Jakarta]].

==Mangsa cilikAlit ==

Ras miyos ing taun 1926 wonten ing Rotterdam. Ras ikupunika putra singingkang kaping telutiga sakasaking kulawarga singingkang ndhuwèninggadhahi patangsekawan putra. Bapané Bapanipun medamel bakul kué-kué lan panganan legi-legi, singingkang ngladèningladosi kuthakitha Rotterdam lan saubengésapunjeripun. BapanéBapanipun ikupiyambak ingkang ngasta dhirèktur wonten ing Firma Ras, lan kabèhsedaya putra kudukedah ngréwangi.ngabiyantu Sajatiné kabèh padha sekolah [[Mulo]], kaya lumrahé wong biasa. Nanging sawisé putra sing tuwa dhéwé pratingkahé aéng-aéng lan ndableg, dhèwèké sekolahwonten ing [[HBS]] lan putra-putrané sing liya padhafirma mélupunika.

''Ujian'' ingkang pungkasan sekolah madyamadyanipun Ras wiwitdipun ingwiwiti nalika [[Perang Donya II]]. DhèwèkéPiyambakipun nalika iku ndelikndhelik rikala sedulursedhèrèk-sedulurésedhèrèkipun dikondipun peksa nyambut gawédamel [[rodi]] déning pamaréntah [[Nazi]] ([[basa Jerman|Jèrman]]: ''[[Arbeitseinsatz]]''). Nalika itusemanten dhèwèképiyambakipun wiwit kasengsem marangdhateng studhi basa; utamanéutamanipun [[basa Jawa]] lan [[basa Arab]]. Nanging Namung ing jaman ikusemanten oraboten bisasaged kuliahkuliyah basa wonten ing sawijiningsatunggiling univèrsitasuniversitas tanpamenawi nganggoboten mawi ijasah [[HBS]].

== StudiStudhi lan panglelananépanglelananipun ==

Ing taunTaun 1946 Ras miwiti studhi ''[[Indologie]]'', nangingwondéné kahanan wonten ing [[Indonesia]] nuduhakéngatingalaken yènmenawi oraboten anawonten mangsadinten ngarepngajeng (''masa depan'') kanggodumateng para pagawépadamel Walandabangsa ing kanaWalandi. MulaPramila dhèwèképiyambakipun lajeng pindhah jurusan kuliahkuliyah dadidhateng jurusan ékonomi. Ras banjurlajeng budhalbidhal menyangdhateng [[Prancis]]. Ing Wonten ing Prancis Rasras olèhpikantuk gawéyanpadamelan wonten ing sawijiningsalah satunggaling proyèk pambangunan situ. Ing kanaWonten kawruhéing babpapan punika kawruhipun babagan basa Arab singingkang naté dipun disinausinaoni nalika studhi ''Indologie'' tibaképratéla wigatiwigatos banget.sanget, Amargaamargi akèhkathah bangetsanget buruh-buruh singingkang asaléasalipun sakasaking [[Afrika Lor]]. Ras, tibakéingkang ugadhasaripun senengremen nglelana lan Raslelana, nerusakénglajengaken panglelananépanglelananipun menyangdumugi [[Libya]], [[Mesir]] lan [[Aden]].

