Hiyu: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
c The file Image:UnknownSelachimorpha.JPG has been replaced by Image:Carcharhinus_longimanus.jpg by administrator commons:User:Billinghurst: ''File renamed: correct name''. ''[[m:User:CommonsDelinker|...
Escarbot (parembugan | pasumbang)
c r2.7.2+) (bot Mengubah: gl:Tiburóns
Larik 1:
{{gabungmenyang|Hiyu}}
 
{{Taxobox
| color = bluepink
| name = Iwak HiuHiyu
| fossil_range = [[Devonian]] awal – Saiki
| image =Carcharhinus_longimanus Oceanic Whitetip Shark.jpgpng
| image_width = 200px250px
| image_caption = [[HiuHiyu samudrasamodra moncongujung putih]], ''Carcharhinus longimanus''
| regnum = [[AnimalSato kewan|Animalia]]ia
| phylum = [[Chordate|Chordata]]
| subphylum = [[Vertebrata]]
| classis = [[Chondrichthyes]]
Baris 16 ⟶ 14:
| subdivision_ranks = [[Ordo (biologi)|Ordo]]
| subdivision =
[[Carcharhiniformes]]{{<br}} />
[[Heterodontiformes]]{{<br}} />
[[Hexanchiformes]]{{<br}} />
[[Lamniformes]]{{<br}} />
[[Orectolobiformes]]{{<br}} />
[[Pristiophoriformes]]{{<br}} />
[[Squaliformes]]{{<br}} />
[[Squatiniformes]]
}}
 
'''Iwak hiyu''' utawa uga diarani '''iwak cucut''' iku saklompok ([[superordo]] '''Selachimorpha''') [[iwak]] mawa krangka [[balung enom]] sing lengkap <ref name="Budker">{{cite book| last= Budker|first=Paul|title=The Life of Sharks|publisher=Weidenfeld and Nicolson| location=London| date=1971| id= SBN 297003070}}</ref> lan awak sing [[ramping]]. Hiyu ambegan kanthi migunakané limang bolongan [[insang]] (sok-sok enem utawa pitu, gumantung spesiesé) ing sisih kiwa lan tengen ndhasé, utawa diwiwiti rada mburi endhas. Awakéhiyu dilapisi kulit ''dermal denticles'' kanggo ngreksa kulité saka karusakan, saka [[parasit]], lan kanggo nambah [[dinamika banyu]].<ref name="Budker" /> Hiyu nduwèni sapérangan larik untu sing bisa gumanti.
 
Hiu nyakup spesies sing gedhéné saukuran tlapak tangan [[hiyu pigmi]], ''Euprotomicrus bispinatus'', sawijining spesies saka laut jero sing dawané mung 22&nbsp;cm, nganti [[hiyu paus]], ''Rhincodon typus'', iwak paling gedhé, sing tambah gedhé nganti watara 12&nbsp;meter lan sing, kaya [[iwak paus]], mung mangan [[plankton]] liwat alat panyaring ing cangkemé. [[Hiyu banteng]], ''Carcharhinus leucas'', iku hiyu sing paling misuwur saka sapérangan spesies sing mbluru ing banyu laut uga ing banyu tawar (jinis iki ditemokaké ing [[Danau Nikaragua]], ing [[Amérika Tengah]]) lan ing [[delta kali|delta-delta]].<ref>{{cite book| last=Allen| first=Thomas B. |date=1999| title=The Shark Almanac|location=New York| publisher=The Lyons Press |id= ISBN 1-55821-582-4}}</ref>
 
== Ciri-ciri fisik ==
{{main| Ciri-ciri fisik hiyu}}
=== Krangka ===
[[Krangka]] hiyu béda banget dibandhingaké karo [[iwak duwé balung|iwak-iwak duwé balung]] kayata upamané iwak [[kod]], amarga kagawé saka [[balung enom]], sing ènthèng banget lan lentuk, senadyan balung enom ing iwak-iwak hiyu sing luwih tuwa sok-sok sebagéyan bisa [[kalsifikasi|ngapur]], saéngga marakaké luwih atos lan luwih mèmper balung. [[Rahang]] hiyu manéka rupa lan dikira wis ngalami évolusi saka rongga insang sing sepisanan. Rahang iki ora nempel ing [[cranium]] lan nduwèni deposit mineral tambahan sing mènèhi kekuwatan sing luwih gedhé.<ref>{{cite book| last = Hamlett| first = W. C.| title = Sharks, Skates and Rays: The Biology of Elasmobranch Fishes| publisher = Johns Hopkins University Press| date = 1999|id= ISBN 0-8018-6048-2}}</ref>
 
