Candhi Sukuh: Béda antara owahan

'''Candhi Sukuh''' iku sawijining komplèks candhi agama [[Hindhu]] sing papané ana ing [[Kabupaten Karanganyar]], eks [[Karesidenan Surakarta]], [[Jawa Tengah]]. Candhi iki bisa digrupaké candhi Hindhu amarga ing kéné ditemokaké obyèk pujan [[lingga]] lan [[yoni]]. Candhi iki dianggep kontrovèrsial amarga wujudé sing kurang lumrah lan amarga akèhé obyèk-obyèk lingga lan yoni sing nglambangaké [[seksualitas]].

 

Situs candhi Sukuh ditemokaké manèh nalika jaman pamaréntahan [[Britania Raya]] ing [[Jawa|Tanah Jawa]] ing taun [[1815]] déning Johnson, Residhen Surakarta. Johnson kala iku ditugasi déning [[Thomas Stanford Raffles]] kanggo nglumpukaké dhata-dhata kanggo nulis bukuné ''[[The History of Java]]''. Banjur sawisé mangsa pamaréntahan Britania Raya wis liwat, ing taun [[1842]], Van der Vlis, sing nduwé warganegara [[Walanda]] nganakaké panlitèn. Banjur ing taun [[1928]], pamugaran diwiwiti.

 

Lokasi candhi Sukuh anané ing gegeré [[Gunung Lawu]] sing papané kurang luwih 1.186 [[meter]] sadhuwuring segara ing ko'ordhinat 07^o37, 38’ 85’’ Lintang Kidul lan 111^o07,. 52’65’’ Bujur Kulon. Candhi iki papané ana ing dukuh Berjo, desa Sukuh, kecamatan Ngargoyoso, [[Kabupaten Karanganyar]], eks [[Karesidenan Surakarta]], [[Jawa Tengah]]. Candhi iki adohé kurang luwih 20 [[kilometer]] saka kutha Karanganyar lan 36 kilometer saka [[kutha Surakarta|Surakarta]]. Kurang luwih yèn mènèk gunung Lawu 4 kilometer manèh, ana situs [[Candhi Cetho]].

 

Bangunan candhi Sukuh awèh kesan kaprasajan sing nyolok ing para pengunjung. Kesan sing olèh saka candhi béda tenan saka candhi-candhi ing gedhé ing [[Jawa Tengah]] liyané yaiku [[Candhi Barabudhur]] lan [[Candhi Prambanan]]. Malahan wujud bangunan candhi Sukuh luwih mèmper karo peninggalan budaya Maya ing [[Meksiko]] utawa peninggalan budaya Inca ing [[Peru]]. Struktur bangunan iki uga ngélingaké para pengunjung karo wujud [[piramidha]] ing [[Mesir]]. Prekara wujud candhi bakal dirembug manèh ing ngisor iki.

 

Watu-watu ing candhi iki wernané rada abang, amarga watu-watu sing dienggo iku jinis [[andhesit|andhésit]].

 

Ing téras kapisan ana gapura utama. Ing gapura iki ana sawijining ''sangkala'' ing [[basa Jawa]] sing uniné ''gapura buta abara wong''. Tembung-tembung iki nduwé watek 9, 5, 3, lan 1. Yèn diwalik olèh taun 1359 Saka utawa taun [[1437]] Masèhi.

 

Gapura ing téras kapindho wis rusak. Ing tengen lan kiwa gapura sing biyasané ana reca dwarapala (panjaga lawang), ing kéné uga ana, nanging kahanané wis rusak lan wis ora cetha wujudé manèh. Gapura iki wis ora ana atepé lan ing téras iki ora akèh reca-recané. Nanging ing gapura iki uga ana sawijining ''candrasangkala'' ing basa Jawa sing uniné "gajah wiku anahut buntut" ("gajah pandhita nyokot buntut"). Wateké 8, 7, 3, lan 1. Yèn diwalik mula olèh angka taun 1378 Saka utawa taun [[1456]] Masèhi. Dadi yèn angka iki bener, dadi ana selisih mèh rongpuluh taun karo gapura ing téras kapisan!

 

Ing téras kaping telu iki ana palataran gedhé karo candhi babaon lan pirang-pirang relief ing sisih kiwa karo reca-reca ing sisih tengen. Yèn para pengunjung pèngèn marani candhi iki kudu ngliwati undhak-undhakan watu ing sawijining lorong ciyut. Jaré arsitèktur kaya ngéné sengaja digawé kaya ngéné. Awit candhi babon iki mèmpèr wujud [[vagina]] lan miturut para pakar pancèn kanggo ngetès kaprawanan para rara. Miturut carita, yèn sawijining rara sing prawan mènèk, banjur slaput rarané (''selaput dara'' ?) bakal suwèk lan dhèwèké bakal metu getihé. Nanging yèn wis ora prawan manèh, nalika nglangkahi undhakan iki, kain sing dienggo bakal suwèk lan ucul.

