|
[[Gambar:Brun kvit ris.jpg|thumb|BerasWos pethak lan beraswos abrit]]
'''BerasWos''' utawi '''wosberas''' ([[basaBasa kramaJawa Ngoko|ngoko]]) punika [[gabah]] ingkang sampun dipunbucal kulitipun lan dados sumber karbohidrat kanggé mayoritas [[menungsa]] ing ndonya. Cekakipun, beras punika isining gabah.
Kulit/rambut gabah sacara [[anatomi]] dipunsebat ‘palea’ (bagéyan ingkang dipuntutupi) lan ‘lemma’ (bagéyan ingkang nutupi).
Cara anggénipun mbuangmbucal kulit gabah dados beras wonten kalih, inggih punika:
* Cara tradhisional, gabah dipundheplok ngagem lumpang/lesung lan alu. Salajengipun, beras dipunpisahaken kaliyan bekatul (kulit gabah ingkang sampun alus) ngagem tampah. Bekatul punika sagetsaged dados pakan kéwan ternak, umpaminipun [[pitik|ayam]], [[mènthog]] lan [[babi]].
* Cara modhèrn, gabah dipungiling ngagem mesin panggilingan. Mawi alatpiranti punika, beras sagetsaged langsung resik lan dipunpisah kaliankaliyan rambut gabah (kulit gabah ingkang setengah wutuhwetah ([[basa Indonesia]]: ''sekam'') lan bekatul. Rambut gabah sagetsaged dados pupukrabuk [[tetanduran|taneman]] kagem budhidhaya tetandurantaneman hias utawi diobongdipunbesmi ngantos dados awu. Awu punika sagetsaged dipungunakaen kagemdipunagem asah-asah perabot pawon ([[basa Indonesia]]: ''dapur'') sasampunipunsaksampunipun dicampurdipuncampur sabun.
==Anatomi beras==
Beras ing salebeting [[Biologi]] punika bagéyan isi [[pari|pantun]] ingkang gadhah bagéyan-bagéyan:
* [[aleuron]], lapisan paling njawi ingkang asring tumut kabuangkabucal ing prosés pamisahan kulit.
* [[endospermia]], panggènan sebagéyan ageng [[pati]] lan [[protéin]] beras.
* [[embrio]], ingkang dados calon [[tetanduran|taneman]] enggalénggal (menawimanawi sampun awujud beras sampun mboten sagetsaged thukul malih, kecualikajawi ngagem bantuan tèknik kultur jaringan). Ing basa sedintenan sadidinten, embrio punika kasebat mata beras.
==Kandhungan beras==
Kados bulir ''serealia'' sanès, bagéyan paling ageng beras dipundhominasi patipathi (antawisipun 80-85%). Beras ugi ngandhungngandhut [[protéin]], [[vitamin]] (utaminipun ing bagéyan aleuron), [[mineral]] lan [[banyu|toya]].
PatiPathi beras sagetsaged dipungolongaken dados kalih klompok, inggih punika:
* [[amilosa]], pati kanthi struktur mboten cawang
* [[amilopektin]], pati kanthi struktur cawang
Campuran kalih golongan patipathi punika sanget nemtokaken warnawerni (transparan utawi mboten) lan tèkstur [[sega|sekul]] (léngkét, empuk, atos, utawi pera).
==Jenis lan warna beras==
Warna beras ingkang bènten-bènten dipunatur sacara [[genetik]], amargi bèntenipun gengèn ingkang ngatur warna aleuron, warna endospermia, lan campuran pati ing endospermia.
* Beras ‘biasa’ ingkang warnawerni putih ([[basa kramaputih|pethak]]: pethak) radi transparan amargi namung gadhah sekedhik aleuron, lan kandhungankandhutan amilosa umumipun kirang langkung 20%. Beras punika ndominasindhominasi pasar beras.
* Beras abang ([[basa kramaabang|abrit]]: abrit), amargi aleuronipun ngandhungngandhut gengèn ingkang ngasilaken antosianin ingkang dados sumber warnawerni abangabrit utawi ungu.
* Beras [[ireng|cemeng]], langka sanget, amargi aleuron lan endospermia ngasilaken [[antosianin]] kanthi intènsitas dhuwuringgil saéngga warnanipunwerninipun ungu sanget nyelaki ireng.
* [[Ketan]] (utawi beras ketan), warnanipunwerninipun pethak, mboten transparan, sedaya utawi méh sedaya patinipunpathinipun punika amilopektin.
* Ketan irengcemeng, inggih punika versi ketan saking beras ireng.
Wonten sapérangan jenis beras ingkang wangi menawimanawi dipuntanakdipun-dang (umpaminipun ‘Cianjur Pandanwangi’ utawi ‘Rajalélé’). Aroma punika amargi wonten senyawa aromatik medal saking beras ingkang ndadosaken wangi. Sifat punika dipunatur sacara genetik lan dados objék [[rekayasa genetika]] beras.
==GunanipunGinanipun beras==
Beras dipunmanfaataken utaminipun dipunolah dados segaskul, makanandhedhaharan pokok paling wigatiwigatos wargawargi ndonya. Beras ugi dados komponén utami [[beras kencur]] lan [[param]]. Unjukan ingkang populér saking olahan beras inggih punika [[arak]] lan toya tajin.
Ing bidhang indhustri pangan, beras dipunolah dados glepung beras. Sosohan beras (lapisan aleuron), ingkang gadhah kandhungan gizi dhuwur, dipunolah dados glepung ''rice bran''. Bagéyan embrio ugi dados supleménsuplemèn ingkang kasebut tepung ''mata beras''.
Kanggé kepentingan dhiét, beras dipundadosaken salah setunggal sumber pangan bébas gluten mawi bentuk brondong.
==Aspèk budaya lan basa==
Beras sagetsaged dipunsebutdipunsebat dados penciri [[budaya]] Austronesia sacara integral, khususipun [[Austronesia]] bagéyan kilèn. Sebutan Austronesia langkung tumuju ing aspèk ''linguistik''.
Ingkang mbèntenaken paripantun, gabah, merang, daméndamèn, beras, segasekul, utawi ketan punika salah setunggaling ciri lekatipun ‘budaya padi’ ing masyarakat panganggé kluargakulawarga basa Austronesia, lan kanthi mekaten ugi bagéyan saking budaya Austronesia.
Aspèk ‘budaya padi’ ing masyarakatmasarakat mriku ing mangsa rumiyin, ugi katonkatingal ing sapérangan rélièf candhi-candhi ing [[Jawa|Jawi]].
Ing budaya [[Banten]] dipunkenal beras (khususipun dhaérah [[Serang]]), inggih punika beras kanthi kualitas paling saé (pulen) ingkang mirip rasaraos ketan.
==Mangga ugi mriksani==
* [[Pari|Pantun]]
* [[Gabah]]
* [[Sega|Sekul]]
{{stub}}
| 