Wayang purwa: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Tanpa ringkesan besutan
JV01Cycy (parembugan | pasumbang)
Tanpa ringkesan besutan
Larik 1:
'''Wayang Purwa''' iku sajinising wayang saka Jawa. Para ahli ngira yenyèn ukara ''purwa'' dijupuk sekasaka ''parwa'', utawa peranganpérangan sekasaka kitab-kitab kakawin kayata [[Mahabharata]] utawa [[Ramayana]]. Ing bausastra [[Jawa]] anyar, ukara purwa uga bisa ngandhut pangerten jaman purba utawa jaman wiwitan. Yen ing versi aslineasliné, kitab loro iki ora ana sesambunganesesambungané. Ing Jawa, ana sesambungan antaraantarané rong jaman iki kang banjur dirunut dadi silsilah dhewedhéwé.
 
==Pangowahan==
Ing tangan para pujangga Jawa, [[Wiracarita|wiracarita]] loro kuwi diowahi lan ditambahi maneh. Ing [[Wayang|pedhalangan]], dhalang nduwe kuwasa improvisasi crita-crita cilik, kang banjur kondhang dadi ‘’crita carangan’’.
 
Wayang purwa ngalami pangowahan kang akehakèh nalika ing jaman [[Wali Sanga]]. Para ulama [[Islam]] iki nyoba ngilangi ajaran [[Hindhu]] ing Mahabharata lan Ramayana kang aslineasliné sekasaka [[India]]. Ing [[Wayang Kulit|wayang kulit]], gambar-gambar wayang iki banjur dientha-entha benbèn ora kaya manungsa. Jimat Kalimasada duwekeduwèké [[Yudhistira|Puntadewa]] sekasaka tambahanetambahané para wali uga. Semono uga paraga wayang kaya Sang Hyang Giri Nata kang dianggep ngrujuk marang [[Sunan Giri]], salah sijinesijiné Wali Sanga.
 
Ing jaman [[Mataram Enggal|Mataram Anyar]], [[Walanda]] nyoba ngrungkebi politik lan panguwasa. Nanging amarga sekasaka kuwi banjur pujangga-pujangga kraton antuk kawigaten. Para pujangga kaya [[Yasadipura I]], [[Yasadipura II]], utawa [[Ranggawarsita]] nyoba nguripakenguripaké manehmanèh kasusastran kang magepokan kalawan Mahabharata lan Ramayana iku.
 
==Lakon-Lakon==
YenYèn dideleng kanthi prasaja, lakon wayang diperangkapérang dadi loro: pakem lan carangan.
 
===Pakem===
Lakon pakem dijupuk sekasaka crita-crita kang ana ing kitab-kitab kuna, kayata: [[Kakawin Mahabharata]], [[Kakawin Ramayana]], [[Pustaka Raja Purwa]] lan [[Purwakandha]]. Ing antaraneantarané crita-crita pakem iku antara liya:
*[[Bale Sigala-gala]]
*[[Pandhawa Dhadhu]]
Baris 21 ⟶ 22:
 
===Lakon Carangan===
Lakon carangan iku njupukenjupuké sekasaka crita pakem kang dikantheni tambahan crita liyaneliyané. SekaSaka crita carangan iki banjur akehakèh gagrag-gagrag kang tansah bedabéda. Paraga-paraga ing wayang uga dadi tambah akehakèh. Nanging ana kalanekalané gawegawé bingung, amarga bisa baebaé lakonelakoné padha nanging critanecritané dadi bedabéda. Crita-crita carangan iku antara liya:
*[[Babad Alas Mertani]]
*[[Partakrama]]
Baris 65 ⟶ 66:
 
===Sempalan===
Lakon sempalan iku lakon sing wis dadi lakon gubahan, béda karo asliné amarga disaluyokaké déning gagrag anyar kaya lakon-lakon Wayang mBelingmbeling utawa [[lakonet]] anggitan [[Ki Harsono Siswocarito]].
*[[Nurkala Kalimantra Gawe Geger Suralaya]]
*[[Prof Dr Bimatanayatatwa]]
Baris 72 ⟶ 73:
===Banjaran===
Lakon BANJARAN iku jinising lakon wayang purwa sinng nyaritakaké lelakuning paraga (tokoh) wayang wiwit lair nganti séda (kaya ''Biografi'' sing kagawé ''balada''). Lakon Banjaran dikenalaké déning Alm Ki Nartosabdo.
Sebadyan lakon iku dawa lan ginelar sewengi natas, ananging ora ngilangi bakunningbakuning pagelaran wayang purwa. Kawiwitan saka talu, jejer I, kaputrèn, limbukan, bodholan, perang gagal, jejer II, perang kembang, gara-gara, Jejer III, perang brubuh nganti tancep kayon.
Sawetara lakon Banjaran kanthi format MP3 uga bisa diundhuh lan dipirengake ing internèt.<ref>[http://apdnsemarang.wordpress.com/mp3-wayang-kulit/ Apdn Semarang]</ref>
# Banjaran Karna
Baris 90 ⟶ 91:
[[category:Lakon Wayang]]
[[Kategori:Wayang]]
 
[[id:Wayang purwa]]