Hiyu umumé suwé anggoné diwasa sacara seksual lan ngasilaké sithik banget keturunan tinimbang iwak-iwak liyané sing dipanèn. Iki wis marakaké prihatin para biologiwan. Saliyané iku uga amarga ningkaté upaya sing dilakoni kanggo nyekel iwak hiyu nganti tekan seprene saéngga akèh spesies sing saiki dianggep kaancam punah.
 
Sapérangan organisasi, kayata upamané [[Shark Trust]], ngakokaké kampanye kanggo matesi panangkepan hiyu.
 
== Hiyu ing mitologi ==
Hiyu pinunjul banget ing [[mitologi Hawaii]]. Ana crita-crita ngenani manungsa hiyu sing nduwèni rahang hiyu ing mburiné. Menungsa hiyu iku bisa malih wangun antarané hiyu lan manungsa ing wektu-wektu sing dikarepaké. Sawijining tema umum ing crita-crita iki yaiku yèn manungsa-manungsa hiyu iki bakal mèngetaké wong-wong sing teka ing pesisir yèn ing papan iku ana hiyuné. Wong-wong sing teka ing pesisir iku bakal nggeguyu lan nglirwaké pèngetan-pèngetan mau lan bakal tetep mbluru, lan amarga nglirwaké pepènget mau mila wong-wong mau banjur dipangan déning menungsa hiyu sing padha karo sing mènèhi pepènget supaya ora mudhun menyang banyu.
 
Mitologi Hawaii uga ngandhut akèh [[déwa]] hiyu. Wong-wong percaya yèn hiyu iku panjaga samodra, lan hiyu-hiyu mau disebut Aumakua:<ref>{{cite web | url=http://www.sacred-texts.com/pac/hm/hm32.htm|title=Hawaiian Mitologi|accessdate=13 Sept. 2006}}</ref><br />
* '''Kamohoali'i''' – Déwa hiyu sing paling misuwur lan diurmati. Déwa iki luwih tuwa lan nyenengi seduluré [[Pele (mitologi)|Pele]],<ref>{{cite web | url = http://www.mythicalrealm.com/legends/pele.html | title = Pele, Goddess of Fire (Pele, Dewi Api)| accessdate = 13 Sept. 2006}}</ref> lan tetulung sarta mlaku bareng menyang [[Hawaii]]. Déwa iki bisa njupuk rupa manungsa lan iwak. Sawijining tebing sing dhuwur ing kawah Kilauea dianggep minangka salah siji papané sing paling suci. Ing salah siji papan iku, déwa iki nduwé sawijining ''he'iau'' (kuil) sing dipisungsungaké kanggoné ing saben lemah sing ngarah laut ing pulo Moloka'i.
[[Gambar:Parts of a shark.svg|thumb|350px|Bageyan-bageyan iwak hiyu]]
* '''Ka'ahupahau''' – Dèwi iki dilairaké minangka manungsa, kanthi ciri khasé amarga rambuté sing abang. Dèwi iki ing tembé wingking malih ing wangun hiyu lan diyakini ngreksa rakyat sing urip ing O'ahu saka iwak-iwak hiyu. Dèwi iki uga diyakini urip cerak Pearl Harbor.
* '''Kaholia Kane''' – Iki déwa hiyu saka ali'i Kalaniopu'u lan diyakini dedunung ing sawijining guwa ing Puhi, Kaua'i.
* '''Kane'ae''' – Dèwi hiyu sing malih dadi manungsa supaya bisa ngalami senengé nari.
* '''Kane'apua''' – Sing paling umum, dhèwèké diyakini minangka sedulur lanangé Pele lan Kamohoali'i. Dhèwèké iku déwa sing seneng nganggo dolanan wong sing ngakokaké akèh tindakan kapahlawanan, kalebu ngleremaké loro bukit legendaris sing jaré tabrakan saéngga ngancuraké prau-prau sing ngupaya bisa liwat.
* '''Kawelomahamahai'a''' – Asalé manungsa, dhèwèké banjur dimalihaké dadi hiyu.
* '''Keali'ikau 'o Ka'u''' – Dhèwèké iku sepupuné Pele lan anak lanangé Kua. Dhèwèké disebut pangreksa rakyat Ka'u. Dhèwèké tau nganakaké hubungan karo sawijining Kenya manungsa, sing nglairaké sawijining hiyu ijo.
* '''Kua''' – iki déwa hiyu sing utama saka rakyat Ka'u, lan diyakini arupa nenek moyang rakyat Ka'u.
* '''Kuhaimoana''' – Dhèwèké iku sedulur lanangé Pele lan dedunung ing pulo Ka'ula. Dawané jaré 55&nbsp;m lan arupa bojoné Ka'ahupahau.
* '''Kauhuhu''' – Dhèwèké iku raja hiyu sing kejem sing urip ing sawijining guwa ing Kipahulu ing pulo Maui. Sok-sok dhèwèké pindhah nuju guwa liyané ing sisih angin semribit saka pulo Moloka'i.
* '''Kane-i-kokala''' – Sajinis déwa hiyu sing nylametaké wong-wong sing klelep kapalé kanthi nggawa wong-wong mau menyang pesisir. Wong-wong sing nyembah ora gelem mangan, ndumuk utawa ngliwati asep kokala, iwaké sing suci.
 