SawiséSabibaripun baliwangsul menyangdhateng Walandanegara Walandi, Ras nglakonilajeng nglampahi [[wajib militer|wajib militèr]]. Banjur nalikaNalika yuswanéyuswanipun 24 taun, Ras nglamar gawéyanpadamelan ingdhateng sawijiningsatunggaling kantor dagang Internatio-Müller wonten ing kuthakitha Rotterdam. Ras banjurlajeng dikirimdipun menyangkirim dhateng Indonesia lan didokokdipun benung wonten ing [[Jakarta]]. Pirang wektuSawetawis sawiséwekdal ikusalajengipun, Ras dipindhahdipun menyangpindhah dhateng [[Banjarmasin]] lan diwènèhidipun pasrahi tugas kanggosupados nukoninumbasi karèt rakyat wonten ing mriku. PrakaraPrekawis ikipunika tibaképranyata kedadeyankedadosan nalika ''hubungan'' antaraantawisipun Indonesia lan Walanda lagisaweg ''genting'', yaikuinggih sawijiningpunika usahasalah singsatunggaling pakaryan ingkang mbebayani. Sarékat-sarékat buruh lokal singingkang nduwégadhah paham kiwa utawautawi Marxis emohboten nampanipurun nampi modal saking kolonialis. Antara liya pirangSauntawis karyawan diwetokakédipundalaken sakasaking gawéyanépadamelanipun lan padhalajeng njaluksami tulungnyambat wongtiyang pinter utawautawi dhukun kanggosupados nyanthètinyanthèt dalemédalemipun Ras. WekasanéWekasanipun Ras mikirngraos yènbilih dhèwèképiyambakipun oraboten bisasaged nyambutmakarya gawéwonten ing Indonesia yènmenawi kahananipun kahananétetep kayakados mengkénémekaten.

NangingPranyata tugasépakaryanipun wonten ing Kalimantan ugamalah ugi nambahngagengaken rasaraos kasengsemékesengsemipun Ras marangtumrap Indonesia. Mahaguru sastra Indonesia nalika ikusemanten, profesor [[G.W.J. Drewes]] banjurlajeng melingparing marangpepènget dhateng Ras supayakapurih nglakoninglampahi ''ujian'' penerjemahalih basa Indonesia. Ing Pungkasanipun taun 1959 Ras bisasaged lulusmentas lan olèhpikantuk ijasah, dadisaengga bisasaged mbacutakénglajengaken studhinéstudhinipun ingdhateng universitas Leiden.

NalikaRikala ujian punika, Ras ketemukepanggih lan tepunganpitepangan karokaliyan Widjiati Soemoatmodjo. Widjiati nalika ikusemanten nyambutmedamel gawéwonten ing [[KBRI]] [[Den Haag]], lan inglajeng taun 1960 Widjiati dipindhahakédipunpindhahaken menyangdhateng Brusel. Prakara ikiPrakawis dadipunika nggawéndamel Ras akèhasring wira-wiri lungatindakan sakasaking Leiden menyangdumugi Brusel numpaknitih scooter. Malahan RasMalah taunaté ngalamiRas nemahi kacilakan parahawrat ingkang ngantinyababaken ''gegar otak''. NangingWondéné kadadéyan ikipunika oraboten ngalang-ngalangi niyatékrentegipun.

SawetaraSawetawis ikupunika Ras bregas nglakoninglampahi studhinéstudhinipun, ugakalebet kalebuugi studhi basa Arab lan basa Sansekreta singingkang wajib dipun ayahi. IngWonten ing témbok-témbok kamar pondhokanépondhokanipun wonten ing Leiden, ditèmplèkidipuntèmplèki akèhsakathahing daftar-daftar tembung lan ukara singingkang kudukedah diapalakédipunapalaken. Ras ngapalakéngapalaken sedaya ikupunika kabèhdipun karosambi nyukur bréngosébréngos nalika wayahwanci ésukenjang.

Ing taunTaun 1961, Ras bisasaged lulusmentas ujian dhoktoralédhoktoralipun ([[S2]]) mawi prédhikat ''cum laude''. Banjur dhèwèkéPiyambakipun lajeng krama karokaliyan Widjiati lan mangkatsesarengan bebarenganbidhal menyangdhateng [[Kuala Lumpur]]. Ing kanaWonten ing mrika Ras – malahkepara sadurungésaderengipun lulus – wissampun diangkatdipun dadiangkat minangka "lecturer" (dhosèn) wonten ing University of Malaya. Profésor Roolvink, singingkang mbésukmbénjingipun bakalkajibah dadiminangka mahaguru wonten ing [[Universitas Leiden]], nalika iku jawatanépunika ngasta ''Head of Department''. Ras nalika wonten ing Kuala Lumpur, ngusahakkéngupadosaken nulisnyerat dhisertasinédhisertasinipun prakaraprakawis [[Hikajat Bandjar|Hikayat Banjar]] (sajarah [[Banjarmasin]] ingkanthi [[basa Melayu]]) saliyanékajawi nglakoninglampahi tugas-tugaspakaryanipun pangajaranémemulang.