 

 

 

Ing bagéyan kiwa dilukisaké gambaré sang Sahadéwa utawa Sadéwa, sedulur kembar Nakula lan uga sing paling enom saka para [[Pandhawa|Pandhawa Lima]]. Loro-loroné iku putrané Prabu Pandhu saka Déwi Madrim, garwa anomé sing kapindho. Madrim wis séda nalika Nakula lan Sadéwa isih cilik lan loro-loroné diasuh déning Déwi Kunthi, garwa sepuh Pandhu. Déwi Kunthi banjur ngemong Nakula lan Sadéwa karo telu putrané dhéwé saka Pandhu: [[Yudhisthira]], [[Bima]] lan [[Arjuna]]. Relief iki ngemot gambaré Sadéwa sing lagi ndhodhok lan diiloni sawijining [[punakawan]]. Arep-arepan karo Sadéwa uga katon sawijinig paraga wanita yaiku Déwi Durga sing uga diiloni punakawan.

 

Ing relief kapindho iki ditatah gambaré Déwi Durga sing wis molah lan nitis dadi sawijining raksesi sing rupané nggegirisi tur medèni. Rong raksesi sing medèni; Kalantaka lan Kalañjaya ngancani Bathari Durga sing lagi murka lan ngancam bakal matèni Sadéwa. Kalantaka lan Kalañjaya iku titisan widadara sing dikutuk amarga ora mumulèni sang Déwa dadi kudu lair kayadéné buta sing rupané ala. Sadéwa ditalèni ing sawijining uwit lan diancam bakal dipatèni mawa pedhang amarga ora gelem ngeculaké Durga. Banjur ing mburi katon ana [[Semar|Ki Semar]]. Uga ana rupa dhemit sétan sing nglayang mabur lan ing sadhuwuring uwit ana manuk [[dares|darès]] loro. Lukisan nggegirisi iki lukisan alas Sétra Gandamayu (Pakuburan Gandamayit) papan pangguwangan para déwa sing diusir saka kahyangan amarga nglanggar aturan.

 

Ing bagéyan iki ana lukisan sang Sadéwa lan punakawané, [[Semar]] sing adhep-adhepan karo sawijining tapa wuta anama Tambrapetra lan putriné Ni Padapa ing patapan Prangalas. Sadéwa bakal ngusadananiné saka kawutané.

 

Adhegan iki nuduhaké sawijining taman éndah ing endi sang Sadéwa lagi cangkrama karo Tambrapetra lan putriné Ni Padapa karo sawijining punakawan ing patapan Prangalas. Tambrapetra matur sembah nuwun lan nyaosaké putriné marang Sadéwa kanggo dikawini.

 

Lukisan iki adhegan adu kakuwatan antara Bima lan rong raksesa Kalantaka lan Kalañjaya. Bima lan kakuwatané sing gedhé lagi ngangkat rong raksesa kanggo dipatèni karo kuku pañcanakané.

 

Banjur ing bagéyan tengen ana rong reca [[Garudha]] sing sajatiné pethikan saka carita ''[[Ngebur Sagara Presan Kanggo Golek Amreta]]'' (banyu kauripan) sing ana ing layang [[Adiparwa]], kitab kapisan [[Mahabharata]]. Ing bagéyan buntut sang Garudha ana sawijining prasasti.

 

: ''Delengen kisah [[Ngebur Sagara Presan Kanggo Golek Amreta]]''

 

Saliyané candhi utama lan reca-reca bulus, garudha lan relief-relief, uga isih ditemokaké pirang-pirang reca kéwan wujud cèlèng lan gajah sing ana pelanané. Ing jaman mbiyèn para ksatriya lan priyayi nitih wahana gajah.

 

Banjur uga ana bangunan cilik ing ngarepé candhi utama sing diarani candhi pewara. Ing bagéyan tengahé, bangunan iki ana bolongané lan ing jeroné ana reca cilik tanpa sirah. Reca iki déning pirang-pirang kalangan isih dikeramataké amarga kerep diwènèhi sesajèn.

 

 

* [[Candhi Cetho]]

 

[[Kategori:Hindu]]

 

[[fi:Candi Sukuh]]

[[fr:Temple de Sukuh]]