Ing budaya-budaya Samodra Pasifik liyané, '''Dakuwanga''' iku déwa hiyu sing uga arupa pamangsa jiwa-jiwa sing kesasar.
 
Ing Yunani kuna, wong dilarang mangan daging hiyu ing festival-festival wong wadon.
[[Gambar:Tiger shark teeth.jpg|thumb|250px| [[Untu]] hiyu [[macan]] kang miring uga lancip ]]
=== Mitos ===
Ana mitos sing populèr yèn hiyu kebal marang panyakit lan [[kanker]]; nanging perkara iki ora bener. Ana panyakit lan [[parasit]] sing mangaruhi hiyu. Bukti yèn hiyu saora-orané tahan marang kanker lan panyakit éntuk diujaraké yèn [[anekdot]] lan menawa ana, sithik banget studi èlmiyah utawa statistik sing mbuktèkaké yèn hiyu bisa ningkataké kakebalan marang panyakit.<ref>{{cite web | url = http://news.nationalgeographic.com/news/2003/08/0820_030820_sharkcancer.html | title = Do Sharks Hold Secret to Human Cancer Fight? | publisher = National Geographic | accessdate = 8 Sept. 2006}}</ref>
 
== Pirsanana uga ==
* [[Daftar hiyu]]
 
=== Film ===
* ''[[Jaws (film)|Jaws]]'' (1975)
* ''[[Deep Blue Sea]]'' (1999)
* ''[[Open Water]]'' (2003)
* ''[[Shark Tale]]'' (2004)
 
== Rujukan ==
<div class="references-small" style="-moz-column-count:2; column-count:2;"><references/></div>
<div class="references-small">
 