Pasangan Ras lansaha Widjiati sigra pinaringan putra lan nalikasasampunipun kontrakékontrak singingkang lawaséjangkanipun telungtigang taun rampungjangkep, banjurlajeng padhawangsul balimalih menyangdhateng Leiden. IngWonten ing Leiden Ras diangkatdipun dadiangkat minangka asistèn dhosèn ing jurusan “Basa lan Budaya Asia Kidul-Wétan lan Oséania”.

BanjurLajeng ing taun 1966 gantikulawarga Ras pinaringan putri, lan ing taun 1968 Ras promosi olèhpikantuk gelar [[S3]]. Ras olèhpikantuk prédhikat cum laude. DhisertasinéDhisertasinipun rikalainggih ikupunika prakarababagan édhisi tèks [[Hikajat Bandjar|Hikayat Banjar]]., Tèksingkang ikiantawisipun prakaramomot prakawis sajarah sukuSuku Banjar wonten ing Banjarmasin. OraBoten suwédangu sawisésasampunipun promosi, Ras banjurlajeng budhalbidhal menyangdhateng Jakarta kanggosaperlu cecawis mbukambikak kantor [[KITLV]].

Sanadyan akèhkathah kenakapanggih alangan prakaraprakawis pulitik lan birokrasi, Ras bisasaged ngayahimrantasi kabèhsedaya kanthi apiksaé. AmargaAmargi pakaryanépakaryanipun ikipunika, mulapramila sawijiningsatunggaling dhasar ''kerja sama'' ilmiah singingkang kuwatkiyat bisasaged digawédipun bangun lan isihtaksih lestari ngantidumugi seprénéwekdal punika.

SawiséSasampunipun baliwangsul ingdhateng Leiden taun [[1971]], Hans Ras tetep nyambutngasta gawéwonten ing jurusan Asia Kidul-Wétan lan Oséania. DhèwèkéPiyambakipun sangsaya nggeluti sastra Jawa lan saikilajeng dadidados asistènasistènipun profésor Uhlenbeck. Ras ugaugi banjurlajeng ngurusingayahi kuliahkuliyah-kuliahékuliyahé prof. Uhlenbeck. SawiséSasampunipun Uhlenbeck pènsiun lan dadikajibah minangka profésor emeritus, Ras singingkang dadinglajengaken paneruséngasta. Ing taunTaun [[1985]] Ras diangkatdipunangkat dadiminangka mahaguru [[Sastra Jawa|Sastra lan Budaya Jawa]].

Banjur kanggoKanggé bahan kuliahkuliyah, Ras nulisnyerat sawijiningsatunggaling bukukitab tatabasa Jawa lan bukukitab sekar sumawur teks-teks Jawa modern. Nanging singWondéné wigatiingkang dhéwéwigatos kanggopiyambak perkembangandumateng pangrembakanipun kawruh sastra Jawa yaikuinggih punika studhi-studhinéstudhinipun singingkang ambajembar lan jero. UtamanéUtamanipun anawonten rongkalih aspèk budaya Jawa singingkang digatèkakédipun gatèkaken déning Ras : wayang lan sajarahésajarahipun. Mula Pramila Ras ugaugi taunaté ngalihbasakakédamel sawijiningalih lakonbasa salah satunggaling lampahan wayang ingdumateng basa Walanda. LakonLampahan singingkang dipretaldupun ikipretal judulépunika ater-ateripun "Subadra Larung" utawautawi "Sembadra Larung". AlihbasanéAlihbasaipun ingdhateng basa WalandaWalandi dipun diaraniwastani ''De schending van Soebadra''. Saliyané ikuKajawi punika Ras ugaugi nulisnyerat studhi-studhi prakaraprakawis karya panulisan, struktur, fungsi lan kabenerané teks-teks sajarah sakasaking Tanah Jawa, utamanéutamanipun ''[[Babad Tanah Jawi]]''.

PirangSauntawis makalah wigati Ras dijiliddipunjilid ingnalika taun 1992 wonten ing bukunékitabipun ''The Shadow of the Ivory Tree''. Ing Rikala taun-taun pungkasan sugengésugengipun, Ras ngusahakakéngupadosaken sawijiningsatunggaling édhisi tèks anyar ''[[Pararaton|Serat Pararaton]]'', sawijiningsatunggaling tèks sajarah ingingkang mawi basa Jawa Tengahan. Tèks ikipunika bilih yèndipun didelengpriksani sakasaking sudhut pandhang filologis lan sajarah kasusastran, minangka salah sijiningsatunggaling tèks Jawa Kuna singingkang angelangèl. SadurungéSadèrèngipun tèks ikipunika wissampun taunate disuntingdipunsunting lan diterbitakédipunterbitaken déningkaliyan [[J.L.A. Brandes]] ingrikala taun [[1898]] lan I Gusti Putu Phalgunadi ingrikala taun 1996. Nanging édhisiWondéné èdhisi tèks Brandes kurangtaksih maremakékirang maremaken lan édhisièdhisi Phalgunadi miturut ngèlmukawruh filologi oradèrèng saged bisadipun ditampatampi.

NangingMbok orabilih keparengansampun déningkersanipun Gusti amargadèrèng dipun keparengaken, kahanan kaséhatanékaséhatanipun Ras sangsaya mudhunmandhap ngantisaéngga karyanékaryanipun singingkang pungkasan ikipunika boten orasaged bisadipun dirampungakérampungaken.

Ras manggonimanggèni papan singingkang mulya wonten ing bidhang studhi Indonesia miturut tradhisi Leiden. Publikasi-publikasinépublikasinipun misuwur amargaamargi penelitian-penelitian fakta-faktanéfaktanipun singingkang tansah jero bangetsanget. Ras migunakaké sumber-sumber singingkang kerepéasring wujudwujudipun layang-layangseratan naskah manuskrip (tulisan tangan). Prakara ikiSedaya dironcépunika karodipunroncé kalawan kawruh ''sains''-éipun singingkang jembar, kritis, lansaha kabregasanékabregasanipun.

==Dosèn singingkang antusias, menarik, lansaha imajinatif==

Ras ikusaged dadidipun sawijiningwastani satunggaling dhosèn singingkang antusias, lannalika yènmucal mulangnyengsemaken nyengsemaké bangetsanget lan imajinatif. Ras ikupunika sawijiningsatunggaling ''performer''. MbokmenawaMbokbilih ikipunika amargaamargi Ras séjépanci karobènten kancakaliyan réncang-kancaréncang sajawatésajawatipun nalikarikala ikusemanten. Ras ugaugi kasengsem marangdumateng manéka warna seni rakyat budaya JawaJawi.

Sanadyan Ras sawijiningsatunggaling ngèlmuwan modhèl ''tempo doeloe'' lan radaradi njaga jarak karokaliyan para mahasiswanémahasiswa, Ras yapanci ugaugi ngusahakakéngupadosaken supayaamrih para siswanésiswanipun karasakaraos cedhakcelak karodhateng babagan kuliahékuliyahipun. MulanéMila punika Ras kerepasring nganakakéngawontenaken kuliahkuliyah singingkang awujudwujudipun séminar karosaha préséntasi makalah lan dhiskusi. Rikala jamansemanten, ikukabiyasan prakarakados kayamekaten mangkénétaksih durungdèrèng lumrahlimrah. Saliyané ikuKajawi punika Ras kala-kala ya nganakakéngawontenaken préséntasi kanggokagem para siswanésiswa wonten ing dalemédalemipun.