===== Rujukan umum =====
Iwak hiu iki iwak kang angel bisa mbedakake werna.<ref name="internet1">{{id}} [http://tekno.liputan6.com/berita/201101/316626/ternyata_hiu_tak_bisa_bedakan_warna tekno.liputan6.com] Ternyata hiu tidak bisa bedakan warna (Kaundhuh tanggal 7 Juli 2011)</ref> Asil panaliten saka Australia, kanthi teknik micro-spectrophotometry, yaiku kanthi fokus maring sel retina kang ana 17 jinise iwak hiu sing kasil kecekel ana segara Queensland lan Australia Barat.<ref name="internet1"/>
* {{cite book| last=Castro| first=Jose |title=The Sharks of North American Waters |location=College Station | publisher=Texas A&M University Press|date=1983|id= ISBN 0-89096-143-3}}
Ing [[Indonesia]] ana kuthane kang duwe pralambang iwak hiu yaiku [[kutha Surabaya]].<ref name="internet2">{{id}} [http://www.kidnesia.com/layout/set/print/Kidnesia/Karya-Kita/karya-Lain/Asal-Usul-Kota-Surabaya www.kidnesia.com] (Kaundhuh tanggal 8 Juni 2011)</ref> Iwak hiune kanthi jeneng Sura lan kewan [[Baya]] kanthi jeneng baya ing basa Indonesiane ''Buaya''.<ref name="internet2"/>
* {{cite book| last=Stevens| first=John D. |title= Sharks |location= New York| publisher=NY Facts on File Publications|date=1987|id= ISBN 1-858052-49-4}}
Jinising iwak hiu kayata: bideye thresher, longfin mako, oceanic whitetip, porbeagle, common thresher, silky, smooth hammerhead, dan crocodile, hiu blue dan shortfin mako.<ref>{{id}} [http://nasional.kompas.com/read/2008/10/30/22232222/ilmuwan.desak.larangan.penangkapan.ikan.hiu.atlantik nasional.kompas.com] (Kaundhuh tanggal 8 Juli 2011)</ref>
* {{cite book| last=Pough|first=F. H.| coauthors=Janis, C. M. & Heiser, J. B. |date=2005|title=Vertebrate Life. 7th Ed. |publisher=Pearson Education Ltd. |location=New Jersey|id = ISBN 0-13-127836-3}}
Ing [[Ciamis]], [[Jawa Kulon]], Desa Karang Jaladri ana objek wisata kang arane Watu Hiu.<ref>{{id}} [http://metrotvnews.com/metromain/news/2011/06/08/53993/Mayat-Membusuk-Penuh-Tusukan-Ditemukan-di-Batu-Hiu metrotvnews.com] (21 Juni 2011)</ref>
</div>
 
== Pranala njaba ==
==Cathetan Suku==
{{Sisterlinks|Shark}}
{{reflist}}
{{Wikispecies|Selachimorpha}}
{{Wikibookspar|Dichotomous Key|Selachimorpha}}
* [http://www.sharks.org Shark Research Institute]
* [http://www.adoptashark.com Adopt a Shark]
* [http://www.iemanya.org Shark Conservation]
* [http://www.geerg.ca Greenland Shark and Elasmobranch Education and Research Group]
* [http://www.flmnh.ufl.edu/fish/Sharks/ISAF/ISAF.htm The International Shark Attack File]
* [http://www.sharktrust.org/sharkconservation.html Shark Trust Organization]
* [http://www.elasmo-research.org ReefQuest Centre for Shark Research]
* [http://www.whaleshark.org ECOCEAN Whale Shark Photo-identification Library]
* [http://www.jostimages.com/galerie/sharks/index.html Photographs of sharks]
* [http://www.robertosozzani.it/Sharks/cont.html Sharks Photo gallery]
* [http://www.sharkology.com Sharkology]
* [http://www.onewhale.com/sharks.htm Shark cartoons]
* [http://www.elasmo-research.org/research/checklist_res.htm Daftar mutakhir saka kabèh spesies hiyu sing dingertèni] Iki dudu daftar resmi, mungel mung daftar sing luwih mutakir tinimbang liyané.
* [http://bite-back.com Bite-Back.com]
* [http://www.sharkattackfile.net Global Shark Attack File]
* [http://www.oceanconservancy.org/sharks The Ocean Conservancy: Sharks]
 
{{iwakkéwan-stub}}
[[Kategori:Sato kéwan]]
[[Kategori:Hiyu| ]]
 