Ras ugaugi nyebarakényebaraken rasaraos tresna marangdumateng budaya lan [[wong Jawa]], ing babagan sains lan babagan liyanésanèsipun. Ras ugaugi kasengsem marangdumateng wong-wongpara priyantun wonten ing nagaranegara WalandaWalandi singingkang nresnani budaya Indonesia, utamanéutamanipun budaya Jawa. contonéContonipun Rien Baartmans. Rien Baartmans ikuinggih sawijiningpunika satunggaling pemain bonékah utawautawi bisasaged diaranidipun nganggowastani kanthi tembung istilah dhalang sakasaking [[Haarlem]], singingkang oraboten mungnamung nganakakéngawontenaken pagelaran bonékah Walanda, nanging ugaugi bisasaged nggelar lakonlelampahan wayang singkanthi beciksaé lansaha éndah. Rien utamanéutamanipun misuwur wonten ing antaranéantaranipun bocahlaré-bocahlaré WalandaWalandi amargaamargi pagelaran Wayang KanciléKancilipun.

ConthoConto liyasanesipun ikuinggih punika Ger van Wengen singingkang nalikarikala ikusemanten nyambut gawédamel wonten ing Muséum Antropologi lan ngupayakakétansah supayangupados saéngga sains dadisageda populèr. Dhata singingkang diwènèhakédipun déningsukaaken kaliyan Hans Ras migunani bangetsanget kanggodumateng Ger kayata, bukunékadosta buku ''De schending van Soebadra''. Nanging suwalikéwangsulipun, Ras ugaugi kathah akèhngangsu sinaukawruh sakasaking Ger.

== DinaDinten sepuh ==

IngRikala taun [[1992]], Hans Ras wiwit pénsiun ingkanthi yuswa 66 taun. SajatinéSajatosipun Ras kurangkirang senengsreg pénsiun. Ras kangen karokaliyan pagawéyanépakaryanipun lan kawarasanékasarasanipun wiwit suda. KurangKirang luwihlangkung mbarenginyarengi milénium anyarenggal, Ras pinaringan putuwayah lan dadikawastanan éyang. NangingWondéné panyakitpenyakit Parkinsoné dadiParkinsonipun saya ndadra. Ing taun 2002 Ras diopnamedipunopname wonten ing rumahgriya sakit amargaamargi anawonten keluhan radhang paru-paru. MulanéPramila Ras oraboten bisasaged manggonlenggah wonten ing dalemédalemipun manèhmalih lan wiwit sasiwulan Agustus 2002, pramila Ras manggonmapan wonten ing sawijiningsatunggaling panti wreda ing [[Warmond]] singingkang oraboten bakal ditilarakédipuntilar salajengipun. Ras séda tanggal [[22 Oktober]] 2003, wonten ing sisihésisihipun Widjiati singingkang boten oranaté tausayah keselparing ngopèninérerumat.

SawiséSasampunipun Ras dadikajibah minangka profésor éméritus ing taun 1992, studhi sastra Jawa wonten ing Leiden sayasangsaya berkembangngrembaka miturut dalan singingkang wissampun diliwatidipun utawaliwati malahanutawi dibabadmalah ingkang dipun babad déning Ras. <!-- IK HEB DIT GEDEELTE NIET VERTAALD OMDAT HET NIET CF. DE WERKELIJKHEID IS. ER IS NU NAUWELIJKS AANDACHT VOOR TEKSTEN IN LEIDEN. KULA BOTEN MRETALAKEN BAGEYAN PUNIKA AMARGI BOTEN SAMI KALIYAN KASUNYATAN.

Hans Ras mesthimesthinipun bakalbadhé senengkarenan karodumateng kesederhanaan, kaéndhahankaéndahan lansaha kawicaksanan sawijiningsalah satunggalipun kretabasa JawaJawi “Urip iku mung mampir ngombé”.