[[acean:BuyaSelachimorpha]]
[[afang:KrokodilSǣhund]]
[[angar:Ƿæterdracaقرش]]
[[araz:تمساحKöpəkbalığı]]
[[arzbe:تمساحАкулы]]
[[be-x-old:Акулы]]
[[bg:Крокодилови]]
[[bg:Акулообразни]]
[[bjn:Buhaya]]
[[bn:হাঙ্গর]]
[[br:Krokodil]]
[[bo:གཏུམ་ཉ།]]
[[ca:Cocodril]]
[[cybr:CrocodeilRinkin]]
[[dabs:KrokodilleAjkula]]
[[deca:Echte KrokodileTauró]]
[[ceb:Iho]]
[[el:Κροκόδειλος]]
[[encs:CrocodileŽraloci]]
[[escy:CrocodylidaeMorgi]]
[[fada:تمساحHaj]]
[[fide:KrokotiilitHaie]]
[[frdv:Crocodileމިޔަރު]]
[[el:Καρχαρίας]]
[[gl:Crocodilo]]
[[haken:Ngo̍k-ǹgShark]]
[[heeo:תנינייםŜarko]]
[[hres:Pravi krokodiliSelachimorpha]]
[[htet:KrokodilHailaadsed]]
[[hueu:KrokodilfélékMarrazo]]
[[idfa:Buayaکوسه]]
[[iofi:KrokodiloHait]]
[[fo:Hávur]]
[[ja:クロコダイル科]]
[[fr:Requin]]
[[ka:ნამდვილი ნიანგები]]
[[ga:Siorc]]
[[ko:크로커다일과]]
[[kugd:NehengCearban (iasg)]]
[[lagl:CrocodylidaeTiburóns]]
[[lthe:Tikriejiדמויי krokodilaiכריש]]
[[mkhi:Crocodylidaeहाँगर]]
[[mshr:BuayaMorski psi]]
[[neht:गोहीReken]]
[[nlhu:KrokodillenCápák]]
[[nnid:KrokodilleHiu]]
[[nsoio:KwenaSharko]]
[[is:Háffiskar]]
[[nv:Táłkááʼ tsʼin]]
[[pcdit:CocodrilSelachimorpha]]
[[plja:Krokodylowateサメ]]
[[ka:ზვიგენები]]
[[ps:كپېړ]]
[[ptkk:CrocodiloАкула]]
[[roko:Crocodil상어]]
[[ky:Акула]]
[[ru:Настоящие крокодилы]]
[[shla:Pravi krokodiliSelachimorpha]]
[[simplelt:CrocodileRykliai]]
[[sklv:KrokodílovitéHaizivs]]
[[snmk:GarweАјкула]]
[[ml:സ്രാവ്]]
[[so:Yaxaas]]
[[mn:Аврага загас]]
[[sq:Krokodili]]
[[sumr:Buhayaशार्क]]
[[svms:KrokodilerIkan yu]]
[[tanl:முதலைHaaien]]
[[tenn:మొసలిHaiar]]
[[no:Haier]]
[[th:จระเข้]]
[[tlnrm:BuwayaCheurque]]
[[nv:Łóóʼ hashkéhé]]
[[tr:Timsahgiller]]
[[oc:Làmia]]
[[uk:Справжні крокодили]]
[[urom:مگرمچھShark]]
[[vipl:Cá sấuRekiny]]
[[warpnb:Buayaشارک]]
[[yipt:שארקTubarão]]
[[zhqu:鱷科Tiwrun]]
[[ro:Rechin]]
[[ru:Акулы]]
[[sco:Shairk]]
[[sh:Morski pas]]
[[si:මෝරා]]
[[simple:Shark]]
[[sk:Žralokovidné]]
[[sl:Morski psi]]
[[sq:Peshkaqeni]]
[[sr:Ајкула]]
[[su:Hiu]]
[[sv:Hajar]]
[[sw:Papa (samaki)]]
[[ta:சுறா]]
[[te:సొర చేప]]
[[th:ปลาฉลาม]]
[[tl:Pating]]
[[tr:Köpekbalığı]]
[[uk:Акули]]
[[vi:Cá mập]]
[[war:Pating]]
[[yi:הייפיש]]
[[zh:鲨鱼]]
[[zh-min-nan:Soa-hî]]
[[zh-yue:鯊魚]]